Colostoma: Kunstmatige opening (stoma) in dikke darm (colon)

Wanneer de dikke darm (colon), de endeldarm (rectum) of de anus niet goed functioneren door ziekte of letsel, of wanneer ze rust nodig hebben, kan het nodig zijn om afvalstoffen permanent of tijdelijk via een andere weg uit het lichaam te verwijderen. In zo'n geval voert de chirurg een colostomie uit. Dit is een operatie waarbij een kunstmatige opening (colostoma) wordt gemaakt die de dikke darm verbindt met het oppervlak van de buik. Het type en de locatie van de colostoma worden bepaald door de onderliggende oorzaak van de ingreep. Zoals bij elke operatie zijn er risico’s en complicaties verbonden aan zowel de operatie zelf als de colostoma. Hoewel een colostoma een ingrijpende verandering betekent, leert de patiënt er doorgaans snel mee omgaan.

• Wat is een colostomie?
• Indicaties voor het gebruik van een colostoma
• Voor de operatie
• Typen colostoma
• Dubbelloops colostoma
• Enkelloops colostoma (eindstandig colostoma)
• Na de chirurgische ingreep
• Verzorging van een colostoma
• Zakjes
• Irrigatie
• Risico's en complicaties van een colostoma
• Risico's van de operatie
• Complicaties na de operatie
• Leven met een colostoma

Wat is een colostomie?

Bij een colostomie maakt de chirurg een tijdelijke of permanente kunstmatige opening (stoma) in de dikke darm (colon). Deze opening ontstaat door het gezonde uiteinde van de dikke darm door een chirurgische insnijding in de buikwand te trekken en vast te hechten aan de huid. Deze kunstmatige opening dient als een alternatief kanaal waardoor de ontlasting het lichaam kan verlaten. De stoma wordt meestal linksonder in de buik geplaatst, bij het sigmoïd (het laatste deel van de dikke darm), waar veel gevallen van darmkanker voorkomen. Soms wordt de stoma echter aangelegd in de opstijgende, transversale of dalende delen van de dikke darm, afhankelijk van de specifieke medische situatie. De colostomie wordt uitgevoerd onder algemene anesthesie, zodat de patiënt tijdens de procedure bewusteloos is en geen pijn ervaart. Deze ingreep kan gebeuren via een open operatie met een grote incisie of laparoscopisch, waarbij een kleine camera en meerdere kleine incisies worden gebruikt.

Indicaties voor het gebruik van een colostoma

Er zijn verschillende medische redenen voor het uitvoeren van een colostomie:

• Dikkedarmkanker
• Gedeeltelijke of volledige blokkering van de dikke darm (darmobstructie)
• Buikinfecties, zoals geperforeerde diverticulitis of een abces
• Inflammatoire darmaandoeningen, zoals colitis ulcerosa of de ziekte van Crohn
• Letsel aan de dikke darm of het rectum, zoals een schotwonde
• Fecale incontinentie (onvrijwillig verlies van stoelgang) waarbij andere behandelingen niet effectief zijn gebleken
• Wonden of fistels in het perineum (het gebied tussen de anus en vulva bij vrouwen of de anus en balzak bij mannen)

Voor de operatie

Indien mogelijk bespreekt de patiënt voorafgaand aan de operatie de chirurgische en postoperatieve opties met zowel de chirurg als een stomaverpleegkundige (een verpleegkundige die gespecialiseerd is in de zorg voor colostomapatiënten). De chirurg bepaalt op basis van de onderliggende aandoening of de colostomie tijdelijk of permanent zal zijn, en welk type stoma het meest geschikt is. Een tijdelijke colostoma is vaak nodig wanneer een deel van de dikke darm rust nodig heeft om te genezen na een ingreep. Bij bepaalde ziekten kan echter een permanente stoma noodzakelijk zijn. Veel patiënten vinden het prettig om contact op te nemen met lotgenoten die al een colostoma hebben, om zich beter voor te bereiden op het leven met een stoma.

Typen colostoma

Er zijn verschillende soorten colostoma, afhankelijk van de medische noodzaak.

Dubbelloops colostoma

Dit type colostoma wordt meestal in noodgevallen gebruikt en is doorgaans tijdelijk. Hierbij wordt een darmlus naar buiten gebracht en op zijn plaats gehouden met een extern hulpmiddel. De darm wordt vervolgens aan de buikwand gehecht en er worden twee openingen in de stoma gemaakt: één voor de ontlasting en een tweede voor slijmafvoer.

Enkelloops colostoma (eindstandig colostoma)

Bij een enkelloops colostoma maakt de chirurg een stoma aan het ene uiteinde van de darm, terwijl het andere deel van de darm wordt verwijderd of gehecht. Dit type stoma kan zowel tijdelijk als permanent zijn, afhankelijk van de onderliggende oorzaak.

