EHBO bij een verstuiking (gewrichtsbanden zijn uitgerekt)

Bij een verstuiking zijn de gewrichtsbanden uitgerekt of gedeeltelijk gescheurd, terwijl het gewricht zelf intact blijft. Een verstuiking is veelvoorkomend en ontstaat vaak door het omslaan van de voet of het polsgewricht. Volwassenen hebben doorgaans vaker last van verstuikingen dan kinderen. Bij de toediening van de eerste hulp wordt gebruik gemaakt van ICE: immobilisatie, compressie (drukverband), elevatie en ijs, om de pijn te verlichten en zwelling te voorkomen.

• Synoniemen verstuiking
• Fysiologie van een verstuiking
• Rol van gewrichtsbanden in de stabiliteit van het gewricht
• Mechanisme van letsel bij een verstuiking
• Indeling verstuikingen
• Risicofactoren voor het oplopen van een verstuiking
• Activiteiten met verhoogd risico
• Leeftijd en fysieke conditie
• Symptomen verstuiking
• Pijn en gevoeligheid
• Zwelling en blauwe plekken
• Beperkte mobiliteit
• Eerste hulp bij een verstuiking: Rust, drukverband, elevatie en ijs
• EHBO: Zeker niet doen
• Medische hulp inroepen bij een verstuiking
• Ernstige pijn of vermoeden van breuk
• Aanhoudende zwelling of beperkte mobiliteit
• Preventie van verstuikingen
• Oefeningen voor versterking en flexibiliteit
• Veiligheid en geschikte schoeisel
• Vermijden van risicovolle activiteiten
• Praktische tips voor EHBO bij een verstuiking (gewrichtsbanden zijn uitgerekt)
• Rust het gewricht en beperk beweging
• Toepassen van koude (ijs) om zwelling te verminderen
• Gebruik een drukverband om de zwelling te beperken
• Verhoog het getroffen gebied om zwelling te verminderen
• Raadpleeg een arts bij ernstige pijn of aanhoudende klachten
• Misvattingen rond EHBO bij een verstuiking
• Koelen is niet altijd noodzakelijk
• Een verstuiking is geen klein probleem
• Steunverbanden lossen niet alles op
• Een röntgenfoto is niet altijd nodig
• Beweging moet voorzichtig opgebouwd worden
• Medicatie is niet de enige oplossing
• Hogere ligging helpt, maar lost niet alles op

Synoniemen verstuiking

Een verstuiking staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• distorsie
• distorsio
• verrekking
• verzwikking

Fysiologie van een verstuiking

Een verstuiking ontstaat wanneer de gewrichtsbanden, die normaal gesproken de botten in een gewricht met elkaar verbinden, overstrekt of gedeeltelijk gescheurd worden. Dit kan leiden tot pijn, zwelling en beperkte mobiliteit van het gewricht. De gewrichtsbanden zijn ontworpen om de gewrichten stabiliteit te bieden, en wanneer ze overbelast worden, kan dit resulteren in een verstuiking.

Rol van gewrichtsbanden in de stabiliteit van het gewricht

Gewrichtsbanden spelen een cruciale rol bij het stabiliseren van gewrichten en het beperken van ongecontroleerde bewegingen. Ze zorgen ervoor dat de botten in het gewricht op hun plaats blijven, zodat het gewricht soepel kan bewegen. Bij een verstuiking worden de banden overbelast door plotselinge of ongewone bewegingen, wat leidt tot overrekking of zelfs scheuring.

Mechanisme van letsel bij een verstuiking

Verstuikingen ontstaan vaak door plotselinge, onnatuurlijke bewegingen van het gewricht. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren wanneer iemand zijn voet verkeerd plaatst bij het lopen of rennen, of wanneer er een scherpe draaibeweging in het gewricht wordt gemaakt. Het kan ook optreden bij activiteiten die het gewricht onder grote belasting zetten, zoals vallen of contact in sport.

Indeling verstuikingen

Bij een eerstegraads verstuiking is het gewricht nog stabiel. De gewrichtsband is uitgerekt, maar herstelt zich weer in de oorspronkelijke stand. Een tweedegraads verstuiking wordt gekenmerkt door uitrekking van de gewrichtsbanden boven de elasticiteitsgrens. De gewrichtsband is slapper en herstelt niet volledig naar de oorspronkelijke stand, doordat enkele vezels gescheurd zijn. Hierdoor is het gewricht gedeeltelijk stabiel en onstabiel. In het meest ernstige stadium, een derdegraads verstuiking, spant de gewrichtsband boven de treksterkte waardoor deze gedeeltelijk of volledig scheurt.

