Tekenverlamming: Tekenziekte met verlamming door neurotoxine

Teken brengen een aantal infecties over op mensen zoals de ziekte van Lyme. De gifstoffen (neurotoxinen) van verschillende teken kunnen echter ook een ziekte veroorzaken die bekend staat als tekenverlamming. De neurotoxine tast voornamelijk het zenuwstelsel aan. Patiënten met deze uiterst zeldzame tekenziekte krijgen dan te maken met verlamming in de voeten en benen en die zich naar boven beweegt. Ook andere symptomen verschijnen mogelijk bij de neurologische aandoening. Zodra de teek is verwijderd, verdwijnt de verlamming en is de prognose verder uitstekend, maar onbehandeld ontstaan mogelijk complicaties die leiden tot de dood.

• Epidemiologie van tekenaandoening
• Oorzaken: Neurotoxine geproduceerd door teek
• Symptomen: Verlamming
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van tekenverlamming
• Complicaties
• Preventie van tekenziekte

Epidemiologie van tekenaandoening

Tekenverlamming leidt vooral tot problemen bij huisdieren en vee, maar mensen zijn af en toe ook getroffen. De tekenziekte komt het vaakst tot stand bij kinderen onder de tien jaar, al is mogelijk iedereen aangetast. De tekenaandoening is voorts voornamelijk aanwezig in Noord-Amerika en aan de oostkust van Australië. Sporadisch lijden ook patiënten uit Europa en Afrika aan tekenverlamming. Meisjes zijn tot slot vaker getroffen dan jongens omdat ze vaak langer haar hebben, waar teken zich aan kunnen vasthechten en zich in kunnen verstoppen, waardoor het risico op tekenverlamming toeneemt.

Oorzaken: Neurotoxine geproduceerd door teek

Tekenverlamming treedt op wanneer door een tekenbeet van een vrouwelijke teek. Deze teek produceert een neurotoxine in de speekselklieren en brengt deze tijdens het voeden naar de gastheer. Meer dan veertig soorten teken zijn geassocieerd met tekenverlamming anno april 2020.

Symptomen: Verlamming

Tekenverlamming is het gevolg van injectie van een toxine uit speekselklieren tijdens een bloedmaaltijd. Het toxine veroorzaakt symptomen binnen twee à zeven (afhankelijk van de teek) dagen nadat de teek zich heeft vastgehecht.

De patiënt ervaart eerst vermoeidheid en zwakte in beide voeten en benen. De ziekte doet zich soms voor als acute ataxie (coördinatie- en evenwichtsproblemen) zonder spierzwakte. Sommigen patiënten melden ook prikkelbaarheid, spierpijn of paresthesieën (tintelingen in ledematen) of andere subjectieve sensorische klachten als vroege symptomen. Af en toe lijdt een patiënt aan oftalmoplegie (oogspierverlamming). De zwakte in de voeten en benen stijgt binnen enkele uren op naar de romp, de armen en het hoofd en leidt dan mogelijk tot ademhalingsfalen en de dood.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van tekenverlamming is gebaseerd op de symptomen en het detecteren van een ingebedde teek, meestal op de hoofdhuid. Andere voorkeursplaatsen van de teek omvatten de ruimte tussen de vingers, de bilnaad en de oksels. Een volledig lichamelijk onderzoek is bijgevolg nodig om de teek op te sporen. De diepe peesreflexen zijn voorts meestal verminderd of afwezig. Bij afwezigheid van een teek, bestaat de differentiële diagnose uit het Guillain-Barré-syndroom (aandoening met zwakte en pijn door zenuwschade).

Behandeling

Het is belangrijk om de teek te (laten) verwijderen. Hierdoor verdwijnen de symptomen meestal binnen enkele uren tot dagen. De teek kan het beste worden verwijderd door hem zo dicht mogelijk bij de huid vast te pakken en stevig te trekken met een speciale tekentang. Omdat het toxine in de speekselklieren van de teek ligt, moet de hele teek (inclusief het hoofd) worden verwijderd, anders kunnen de symptomen aanhouden.

Prognose van tekenverlamming

Zodra de teek is verwijderd, nemen de symptomen meestal snel af. In sommige gevallen ontstaat echter een diepe verlamming die zelfs dodelijk wordt voordat een patiënt de aanwezigheid van een teek opmerkt.

Complicaties

Als de teek niet wordt verwijderd, leidt het toxine tot ademhalingsfalen en de dood. De gerapporteerde sterftecijfers bedragen 10-12 procent.

Preventie van tekenziekte

Er is anno april 2020 geen vaccin beschikbaar voor door teken overgedragen ziekten, behalve door teken overgedragen encefalitis (hersenontsteking). Patiënten moeten daarom voorzorgsmaatregelen nemen wanneer ze plaatsen bezoeken waar zich mogelijk teken bevinden, vooral in de lente- en de zomermaanden. Preventieve maatregelen zijn onder meer het vermijden van paden die zijn begroeid met een beboste vegetatie, het dragen van lichtgekleurde kleding waardoor patiënten de teken gemakkelijker kunnen zien en het dragen van een lange broek en dichte schoenen. Tekenafweermiddelen die DEET bevatten (N, N, diethyl-m-toluamide) zijn ook inzetbaar op de huid en op kleding. Permethrin, die alleen op kleding kan worden aangebracht, is wel veel effectiever in het voorkomen van tekenbeten.

Lees verder

• Tekenbeten voorkomen en teken verwijderen bij mensen
• Tekenziekten: Door tekenbeten overgedragen infecties
• Ziekte van Lyme: Bacteriële infectie door tekenbeet
• Verlamming (paralyse): Soorten, oorzaken en symptomen
• Babesiosis: Infectie door besmette teek