Geplande colostoma-operaties hebben over het algemeen een betere prognose op de lange termijn dan ongeplande operaties.

Na de chirurgische ingreep

De hersteltijd in het ziekenhuis varieert van drie tot zeven dagen, afhankelijk van de complexiteit van de ingreep en of de colostomie als een spoedprocedure werd uitgevoerd. De patiënt mag geleidelijk aan weer normaal eten. Direct na de operatie mag de patiënt alleen op ijsschilfers zuigen om de dorst te verminderen. De volgende dag worden heldere vloeistoffen geïntroduceerd, gevolgd door dikkere vloeistoffen en uiteindelijk zacht voedsel, naarmate de darmfunctie herstelt. Veel patiënten kunnen binnen twee dagen na de operatie weer normaal eten. De colostoma voert de ontlasting uit de dikke darm naar een colostomazakje. De consistentie van de ontlasting varieert afhankelijk van het deel van de darm dat voor de stoma is gebruikt. Na de procedure krijgt de patiënt voedingsadviezen en leert hij hoe hij de stoma moet verzorgen.

Verzorging van een colostoma

Zakjes

Patiënten met een colostoma dragen een stomazakje om de ontlasting op te vangen. Dit zakje moet regelmatig worden geleegd of vervangen. Voordat een nieuw zakje wordt bevestigd, kan de patiënt een geurneutralisator en glijmiddel aanbrengen. Er zijn zowel wegwerpzakjes als herbruikbare zakjes beschikbaar. De meeste zakjes zijn ondoorzichtig en hebben een koolstoffilter om geuren te minimaliseren. Het wordt aanbevolen om het zakje te legen wanneer het voor een derde is gevuld.

Irrigatie

Colostoma-irrigatie is een methode om de stoelgang te reguleren door de dikke darm op een vast tijdstip te ledigen. Dit helpt om de stoelgang dagelijks op een geplande tijdstip te laten plaatsvinden, afhankelijk van de patiënt, diens voeding en gezondheidstoestand. Deze methode helpt ook om constipatie te voorkomen. Bij irrigatie wordt water via de stoma in de dikke darm ingebracht, wat de darm stimuleert om te ledigen. Patiënten met een permanente colostoma, waarbij de stoma zich in het dalende of sigmoïde deel van de dikke darm bevindt, zijn geschikte kandidaten voor irrigatie, omdat hun ontlasting beter gevormd is. De meeste patiënten irrigeren eenmaal per dag of om de dag.

Risico's en complicaties van een colostoma

Risico's van de operatie

Net als bij elke operatie, zijn er risico’s verbonden aan een colostomie. De belangrijkste risico's van de operatie zelf omvatten complicaties door anesthesie, zoals ademhalingsproblemen en ongewenste reacties op medicijnen. Andere chirurgische risico's zijn bloedingen, bloedstolsels, infecties en mogelijke schade aan nabijgelegen organen.

Complicaties na de operatie

Complicaties die na de operatie kunnen optreden zijn onder meer:

• Een hoge output (grote hoeveelheden ontlasting)
• Intrekking van de stoma (wanneer de stoma na de aanvankelijke zwelling onder het huidniveau zakt)
• Lekkage rond de stoma
• Parastomale hernia: Een uitstulping van de darmwand rond de stoma. Dit kan worden voorkomen door ondersteunende kleding te dragen en zwaar tillen te vermijden.
• Vernauwing of blokkering van de stoma-opening
• Prolaps (uitstulping van de darm door de stoma), waarvoor soms een herstellende operatie nodig is
• Wondopening
• Huidirritatie rond de stoma
• Ischemie (verminderde bloedtoevoer naar de stoma)
• Littekenweefsel dat kan leiden tot een darmobstructie

Leven met een colostoma

Patiënten die leven met een colostoma kunnen een normaal leven leiden, hoewel aanpassingen nodig zijn. Regelmatige controle door een stomaverpleegkundige is belangrijk om complicaties te voorkomen en om ervoor te zorgen dat de stoma goed functioneert. Psychosociale ondersteuning en deelname aan lotgenotengroepen kunnen waardevol zijn voor patiënten die moeten wennen aan het leven met een colostoma.

Lees verder

• Dikkedarmkanker: Oorzaken, risicofactoren en symptomen
• Darmgezondheid: Tips voor verbeteren van gezondheid darmen
• Darmischemie en darminfarct: Ernstige buikpijn met koorts
• Darmobstructie: Verstopping in darm met buikpijn en braken
• Darmtrainingsprogramma voor een regelmatig stoelgangspatroon