Risicofactoren voor het oplopen van een verstuiking

Hoewel verstuikingen iedereen kunnen overkomen, zijn er verschillende risicofactoren die de kans op een verstuiking vergroten. Het is belangrijk om deze risicofactoren te begrijpen om het letsel te voorkomen.

Activiteiten met verhoogd risico

Sporten zoals basketbal, voetbal en hardlopen, waarbij snelle bewegingen en draaien vaak voorkomen, verhogen het risico op verstuikingen. Ook activiteiten waarbij veel nadruk ligt op de benen, zoals wandelen op ruw terrein of dansen, kunnen leiden tot een verstuiking, vooral als het lichaam niet goed is opgewarmd of voorbereid op dergelijke bewegingen.

Leeftijd en fysieke conditie

Volwassenen, vooral degenen die niet regelmatig sporten, lopen een hoger risico op verstuikingen door een gebrek aan spierkracht en flexibiliteit. Ouderen kunnen ook een verhoogd risico lopen op verstuikingen, vooral als ze botontkalking of verminderde balans hebben.

Symptomen verstuiking

Bij een verstuiking kunnen de volgende symptomen optreden:

• een zwelling (gezwollen gewricht) die mogelijk aanzienlijk is
• blauwe plekken, vaak als gevolg van een bloeduitstorting
• een kurkachtige of harde aanvoelende massa in het getroffen weefsel
• pijn in en rond het gewricht, vooral bij beweging
• kracht- en functieverlies door de gewrichtspijn
• moeite met belasten van het ledemaat
• andere mogelijke symptomen zoals misselijkheid, duizeligheid, flauwvallen en een koud en rillerig gevoel

Pijn en gevoeligheid

Een verstuiking gaat vaak gepaard met acute pijn, vooral direct na het letsel. Deze pijn kan variëren van mild tot ernstig, afhankelijk van hoe ver de gewrichtsbanden zijn uitgerekt of gescheurd. De gevoeligheid is meestal gelokaliseerd rondom het gewricht.

Zwelling en blauwe plekken

Zwelling ontstaat als gevolg van ontsteking in de gewrichtsstructuren, waarbij vloeistoffen zich in het getroffen gebied ophopen. Blauwe plekken kunnen ook voorkomen, vooral als de bloedvaten rondom het gewricht beschadigd zijn door de verstuiking.

Beperkte mobiliteit

Een verstuiking kan de beweging van het gewricht beperken, omdat de pijn en zwelling het moeilijk maken om het gewricht normaal te bewegen. De mate van beperking hangt af van de ernst van het letsel.

Eerste hulp bij een verstuiking: Rust, drukverband, elevatie en ijs

De patiënt moet in een zo comfortabel mogelijke houding zitten of liggen. Trek eventuele schoenen of andere kledingstukken uit zodat de hulpverlener goed kan helpen. De eerste hulp bestaat uit ICE:

• Immobilisatie (rust)
• Compressie (compressie)
• Elevation (elevatie)
• ICE (koelen)

Soms gebruiken hulpverleners ook het woord "RICE" = rust, ijs, compressie en elevatie.

De hulpverlener zorgt ervoor dat het getroffen gewricht zoveel mogelijk tot rust komt (immobilisatie). Dit kan door het gewricht te ondersteunen met een kussen of ander zacht materiaal. Een kruisvormig drukverband wordt aangelegd om de zwelling te verminderen (compressie). Soms is het ook nodig om een ledemaat te spalken om de pijn te verminderen. Vervolgens wordt het ledemaat in hoogstand gebracht (elevatie). Door het aanbrengen van een ijskompres (ice) verkleinen de bloedvaten, wat de zwelling helpt verminderen. Dit moet ongeveer tien tot twintig minuten op het verstuikte gewricht worden aangebracht en kan gedurende de eerste twee dagen meerdere keren per dag herhaald worden. Bij vingers en tenen mag het koelen echter maar maximaal vijf minuten duren. Indien nodig kan de hulpverlener ook een gel tegen de zwelling aanbrengen. Vrij verkrijgbare pijnstillers, zoals Paracetamol (maximaal 4x/dag), of ontstekingsremmers zoals ibuprofen kunnen ook helpen.

