Schaamlipkanker: symptomen, oorzaak en behandeling

Schaamlipkanker, ook wel vulvakanker genoemd, is een relatief zeldzame vorm van kanker die ontstaat in de weefsels van de vulva. In Nederland wordt jaarlijks ongeveer 250 keer de diagnose schaamlipkanker gesteld. Het treft meestal postmenopauzale vrouwen in de leeftijden van 55 tot 75 jaar, maar soms komt het ook voor bij jongere of oudere vrouwen. Wat zijn de symptomen schaamlipkanker, hoe wordt schaamlipkanker gediagnosticeerd en hoe wordt het behandeld?

• Wat is schaamlipkanker?
• Symptomen schaamlipkanker
• Veel voorkomende klachten
• Premaligne afwijkingen
• Klachten tijdens het voorstadium
• Oorzaken schaamlipkanker
• Voortdurende irritatie
• Humaan papilloma virus
• Roken
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling schaamlipkanker
• Prognose en overleving

Wat is schaamlipkanker?

Kanker verwijst naar kwaadaardige groeiprocessen in het lichaam, waarbij sprake is van woekering van cellen. Een kwaadaardige tumor kan doorgroeien naar het omliggende weefsels en/of organen, en via de lymfe- en/of bloedbaan kunnen kankercellen naar andere delen van het lichaam metasteren, waar ze opnieuw een tumor vormen. Schaamlipkanker groeit aan de oppervlakte van de uitwendige vrouwelijke geslachtsorganen, ook wel vulva genoemd. Er kunnen meerdere soorten kwaadaardige tumoren van de vulva worden onderscheiden, afhankelijk van het type weefselcellen waaruit de tumor is ontstaan:

• Plaveiselcelcarcinoom. Deze komt bij meer dan 70% van de patiënten voor en komt voort uit cellen van de bovenste laag van de opperhuid, de zogeheten plaveiselcellen.
• Basaalcelcarcinoom. Deze vorm ontstaat uit de onderste laag cellen van de opperhuid.
• Adenocarcinoom. Deze meer zeldzamere vorm ontstaat uit het klierweefsel van de vulva.
• Melanoom. Deze ontstaat vanuit pigmentcellen van de huid.

Het onderhavige artikel richt zich op het plaveiselcelcarcinoom.

Symptomen schaamlipkanker

Veel voorkomende klachten

De meest voorkomende symptomen van schaamlipkanker zijn:

• jeuk, branderig gevoel of pijn van de vulva die niet weggaat
• een knobbeltje, zwelling of wratachtig aangroeiseltje aan de vulva
• verdikte, verheven, rode, witte of donkere vlekken op de huid van de vulva
• bloeden, of een bloederige vaginale afscheiding, niet gerelateerd aan de menstruatie (periodes)
• branderigheid of irritatie en pijn van de schaamlippen, vooral tijdens en na het plassen
• gevoeligheid of pijn in het gebied van de vulva
• pijn bij het vrijen
• een pijnlijk zweertje in het gebied van de vulva
• een moedervlek op de vulva die van vorm of kleur verandert

Elk van deze symptomen kunnen optreden door andere oorzaken en hoeft dus niet op kanker te wijzen. (Hier is een overzicht van veelvoorkomende aandoeningen aan de vulva.) Bij één of meerdere van deze klachten is het altijd belangrijk een afspraak te maken met je huisarts. Wanneer de huisarts vermoedt dat je klachten te maken hebben met (een voorstadium van) kanker, dan zal deze je verwijzen naar een gynaecoloog (vrouwenarts).

Premaligne afwijkingen

Het kan vele jaren duren voordat vulvakanker zich ontwikkelt. Het begint meestal met afwijkende cellen aan de schaamlippen, die uit kunnen groeien tot kanker. Dit worden premaligne afwijkingen genoemd. Deze afwijkende cellen verdwijnen meestal spontaan, maar ze kunnen ook duiden op een voorstadium van schaamlipkanker. Net als bij andere vormen van kanker, is het gemakkelijker om deze te behandelen en te genezen als de diagnose in een vroeg stadium gesteld wordt. Wacht daarom niet te lang bij (aanhoudende) klachten aan je schaamlippen.

