Tekenverlamming: Tekenziekte met verlamming door neurotoxine

Teken brengen verschillende infecties over op mensen, zoals de ziekte van Lyme. Daarnaast kunnen de gifstoffen (neurotoxinen) van bepaalde teken een ziekte veroorzaken die bekend staat als tekenverlamming. De neurotoxine tast voornamelijk het zenuwstelsel aan. Patiënten met deze uiterst zeldzame aandoening ervaren verlamming die begint in de voeten en benen en zich naar boven verplaatst. Andere symptomen kunnen ook optreden. Zodra de teek wordt verwijderd, verdwijnt de verlamming en is de prognose uitstekend, maar onbehandeld kunnen complicaties optreden die leiden tot de dood.

• Epidemiologie van tekenaandoeningen
• Oorzaken: Neurotoxine geproduceerd door teken
• Symptomen: Verlamming en andere tekenen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van tekenverlamming
• Complicaties
• Preventie van tekenziekte
• Extra voorzorgsmaatregelen en bewustwording

Epidemiologie van tekenaandoeningen

Tekenverlamming leidt vooral tot problemen bij huisdieren en vee, maar af en toe worden ook mensen getroffen. De tekenziekte komt het vaakst voor bij kinderen onder de tien jaar, al kan iedereen worden aangetast. De tekenaandoening is voornamelijk aanwezig in Noord-Amerika en aan de oostkust van Australië. Sporadisch worden ook patiënten uit Europa en Afrika getroffen door tekenverlamming. Meisjes zijn vaker getroffen dan jongens omdat ze vaak langer haar hebben, waar teken zich aan kunnen vasthechten en in kunnen verstoppen, waardoor het risico op tekenverlamming toeneemt.

Oorzaken: Neurotoxine geproduceerd door teken

Tekenverlamming treedt op na een tekenbeet van een vrouwelijke teek. Deze teek produceert een neurotoxine in de speekselklieren en brengt deze tijdens het voeden over op de gastheer. Meer dan veertig soorten teken zijn anno april 2020 geassocieerd met tekenverlamming.

Symptomen: Verlamming en andere tekenen

Tekenverlamming ontstaat door de injectie van een toxine uit de speekselklieren van de teek tijdens een bloedmaaltijd. Het toxine veroorzaakt symptomen binnen twee tot zeven dagen nadat de teek zich heeft vastgehecht.

De patiënt ervaart eerst vermoeidheid en zwakte in beide voeten en benen. Soms doet de ziekte zich voor als acute ataxie (coördinatie- en evenwichtsproblemen) zonder spierzwakte. Sommige patiënten melden ook prikkelbaarheid, spierpijn of paresthesieën (tintelingen in de ledematen) of andere subjectieve sensorische klachten als vroege symptomen. Af en toe lijdt een patiënt aan oftalmoplegie (oogspierverlamming). De zwakte in de voeten en benen stijgt binnen enkele uren naar de romp, de armen en het hoofd, wat kan leiden tot ademhalingsfalen en de dood.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van tekenverlamming is gebaseerd op de symptomen en het detecteren van een ingebedde teek, meestal op de hoofdhuid. Andere voorkeursplaatsen van de teek omvatten de ruimte tussen de vingers, de bilnaad en de oksels. Een volledig lichamelijk onderzoek is nodig om de teek op te sporen. De diepe peesreflexen zijn meestal verminderd of afwezig. Bij afwezigheid van een teek bestaat de differentiële diagnose uit het Guillain-Barré-syndroom (aandoening met zwakte en pijn door zenuwschade).

Behandeling

Het is essentieel om de teek te verwijderen. Hierdoor verdwijnen de symptomen meestal binnen enkele uren tot dagen. De teek kan het beste worden verwijderd door hem zo dicht mogelijk bij de huid vast te pakken en stevig te trekken met een speciale tekentang. Omdat het toxine in de speekselklieren van de teek zit, moet de hele teek (inclusief het hoofd) worden verwijderd, anders kunnen de symptomen aanhouden.

Prognose van tekenverlamming

Zodra de teek is verwijderd, nemen de symptomen meestal snel af. In sommige gevallen kan echter een diepe verlamming optreden die zelfs dodelijk kan zijn voordat de patiënt de aanwezigheid van een teek opmerkt.

Complicaties

Als de teek niet wordt verwijderd, kan het toxine leiden tot ademhalingsfalen en de dood. De gerapporteerde sterftecijfers liggen tussen de 10-12 procent.

Preventie van tekenziekte

Er is anno april 2020 geen vaccin beschikbaar voor door teken overgedragen ziekten, behalve voor door teken overgedragen encefalitis (hersenontsteking). Patiënten moeten daarom voorzorgsmaatregelen nemen wanneer ze gebieden bezoeken waar zich mogelijk teken bevinden, vooral in de lente- en zomermaanden. Preventieve maatregelen zijn onder meer het vermijden van paden die begroeid zijn met beboste vegetatie, het dragen van lichtgekleurde kleding waardoor teken gemakkelijker te zien zijn, en het dragen van lange broeken en dichte schoenen. Tekenafweermiddelen die DEET bevatten (N,N-diethyl-meta-toluamide) kunnen op de huid en kleding worden aangebracht. Permethrin, dat alleen op kleding mag worden aangebracht, is nog effectiever in het voorkomen van tekenbeten.

Extra voorzorgsmaatregelen en bewustwording

Het is belangrijk om na een bezoek aan gebieden met veel teken altijd het lichaam te inspecteren op tekenbeten. Dit geldt vooral voor kinderen, huisdieren en mensen met langer haar. Verwijdering van teken binnen 24 uur kan het risico op overdracht van ziekten aanzienlijk verminderen. Daarnaast kunnen landschapsbeheertechnieken, zoals het maaien van gras en het opruimen van bladeren, de tekenpopulatie rond woongebieden verminderen. Bewustwording en educatie over teken en de risico’s die ze met zich meebrengen, zijn cruciaal voor het voorkomen van tekenbeten en de daarbij behorende ziekten.

Lees verder

• Tekenbeten voorkomen en teken verwijderen bij mensen
• Tekenziekten: Door tekenbeten overgedragen infecties
• Ziekte van Lyme: Bacteriële infectie door tekenbeet
• Verlamming (paralyse): Soorten, oorzaken en symptomen
• Babesiosis: Infectie door besmette teek