EHBO: Zeker niet doen

Het is absoluut verboden om het verstuikte gewricht aan te raken of te verplaatsen. Dit kan andere letsels aan de rug of nek verbergen. Bij het gebruik van een ijszak voor koeling, moet de hulpverlener deze niet rechtstreeks op de huid plaatsen, maar eerst een schone zakdoek of theedoek gebruiken om bevriezing te voorkomen. Warme zalven mogen niet op de verstuiking worden aangebracht gedurende de eerste 48 uur. De patiënt mag geen sportactiviteiten of zware fysieke inspanningen verrichten met het getroffen gewricht zolang de pijn aanhoudt.

Medische hulp inroepen bij een verstuiking

In sommige gevallen is het noodzakelijk om medische hulp in te roepen, vooral als de symptomen ernstig zijn of als er twijfel bestaat over de ernst van de verstuiking.

Ernstige pijn of vermoeden van breuk

Als de pijn intens is of als er aanwijzingen zijn dat er mogelijk een botbreuk is (zoals bij een duidelijke misvorming van het gewricht), moet je onmiddellijk medische hulp inroepen. Een arts kan röntgenfoto’s maken om te controleren of er sprake is van een fractuur.

Aanhoudende zwelling of beperkte mobiliteit

Als de zwelling of beperkte mobiliteit niet binnen enkele dagen afneemt, kan dit wijzen op een ernstigere verwonding die professionele medische behandeling vereist. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn bij een ernstige verstuiking of een gescheurde gewrichtsbond.

Preventie van verstuikingen

Hoewel verstuikingen niet altijd volledig te vermijden zijn, kunnen er maatregelen worden genomen om het risico op het oplopen van dit letsel te verminderen.

Oefeningen voor versterking en flexibiliteit

Het versterken van de spieren rond een gewricht en het verbeteren van de flexibiliteit kan helpen om verstuikingen te voorkomen. Dit kan onder andere door rek- en strekoefeningen en krachttraining die specifiek gericht zijn op de gewrichten die gevoelig zijn voor verstuikingen.

Veiligheid en geschikte schoeisel

Het dragen van goed passende schoenen die de voet en enkel ondersteunen kan het risico op verstuikingen van de enkel verminderen. Ook het gebruik van geschikte bescherming in risicovolle situaties, zoals sportbeschermers, kan bijdragen aan de preventie van verstuikingen.

Vermijden van risicovolle activiteiten

Hoewel sommige activiteiten onvermijdelijk zijn, kan het verminderen van risicovolle activiteiten (zoals het deelnemen aan intensieve sporten zonder de juiste voorbereiding) helpen om verstuikingen te voorkomen. Het is belangrijk om goed voorbereid en goed uitgerust te zijn voor activiteiten die een hoog risico op letsel met zich meebrengen.

Praktische tips voor EHBO bij een verstuiking (gewrichtsbanden zijn uitgerekt)

Een verstuiking treedt op wanneer de gewrichtsbanden, de sterke bindweefsels die de botten met elkaar verbinden, worden uitgerekt of gescheurd. Het kan gebeuren door een plotselinge draaiing of een val. Hier volgen de belangrijkste stappen voor het verlenen van EHBO bij een verstuiking.

Rust het gewricht en beperk beweging

Wanneer je een verstuiking vermoedt, is het belangrijk om het aangedane gewricht onmiddellijk rust te geven. Vermijd elke belasting of beweging van het gewricht om verdere schade aan de spieren of gewrichtsbanden te voorkomen. Als het mogelijk is, moet het gewricht in een natuurlijke, comfortabele positie worden gehouden.

Toepassen van koude (ijs) om zwelling te verminderen

Ijs kan helpen om de zwelling en pijn bij een verstuiking te verminderen. Wikkel een ijszak of bevroren voedsel in een doek en leg dit gedurende 15-20 minuten op het gewricht. Zorg ervoor dat je het ijs niet direct op de huid aanbrengt om bevriezing te voorkomen. Herhaal dit om de paar uur, vooral in de eerste 48 uur na de blessure.