Klachten tijdens het voorstadium

Mogelijke klachten die in een voorstadium kunnen optreden, zijn:

• jeuk
• branderigheid van de schaamlippen
• een plekje op de schaamlippen met een afwijkende kleur
• een wondje op de schaamlippen

Oorzaken schaamlipkanker

Er is geen duidelijk aanwijsbare oorzaak bekend voor schaamlipkanker, maar er zijn wel bepaalde omstandigheden te onderscheiden die het risico voor sommige vrouwen iets verhogen.

Voortdurende irritatie

Voortdurende irritatie als gevolg van bijvoorbeeld chronische, jeukende huidafwijkingen van de vulva, zoals lichen sclerosis, is één van deze factoren. Ongeveer 3 tot 5 van elke 100 vrouwen die lichen sclerosus heeft, ontwikkelt vroeg of laat vulvakanker.

Humaan papilloma virus

Voorts kan een infectie met sommige soorten van het humaan papilloma virus (HPV) bijdragen aan het ontstaan van vulvakanker. Besmetting met dit virus is een risicofactor voor vulvakanker. HPV is een veel voorkomende infectie en wordt meestal doorgegeven tussen mensen tijdens de geslachtsgemeenschap. Er zijn veel verschillende soorten van HPV, en elke variant wordt aangeduid met een nummer. Sommige soorten (met name 16, 18 en 31) worden geassocieerd met vulvakanker en premaligne afwijkingen.

Roken

Uit de literatuur blijkt verder dat roken het risico op het ontwikkelen van zowel premaligne afwijkingen als vulvakanker vergroot. Des te langer een vrouw rookt, des te groter het risico. Roken maakt het immuunsysteem minder effectief waardoor het minder goed in staat is om het HPV-virus uit het lichaam te verwijderen. Dit kan een reden zijn waarom het risico op vulvakanker vergroot wordt door roken.

Onderzoek en diagnose

Bij vermoeden van schaamlipkanker zal de huisarts je doorverwijzen naar de gynaecoloog. Deze kan voor nader onderzoek een klein stukje weefsel (een zogeheten biopt) van de afwijking nemen. Vaak zal eerst ook een foto van de afwijking worden gemaakt. De gynaecoloog zal tevens inwendig onderzoek verrichten en in beide liezen voelen om te beoordelen of de lymfeklieren gezwollen zijn, teneinde eventuele uitzaaiingen in de liesklieren op het spoor te komen. Uitzaaiingen kunnen ook opgespoord worden met een buikscan of echo-onderzoek en een longfoto. Een enkele keer zal de arts een uitstrijkje van de baarmoederhals maken.

Behandeling schaamlipkanker

Een chirurgische ingreep is de belangrijkste behandeling van schaamlipkanker. Veel vrouwen met vulvakanker worden geholpen met een operatie, waarbij het afwijkende gedeelte met een stukje 'normale' huid eromheen wordt verwijderd. (Slechts zelden is het geïndiceerd om de clitoris, een deel van de urinebuis, de vagina of van de kringspier van de anus te verwijderen.) Meestal haalt de gynaecoloog ook de lymfklieren in één of beide liezen weg. Een operatie kan zo nodig gecombineerd worden met radiotherapie en/of chemotherapie.

Prognose en overleving

De prognose van schaamlipkanker hangt af van verschillende factoren, waaronder het stadium van de kanker op het moment van diagnose, de grootte en locatie van de tumor, de histologische classificatie van de kanker en je algemene gezondheidstoestand.

Over het algemeen geldt dat hoe vroeger schaamlipkanker wordt ontdekt, hoe beter de prognose is. In de vroege stadia van de ziekte, wanneer de tumor klein is en zich nog niet heeft verspreid naar nabijgelegen weefsels of lymfeklieren, is de kans op genezing hoog. De vijfjaarsoverleving van patiënten met vroege stadia van schaamlipkanker is ongeveer 85-95%.

Als de kanker zich heeft verspreid naar nabijgelegen weefsels of lymfeklieren, is de prognose minder gunstig. Bij gevorderde stadia van de ziekte, wanneer de kanker zich heeft verspreid naar organen buiten de vulva, is de kans op genezing veel lager.

Lees verder

• Vulvakanker: symptomen, oorzaken, behandeling en prognose
• Ontsteking vulva (vulvitis): vagina, schaamlippen & clitoris
• Focale vulvitis: oorzaken van roodheid en pijn rondom vagina
• Vaginakanker: symptomen, oorzaken, behandeling en prognose
• Vaginale jeuk of jeukende vagina: oorzaken en symptomen