Soorten ontlasting: vorm en de Bristol ontlastingsschaal

Bij de mens zijn er zeven soorten ontlasting te onderscheiden. Dit gebeurt aan de hand van de Bristol Stool Chart (Bristol Ontlastingsschaal), een eenvoudig hulpmiddel om je poep te beoordelen. De consistentie van de ontlasting is afhankelijk van de tijd dat deze doorbrengt in de colon. Als de darm te weinig tijd krijgt om vocht aan de ontlasting te onttrekken, wordt de ontlasting zacht, dun en waterig (diarree). Als je ontlasting daarentegen te lang in de darm blijft, krijg je harde keutels (obstipatie of verstopping). Heb je last van zachte, dunne of juist harde poep? Meer kennis over de verschillende soorten ontlasting en tekenen van een gezonde darmfunctie kan je helpen om je darmfunctie te verbeteren.

• Soorten ontlasting: Bristol ontlastingsschaal
• Hoe moet je ontlasting eruitzien?
• Consistentie van de ontlasting
• Gewone ontlasting
• Kleur van de ontlasting
• Donkerbruin: De gouden standaard
• Groen: Fast forward-modus
• Geel: Vettige waarschuwing
• Zwart: Een stil alarm
• Rood: Stop en check
• Geur van de ontlasting
• Subtiele stank? Alles loopt op rolletjes
• Overweldigende stank? Tijd om je spijsvertering eens onder de loep te nemen
• Rottingslucht: Verstoorde vetopname
• Zure geur: Een reactie op voeding
• Wat te doen met een stinkende boodschap?
• Frequentie van ontlasting: Hoe vaak moet je poepen?
• Dagelijks of om de dag? Perfect ritme
• Meerdere keren per dag: Turbo-modus
• Een paar keer per week: Niet per se reden tot paniek
• Minder dan drie keer per week: Tijd voor actie
• Te vaak naar het toilet? Wat zit je dwars?
• Het vinden van jouw ritme
• Wat zijn de tekenen van een gezonde darmfunctie?
• Goede darmfunctie voor volwassenen
• Goede darmwerking
• Ontlastingsincontinentie

Soorten ontlasting: Bristol ontlastingsschaal

Er zijn zeven soorten ontlasting (feces) volgens de Bristol Stool Chart (Bristol Ontlastingsschaal). Dit is een hulpmiddel om je poep te beoordelen aan de hand van in zeven groepen ontlasting.

Hoe moet je ontlasting eruitzien?

De aard of consistentie van de ontlasting of feces is afhankelijk van de tijd dat deze doorbrengt in de colon. Als de darm te weinig tijd krijgt om vocht aan de ontlasting te onttrekken, wordt de ontlasting zacht, dun en waterig (diarree). Als je ontlasting te lang in de darm blijft, krijg je harde keutels (obstipatie). Nadat je hebt gepoept, zie je het resultaat in de toiletpot liggen. De kwaliteit van je ontlasting is in feite het gevolg van je voeding (eten en drinken), leefwijze en medicijngebruik. Je kunt de Bristol Ontlastingsschaal gebruiken om te bekijken wat je ontlasting je vertelt.

Consistentie van de ontlasting

Niet iedereen poept dagelijks. De stoelgang varieert van persoon tot persoon. Het 'normale' aantal keren ontlasting loopt uiteen van driemaal daags tot driemaal per week. Niet alleen het aantal keren dat je voor de grote boodschap naar het toilet moet varieert per persoon, maar ook de consistentie van de stoelgang varieert. Op de Bristol Stoelgangschaal wordt de ontlasting op basis van de consistentie in categorieën verdeeld.

De consistentie van je ontlasting zegt wat over de darmfunctie en tevens de hoeveelheid vocht en vezels in het eten. Vezels zijn goed voor de stoelgang. Het Voedingscentrum hanteert als richtlijn voor volwassenen zo'n 30 tot 40 gram voedingsvezels per dag. Vooral volkorenproducten, groenten, fruit en peulvruchten bevatten veel vezels. Drollen van prima kwaliteit zien er uit als een aaneengesloten donkerbruine worst en dus niet keutelig of een serie losse worstjes. De uitwerpselen moet je gemakkelijk kunnen lozen. Je kunt een goede consistentie van de feces bereiken door een vezelrijk dieet met veel fruit, groente en volkorenbrood en weinig verzadigd vet en daarnaast voldoende vochtinname en dagelijkse lichaamsbeweging, wat goed is voor de darmbewegingen.