Gebruik een drukverband om de zwelling te beperken

Een elastisch verband kan helpen om de zwelling te verminderen en de stabiliteit van het gewricht te ondersteunen. Zorg ervoor dat het verband niet te strak zit, omdat dit de bloedcirculatie kan belemmeren. Het doel is om de zwelling te beperken zonder de bloedsomloop te verstoren. Controleer regelmatig of de vingers of tenen (indien van toepassing) niet blauw worden of gevoelloos aanvoelen, wat kan duiden op te veel druk.

Verhoog het getroffen gebied om zwelling te verminderen

Het verhogen van het getroffen gewricht boven het niveau van het hart kan helpen om de zwelling te verminderen. Leg bijvoorbeeld een kussen onder het gewricht als je zit of ligt. Dit bevordert de terugkeer van overtollig vocht naar de bloedsomloop en helpt bij het verminderen van de zwelling.

Raadpleeg een arts bij ernstige pijn of aanhoudende klachten

Als de pijn ernstig is, de zwelling niet vermindert, of als je denkt dat er sprake kan zijn van een breuk of ernstige schade aan de gewrichtsbanden, is het belangrijk om medische hulp in te schakelen. Het kan zijn dat er spierbeschadiging is die professionele behandeling nodig heeft. Als de klachten niet verbeteren na enkele dagen rust en behandeling, is een controleafspraak met een arts aan te raden.

Door deze stappen te volgen, kun je helpen om de symptomen van een verstuiking te beheersen en het herstel te bevorderen.

Misvattingen rond EHBO bij een verstuiking

Een verstuiking, waarbij de gewrichtsbanden uitgerekt of ingescheurd zijn, wordt vaak verkeerd behandeld door misvattingen die in de EHBO-praktijk circuleren. Een juiste aanpak is cruciaal om verdere schade te voorkomen en het herstel te bevorderen.

Koelen is niet altijd noodzakelijk

Hoewel koelen vaak als eerste stap wordt aanbevolen, is het niet altijd strikt noodzakelijk. Koelen kan zwelling en pijn verminderen, maar overmatig ijsgebruik kan de doorbloeding verstoren en het genezingsproces vertragen. Het is belangrijk om ijs niet direct op de huid te leggen en het koelen na 15-20 minuten te onderbreken.

Een verstuiking is geen klein probleem

Veel mensen onderschatten een verstuiking en proberen snel weer normaal te bewegen. Een ernstige verstuiking kan echter leiden tot langdurige zwakte van de gewrichtsbanden en een verhoogd risico op herhaalde blessures. Rust en stabilisatie van het gewricht zijn essentieel voor een goed herstel.

Steunverbanden lossen niet alles op

Het aanleggen van een steunverband kan helpen om het gewricht te stabiliseren, maar het lost de verstuiking niet op. Te strak aanbrengen kan de bloeddruk in het gebied verstoren en tot extra zwelling leiden. Het is beter om het verband losjes te wikkelen en regelmatig de doorbloeding te controleren.

Een röntgenfoto is niet altijd nodig

Veel mensen denken dat er altijd beeldvormende onderzoeken nodig zijn bij een verstuiking, maar in de meeste gevallen kan een arts de ernst beoordelen op basis van symptomen en lichamelijk onderzoek. Alleen bij vermoeden van een botbreuk of ernstige schade wordt verder onderzoek ingezet.

Beweging moet voorzichtig opgebouwd worden

Direct weer lopen of het gewricht belasten kan de schade verergeren. Een gefaseerde revalidatie met rust, gevolgd door lichte oefeningen, helpt om de spieren en gewrichtsbanden geleidelijk te versterken zonder verdere schade te veroorzaken.

Medicatie is niet de enige oplossing

Pijnstillers kunnen helpen om ongemak te verminderen, maar ze genezen de verstuiking niet. Overmatig gebruik van medicatie kan bovendien bijwerkingen veroorzaken. Alternatieve methoden zoals fysiotherapie en gerichte oefeningen kunnen effectiever zijn op de lange termijn.

Hogere ligging helpt, maar lost niet alles op

Het omhoog leggen van de verstuikte voet of het aangedane ledemaat kan zwelling verminderen, maar is geen wondermiddel. Combinatie met rust, compressie en gecontroleerde beweging is de beste aanpak voor een sneller herstel.

Lees verder

• Verrekkingen en verstuikingen: Locatie en symptomen
• Verstuikte enkel: Oorzaken en behandeling enkelverstuiking
• Verstuikte pols: Symptomen & behandeling van polsverstuiking