Zachte ontlasting: oorzaken & behandeling brijige ontlasting

Zachte ontlasting is poep die zachter is dan normaal. Zachte ontlasting kan waterig, brijig of vormloos zijn. Het gaat om dunne ontlasting. In sommige gevallen heeft de ontlasting een sterke of vieze geur. Normale ontlasting is vrij zacht, maar heeft wel een duidelijke vorm. Over de hele lengte is de vorm en de kleur gelijk; een slangachtige keutel met een lichtbruine tot donkerbruine kleur. Afwijkende poep is (iets) te hard of (iets) te zacht. Afwijkende ontlastingskleur is rood, zwart, geel, groen, grijs of wit zijn van kleur. Er zijn veel mogelijke oorzaken voor zachte ontlasting. Dunne en waterige ontlasting kan worden verholpen door het onderliggende probleem aan te pakken. Soms is er sprake van een medische aandoening die zachte, dunne ontlasting veroorzaakt, maar het kan ook komen door wat je eet, bijvoorbeeld veel en vaak vet eten. Door je voedingspatroon te wijzigen (minder vet eten en meer vezels eten), kun je vaak al je ontlasting verbeteren.

• Oorzaak van zachte ontlasting
• Symptomen van zachte ontlasting
• Verschijnselen
• Bijkomende klachten
• Dunnen ontlasting door fructose
• Suikeralcoholen
• Zachte ontlasting door koffie
• Vet voedsel
• Pittig eten
• Lactose-intolerantie
• Prikkelbare darmsyndroom
• Coeliakie
• Brijige ontlasting door alcohol
• Buikgriep
• Voedselvergiftiging
• Dumpingsyndroom
• Zachte ontlasting door geneesmiddelen
• Andere oorzaken van zachte ontlasting
• Complicaties
• Risicofactoren
• Behandeling brijige ontlasting
• Interventies die direct helpen
• Langetermijninterventies
• Andere maatregelen om zachte ontlasting tegen te gaan

Oorzaak van zachte ontlasting

Iedereen heeft van tijd tot tijd zachte ontlasting of diarree. Zachte ontlasting heeft geen vaste vorm en kan waterig en brijig overkomen. Zachter ontlasting kan vies ruiken (meer dan normale ontlasting) en de frequentie kan ook verschillen tussen individuen; sommige mensen hebben direct na het eten zachte ontlasting en anderen hebben het alleen 's ochtends, en weer anderen hebben gedurende langere tijd last van zachte ontlasting. Je ontlasting kan waterig en vloeibaar zijn als gevolg van voedselvergiftiging of buikgriep, maar soms is je ontlasting zachter dan normaal zonder dat er een een duidelijke oorzaak aanwezig is. Hoe dan ook, het is belangrijk om de oorzaak te begrijpen zodat daarop de behandeling afgestemd kan worden.

Symptomen van zachte ontlasting

Verschijnselen

Het is belangrijk om het verschil tussen zachte ontlasting en diarree te begrijpen. Als je diarree hebt, heb je ook losse of waterige ontlasting. Als je echter van tijd tot tijd zachte ontlasting hebt, betekent dit niet dat je diarree hebt. Diarree is dunne waterige ontlasting die veel vaker komt dan je gewend bent en meerdere keren op een dag plaatsvindt. Om zachte ontlasting te kunnen beschouwen als diarree, moet het herhaaldelijk optreden. Als je drie of meer keer per dag zachtere ontlasting hebt, dan is het diarree.

De meest voorkomende symptomen van zachte ontlasting zijn:

• Waterige ontlasting;
• Zachte of brijige ontlasting;
• Vormloze ontlasting.

Bijkomende klachten

Zachte ontlasting kan gepaard gaan met andere gastro-intestinale symptomen, waaronder:

• Buikkrampen;
• Buikpijn;
• Misselijkheid.