Gewone ontlasting

Elke persoon zal een andere stoelgang hebben, maar het belangrijkste is dat je ontlasting zacht en makkelijk passeert.

• Type 1-2 geven aan dat er sprake is van obstipatie;
• Type 3-4 tonen de ideale ontlasting die gemakkelijk passeert; en
• Type 5-7 geeft zachte ontlasting of diarree aan.

Kleur van de ontlasting

Stel je voor: je doet de deksel van de wc-pot omhoog en daar zie je het—niet alleen de vorm of de consistentie van je ontlasting, maar vooral de kleur spreekt boekdelen. Veel mensen vergeten dat de kleur van je poep een verborgen taal spreekt, eentje die je lichaam vertelt over je gezondheid, je voeding, en soms zelfs over serieuze gezondheidsproblemen. Kleur is niet zomaar een detail, het is een venster naar je binnenste.

Donkerbruin: De gouden standaard

Als je ontlasting een mooie, donkerbruine kleur heeft, zoals het eigenlijk hoort, dan is dat een teken dat alles goed verloopt in je spijsverteringsstelsel. De kleur komt van de stof bilirubine, een afvalproduct van oude rode bloedcellen, dat in je gal terechtkomt en vervolgens de darmen in reist. Dit is de kleur van een gezond, goed functionerend lichaam.

Groen: Fast forward-modus

Heb je weleens een groene verrassing in de toiletpot aangetroffen? Geen paniek! Vaak betekent dit dat je ontlasting te snel door je darmen heen is gegaan, waardoor er niet genoeg tijd was om bilirubine volledig af te breken. Eet je veel bladgroenten of neem je ijzersupplementen? Dan kan dit ook de oorzaak zijn van je groene tintje.

Geel: Vettige waarschuwing

Een vettige, gele ontlasting die blijft drijven en er glanzend uitziet, kan wijzen op vetmalabsorptie, een probleem waarbij je lichaam niet goed vetten uit je voeding opneemt. Dit kan een teken zijn van een probleem met je alvleesklier of galblaas. Het is dus zeker een kleur om in de gaten te houden.

Zwart: Een stil alarm

Zwarte ontlasting kan een teken zijn van iets ernstigs, zoals een bloeding in je bovenste maag-darmkanaal (bijvoorbeeld je maag of dunne darm). De zwarte kleur ontstaat doordat het bloed verteerd wordt. Maar voordat je in paniek raakt: als je onlangs ijzersupplementen of bepaalde medicijnen, zoals actieve kool, hebt genomen, kan dat ook een verklaring zijn.

Rood: Stop en check

Felrode ontlasting kan betekenen dat er ergens in je onderste darmstelsel of rectum bloedt, vaak door aambeien of een kleine scheur in het slijmvlies. Het kan echter ook duiden op iets ernstigers, zoals poliepen of zelfs darmkanker. Rood betekent altijd: tijd om je dokter te bellen.

Geur van de ontlasting

Ah, de geur van je ontlasting—niet het meest glamoureuze onderwerp, maar absoluut een van de meest veelzeggende als het gaat om je gezondheid. Terwijl de geur van poep van nature niet bepaald rozengeur en maneschijn is, kan de intensiteit en specifieke geur je heel wat vertellen over wat er gaande is in je darmen. Denk eraan: je darmen zijn een complex ecosysteem, en als er iets uit balans is, zal je neus het als eerste opmerken.

Subtiele stank? Alles loopt op rolletjes

Een gezonde darmflora en goed verteerd voedsel leiden tot een ontlasting die weliswaar een geur heeft, maar geen walm achterlaat die de hele badkamer overneemt. Je weet dat het er is, maar het blijft binnen de perken. Dit is de geur van een evenwichtige spijsvertering, van voedsel dat goed wordt opgenomen, en een darmflora die in harmonie functioneert. Kortom: het systeem werkt zoals het hoort.

Overweldigende stank? Tijd om je spijsvertering eens onder de loep te nemen

Als je ontlasting een bijzonder sterke, doordringende geur heeft waar je bijna niet van kunt ontsnappen, kan dat duiden op een probleem met je darmflora of een slechte vertering. Een veelvoorkomende oorzaak van overmatige geur is bacteriële overgroei in je darmen, waarbij ongewenste bacteriën of gistsoorten je goede darmbacteriën hebben overgenomen. Dit kan leiden tot overtollige gasvorming en een vieze geur die moeilijk te missen is.

Rottingslucht: Verstoorde vetopname

Een bijzonder onaangename, bijna rottende geur kan erop wijzen dat je vetten niet goed worden opgenomen door je lichaam—aandoeningen zoals coeliakie of pancreasproblemen kunnen hierbij een rol spelen. Als vetten niet goed worden verteerd, kunnen ze in je ontlasting terechtkomen en zorgen voor een penetrante geur. Dit soort geur is een duidelijk signaal dat je spijsverteringsstelsel wat extra aandacht nodig heeft.

Zure geur: Een reactie op voeding

Een scherpe, zure geur kan te maken hebben met een reactie op bepaald voedsel. Overmatige consumptie van suikers, koolhydraten of voedingsmiddelen zoals zuivel kan de balans in je darmflora verstoren. Hierdoor kunnen de bacteriën in je darmen ongewenste bijproducten produceren, die een zure geur aan je ontlasting geven. Dit kan ook voorkomen na het eten van bepaald voedsel waar je lichaam gevoelig voor is, zoals lactose of gluten, wat de spijsvertering overhoop gooit.

Wat te doen met een stinkende boodschap?

Een verandering in geur betekent meestal dat er iets aan de hand is met je voeding of je darmgezondheid. Een gezonde darmflora houdt de geur relatief neutraal, dus als de geur ineens verandert, is dat een teken om je voedingspatroon eens onder de loep te nemen. Vezelrijke voeding, voldoende vocht en het vermijden van overmatige hoeveelheden suiker of verzadigd vet kunnen vaak al wonderen doen voor zowel de geur als je algehele darmgezondheid.

Frequentie van ontlasting: Hoe vaak moet je poepen?

Laten we het hebben over iets wat iedereen doet, maar niemand graag bespreekt: hoe vaak je eigenlijk naar het toilet moet voor een grote boodschap. Frequentie zegt namelijk veel over je darmgezondheid en hoe goed je spijsverteringsstelsel functioneert. Sommige mensen gaan elke dag, anderen maar een paar keer per week, en er zijn er zelfs die meerdere keren per dag de pot opzoeken. Dus, hoe zit het nou écht? Wanneer zit je in de gezonde zone, en wanneer is het tijd om je zorgen te maken?

Dagelijks of om de dag? Perfect ritme

Als je elke dag, of om de dag, een vaste routine hebt waarbij je met gemak je ontlasting kwijt kunt, dan zit je goed. Dit betekent dat je spijsvertering soepel loopt en dat je darmen op een prima tempo werken. Het is een beetje als een goed geoliede machine: wat erin gaat, komt op tijd en netjes weer naar buiten. Zolang je zonder pijn of moeite kunt poepen, ben je in de ideale stoelgangszone.

Meerdere keren per dag: Turbo-modus

Ga je vaker dan één keer per dag naar het toilet, dan kan dit ook prima normaal zijn, zolang de consistentie en vorm van je ontlasting maar in orde zijn (denk aan Bristol type 3 of 4, de mooie ‘worstjes’). Dit kan simpelweg betekenen dat je darmen wat sneller werken, bijvoorbeeld omdat je veel vezelrijke voeding eet. Maar let op: als je diarreeachtige ontlasting hebt en vaak moet, dan kan dit wijzen op een verstoorde darmfunctie, zoals prikkelbare darmsyndroom (PDS) of een voedselintolerantie.

Een paar keer per week: Niet per se reden tot paniek

Ben jij iemand die maar drie of vier keer per week naar het toilet gaat? Ook dat kan, mits je ontlasting makkelijk passeert en niet keihard is. Sommige mensen hebben nu eenmaal een wat langzamer spijsverteringsritme, vooral als je dieet minder vezels bevat of als je minder lichaamsbeweging krijgt. De regel hier? Zolang het soepel gaat en je geen pijn hebt, is het prima.