Dunnen ontlasting door fructose

Fructose of vruchtensuiker is een soort suiker in fruit, vruchtensap, honing en sommige groenten. Fructose is ook te vinden in fructose maissiroop, een goedkope suikervervanger die wereldwijd in voedingsproducten wordt gebruikt. Als grote hoeveelheden worden gebruikt of als je een aandoening hebt, zoals fructose-intolerantie of fructosemalabsorptie, dan kan fructose zachte of dunne ontlasting of diarree, winderigheid en buikpijn veroorzaken. Bij fructose-intolerantie mist je lichaam het benodigde enzym om fructose af te breken in de lever. Bij fructosemalabsorptie wordt fructose niet door de dunne darm opgenomen, omdat je lichaam niet beschikt over een speciaal transporteiwit.

Suikeralcoholen

Sommige mensen vinden dat suikeralcoholen, waaronder xylitol, mannitol, sorbitol, erythritol en andere kunstmatige zoetstoffen, een laxerend effect hebben. Suikeralcoholen worden vaak gebruikt als kunstmatige zoetstoffen (in suikervrij snoep en kauwgom, dieetdranken en suikervervangers), maar ze worden ook aangetroffen in voedsel. Sorbitol tref je bijvoorbeeld aan in perziken, appels, peren, pruimen, bramen, bessen, abrikozen en nectarines. Suikeralcoholen worden niet goed geabsorbeerd. Als gevolg hiervan kan het consumeren van een overmatige hoeveelheid suikeralcohol ervoor zorgen dat deze vocht uit de bloedbaan onttrekt, wat resulteert in diarree en losse ontlasting.

Zachte ontlasting door koffie

Koffie kan de samentrekking en ontspanning van de darmspieren stimuleren (peristaltiek), en daarmee de darmbewegingen bevorderen. Koffie staat niet alleen bekend om de bevordering van de darmbewegingen, deze volksdrank kan ook leiden tot zachte ontlasting. Aangezien de ontlasting door koffie snel door de dikke darm passeert, is er minder tijd voor het absorberen van vocht. De zuurgraad van de koffie zorgt er tevens voor dat het lichaam meer gal produceert, wat kan leiden tot zachte ontlasting.

Vet voedsel

Een vettige maaltijd of een hoger vetgehalte leidt bij sommige mensen tot zachte ontlasting en meer darmbewegingen. Krachtige golven van samentrekking door de spieren van maagwand en darmen direct na een maaltijd, is een normaal verschijnsel. Dit staat bekend als 'gastrocolische reflex'. Dit kan versterkt worden door vettig eten. Een versterkte gastrocolische reflex kan soms diarree veroorzaken.

Pittig eten

Gekruid en pittig voedsel kunnen de darmen irriteren en zachte ontlasting veroorzaken. Het eten van yoghurt, rijst of brood (bijvoorbeeld naan-brood bij een hete Indiase curry) kan helpen om sommige effecten van pittig voedsel op de darm te compenseren.

Lactose-intolerantie

Bij lactose-intolerantie kan je lichaam lactose niet of niet volledig verteren. Lactose oftewel melksuiker, tref je aan in melk, ijs, kaas en andere zuivelproducten. Voor het verteren van lactose is het enzym lactase nodig, dat wordt aangemaakt in de darmwand. Lactose-intolerantie geeft symptomen als buikpijn, kramp, misselijkheid, een opgezette buik, winderigheid en diarree.

Prikkelbare darmsyndroom

Het prikkelbare darmsyndroom (PDS) is een aandoening die valt onder de 'functionele maagdarmaandoeningen', die krampen, buikpijn, opgezette buik, winderigheid, obstipatie en diarree veroorzaakt. De symptomen variëren sterk van persoon tot persoon. Sommige mensen hebben vooral last van zachte ontlasting of diarree, terwijl anderen weer meer last hebben van obstipatie.