Minder dan drie keer per week: Tijd voor actie

Als je minder dan drie keer per week naar het toilet gaat en daarbij harde, droge keutels produceert (Bristol type 1 of 2), is er waarschijnlijk sprake van obstipatie. Dit betekent dat je ontlasting te lang in je darmen blijft, waardoor het steeds harder en moeilijker uit te scheiden wordt. Dit is het moment waarop je moet gaan nadenken over je vezelinname, je hydratatie, en je bewegingspatroon. Je darmen hebben wat extra hulp nodig om weer in beweging te komen.

Te vaak naar het toilet? Wat zit je dwars?

Ga je continu naar het toilet, met ontlasting die meer op water lijkt dan op vaste stof (Bristol type 6 of 7), dan spreken we van diarree. Dit kan een teken zijn van een infectie, voedselovergevoeligheid, of stress. Je darmen krijgen niet de kans om vocht te absorberen, en alles gaat in turbo-tempo door je lichaam heen. Tijd om te kijken of er een specifieke oorzaak is die je kunt aanpakken.

Het vinden van jouw ritme

Het mag duidelijk zijn: er is geen ‘one-size-fits-all’ als het gaat om hoe vaak je naar het toilet moet. Iedereen heeft zijn eigen ritme. Het belangrijkste is dat je goed luistert naar je lichaam. Of je nu drie keer per dag gaat of drie keer per week, het gaat erom dat het moeiteloos gebeurt en zonder klachten.

Wat zijn de tekenen van een gezonde darmfunctie?

Een goede stoelgang betekent niet dat je iedere dag ontlasting hebt. Ieder mens heeft namelijk een eigen ontlastingspatroon. Gemiddeld poepen mensen één keer per dag, maar sommige mensen moeten vaker naar het toilet voor de grote boodschap of juist minder vaak, zolang je ontlasting maar soepel is. Zodra je harde droge ontlasting hebt en flink moet persen om de ontlasting kwijt te raken, is er sprake van obstipatie. En wanneer je ontlasting erg dun of zelfs waterig is, dan is er sprake van dunne ontlasting of diarree.

Goede darmfunctie voor volwassenen

Goede darmwerking

Een goede darmwerking bestaat uit meer dan alleen maar regelmatige ontlasting. Je moet bijvoorbeeld in staat zijn om:

• je ontlasting gedurende korte tijd na de eerste aandrang op te houden, zodat je de tijd hebt om een toilet te zoeken;
• binnen ongeveer één minuut je ontlasting te lozen nadat je op het toilet hebt plaatsgenomen;
• gemakkelijk te poepen zonder dat het pijn doet of ongemak veroorzaakt of dat je moet persen – de drol moet er moeiteloos uitglijden;
• je darmen volledig leeg te poepen, waarbij je niet na enkele minuten terug moet naar het toilet voor een tweede ronde of dat je last houdt van 'loze aandrang' na het poepen.

Ontlastingsincontinentie

Slechte darmcontrole komt vaker voor dan menigeen denkt. Ontlastingsincontinentie of fecale incontinentie duidt op het ongewild verlies van ontlasting of het niet (goed) kunnen ophouden van ontlasting. Deze kwaal komt in Nederland relatief vaak voor. Grofweg 100.000 mensen kampen met ontlastingsincontinentie. Het komt vaker voor naarmate je ouder wordt, maar jongere mensen kunnen er ook last van krijgen. Er zijn diverse oorzaken van ontlastingsincontinentie. Bijvoorbeeld beschadiging van de kringspier. Dit wordt veel gezien bij vrouwen die een zware bevalling achter de rug hebben. Een andere mogelijke oorzaak is beschadiging van zenuwen die de kringspier en bekkenbodemspieren aansturen. Dit kan tijdens een bevalling gebeuren, maar beschadigingen kunnen ook ontstaan als gevolg van langdurige obstipatie, een operatie of ouderdom. De zenuwen kunnen beschadigd raken bij bepaalde ziekten, zoals multiple sclerose (MS) of spina bifida (open rug).

Lees verder

• Ontlasting: oorzaken bloed en slijm in poep en kleur en geur
• Pijn bij het poepen: stekende of brandende pijn stoelgang
• Stoelgang bevorderen: stoelgangproblemen verbeteren
• Problemen stoelgang: zwarte, rode en groene ontlasting/poep
• Kleur van de ontlasting bij een baby (grijs, geel, groen)