Coeliakie

Coeliakie of glutenintolerantie is een auto-immuunziekte. Coeliakie is een overgevoeligheid voor het eiwit gluten. Glutenproducten zoals brood, pasta, beschuit, crackers, gebak en koek, vormen een probleem voor mensen met coeliakie. Een eiwit dat wordt gevonden in tarwe, gerst en rogge, veroorzaakt een auto-immuunreactie bij mensen met coeliakie. Een van de symptomen is diarree of zachte ontlasting.

Brijige ontlasting door alcohol

Ethanol in alcohol versnelt de contracties in de dikke darm, wat betekent dat ontlasting sneller door de darm wordt verplaatst en er is minder tijd voor de dikke darm om vocht te absorberen, wat kan leiden tot waterige ontlasting.

Buikgriep

Buikgriep kan diarree, darmkrampen, braken, koorts en hoofdpijn veroorzaken. De officiële benaming van buikgriep is gastro-enteritis. Buikgriep is zeer besmettelijk. Buikgriep wordt veroorzaakt door een noro-virus. Virussen zoals het norovirus, maar ook het rotavirus en adenovirus, richten zich op het spijsverteringsstelsel en dit kan resulteren in een maag-darminfectie met diarree, braken en krampen. Symptomen verschijnen meestal een tot drie dagen nadat je bent geïnfecteerd met de boosdoener en kunnen variëren van mild tot ernstig. Het eten van voedsel zoals bananen, rijst, appelmoes en toast kan helpen bij het herstel. Jonge kinderen, ouderen en en mensen met een zwak immuunsysteem hebben een verhoogd risico op uitdroging en moeten zorgvuldig worden gecontroleerd.

Voedselvergiftiging

Bij voedselvergiftiging word je ziek door het nuttigen van voedsel of drank waarin giftige stoffen (toxines) zitten, welke worden geproduceerd door bacteriën of schimmels. Meestal ontstaan er binnen 8 uur na de besmetting klachten als buikkrampen, misselijkheid, diarree of braken.

Dumpingsyndroom

Het dumpingsynroom is een te snelle maagontlediging. De bolus of voedselmassa wordt daardoor onvoldoende bewerkt in de dunne darm terecht, met verterings- en absorptieproblemen tot gevolg. Deze sterk geconcentreerde voeding trekt in de dunne darm veel vocht aan, dat wordt onttrokken aan de omliggende bloedvaten. Hierdoor krijg je klachten als een vol gevoel, buikpijn en darmkrampen en diarree.

Zachte ontlasting door geneesmiddelen

Bij sommige personen kan het gebruik van kruidengeneesmiddelen (zoals senna, een laxeermiddel) of medicijnen (zoals maagzuurremmers die magnesiumhydroxide bevatten) leiden tot zachtere ontlasting. Sommige medicijnen en supplementen die dit teweeg kunnen brengen zijn onder meer:

• Maagzuurremmers die magnesiumhydroxide bevatten;
• Antibiotica;
• Chemotherapie;
• Magnesium;
• Sena.

Onderzoek suggereert dat probiotica diarree kan helpen voorkomen die kan optreden na het nemen van antibiotica.

Andere oorzaken van zachte ontlasting

Andere mogelijke oorzaken van zachte ontlasting zijn:

• Malabsorptie van galzure zouten;
• Ziekte van Crohn;
• Een te snel werkende schildklier (hyperthyreoïdie);
• Parasitaire infecties;
• Colitis ulcerosa.

Complicaties

Uitdroging kan een ernstig probleem zijn voor mensen die waterige, zachte ontlasting hebben. Zorg ervoor dat je gehydrateerd blijft en veel drinkt. Om uitdroging bij diarree te voorkomen, kan orale rehydratievloeistof (ORS) gebruikt worden. Hiermee vul je het tekort aan zouten in het lichaam weer aan. Het zout houdt namelijk vocht vast. Ondervoeding is een andere mogelijke complicatie. Een verstoorde opname van voedingsstoffen wordt malabsorptie genoemd. Malabsorptie van belangrijke voedingsstoffen kan een probleem zijn. Je krijgt mogelijk niet genoeg vitaminen, mineralen of andere voedingsstoffen binnen.

Risicofactoren

Iedereen kan op een bepaald moment in zijn of haar leven zachte ontlasting hebben. Dit heeft gevolgen voor zowel volwassenen als kinderen van alle leeftijden. Sommige mensen hebben echter een hoger risico op zachte ontlasting. Als je bepaalde chronische gezondheidsproblemen hebt, zoals het prikkelbare darmsyndroom, coeliakie, ziekte van Crohn, het dumpingsyndroom, colitis ulcerosa, of hyperthyreoïdie, dan heb je meer kans om zachte ontlasting te krijgen.

Behandeling brijige ontlasting

De behandelingen van zachte ontlasting kan variëren en is afhankelijk van de oorzaak. Je huisarts kan bepaalde dieetveranderingen aanraden en adviseren om de inname van voedingsvezels te verhogen. Mogelijk dat de arts anti-diarreemedicijnen voorschrijft.

Interventies die direct helpen

Directe behandeling van zachte ontlasting bestaat uit:

• Het nemen van anti-diarreemedicijnen (vraag apotheker of huisarts om advies);
• Meer vezels consumeren;
• Voldoende blijven drinken, desnoods ORS gebruiken;
• Voeg honing toe aan je dieet (vanwege antibacteriële en ontstekingsremmende eigenschappen);
• Vermijd eten en drinken die triggers zijn en zachte ontlasting veroorzaken.

Langetermijninterventies

Langdurige behandelingen om zachte ontlasting te stoppen zijn:

• Probiotica nemen;
• Het diagnosticeren en behandelen van medische aandoeningen die zachte ontlasting veroorzaken;
• Aanpassen van medicijnen en supplementen (alleen in overleg met de huisarts stoppen of veranderen van medicatie);
• Het maken van dieetveranderingen, bijvoorbeeld minder vettig voedsel en meer vezels en fruit en groente.

Andere maatregelen om zachte ontlasting tegen te gaan

Hier zijn wat slimme tips om brijige ontlasting beter onder controle te houden:

• Kleinere porties, vaker eten: In plaats van zware maaltijden die je spijsvertering kunnen verstoren, kun je beter kiezen voor kleine, frequente porties. Zo houd je je systeem in balans.
• Pas op voor kunstmatige zoetstoffen: Producten zonder suiker lijken misschien gezond, maar stoffen zoals sorbitol en sucralose kunnen je klachten juist erger maken.
• Voedselintoleranties in de gaten houden: Soms is je darmen gewoon gevoelig voor bepaalde dingen zoals gluten of lactose. Door tijdelijk bepaalde voedingsmiddelen weg te laten, kun je uitzoeken wat de boosdoener is.
• Beperk cafeïne en alcohol: Beide kunnen je spijsvertering flink opjagen, wat niet ideaal is als je last hebt van brijige ontlasting.
• Rust en ontspanning zijn je vrienden: Stress heeft een directe invloed op je darmen, dus pak regelmatig je momentjes voor ontspanning, zoals lekker wandelen in de natuur of doe wat ademhalingsoefeningen.
• Houd een dagboek bij: Noteer wat je eet en hoe je je voelt. Zo kom je erachter welke voeding bij jou klachten oproept en wat juist goed werkt.
• Regelmatig naar het toilet gaan: Probeer een vast toiletpatroon te ontwikkelen. Lang uitstellen kan je darmen in de war brengen.
• Blijf weg van vet en bewerkt voedsel: Deze maken je spijsvertering zwaarder en kunnen het probleem verergeren.

Lees verder

• Diarree, overgeven, buikkrampen, koorts en hoofdpijn
• Diarree: symptomen, oorzaken & waterige ontlasting stoppen
• Ontlasting: oorzaken bloed en slijm in poep en kleur en geur
• Pijn bij het poepen: stekende of brandende pijn stoelgang
• Soorten ontlasting: vorm en de Bristol ontlastingsschaal