Autofobie: Angststoornis - Angst voor het alleen zijn

Autofobie, letterlijk vertaald als ‘zelfvrees’, is een angststoornis (fobie) waarbij patiënten een intense angst ervaren om alleen te zijn. Deze angst kan leiden tot een verminderde kwaliteit van leven indien onbehandeld, met symptomen variërend van fysieke reacties zoals een snelle hartslag en duizeligheid, tot mentale symptomen zoals prikkelbaarheid en verwardheid. Autofobie kan behandeld worden met een combinatie van therapieën, zoals cognitieve gedragstherapie, blootstellingstherapie en medicatie. De vooruitzichten voor behandelde patiënten zijn doorgaans positief.

• Synoniemen van autofobie
• Terminologie: Autofobie versus eenzaamheid
• Oorzaken van autofobie: Vaak een trauma uit kindertijd
• Gerelateerde psychische aandoeningen
• Symptomen van autofobie
• Mentaal
• Fysiek
• Gevolgen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van autofobie
• Blootstellingstherapie
• Cognitieve gedragstherapie
• Medicatie
• Andere behandelingen
• Prognose van autofobie
• Complicaties van autofobie
• Preventie van autofobie

Synoniemen van autofobie

Autofobie staat ook bekend onder andere namen, zoals:

• eremofobie
• isolofobie
• monofobie

Terminologie: Autofobie versus eenzaamheid

Autofobie wordt soms verward met eenzaamheid, maar deze twee zijn niet gelijk. Eenzame mensen missen sociale interactie of hebben geen zinvolle relaties. Eenzaamheid kan ook optreden in gezelschap van anderen, bijvoorbeeld als mensen zich sociaal geïsoleerd voelen ondanks het feit dat ze niet alleen zijn. Autofobie daarentegen is een irrationele angst voor het alleen zijn, die vaak ernstig is en het dagelijks functioneren kan beïnvloeden. De angst bij autofobie is dus niet rationeel, in tegenstelling tot de vaak rationele gevoelens van verdriet bij eenzaamheid.

Oorzaken van autofobie: Vaak een trauma uit kindertijd

Hoewel de exacte oorzaak van autofobie niet altijd duidelijk is, wordt deze aandoening vaak in verband gebracht met eerdere trauma's, meestal uit de kindertijd. Dit kan variëren van een scheiding van ouders, een ontvoering, misbruik, tot het verlies van een ouder. Dergelijke ervaringen kunnen leiden tot een diepgeworteld gevoel van verlatenheid en angst. Soms ontstaat autofobie ook door het getuige zijn van dergelijke trauma's bij anderen. De aandoening kan voortkomen uit een onderbewust overlevingsmechanisme of een onopgelost emotioneel conflict. Er zijn aanwijzingen dat een genetische aanleg voor adrenalinegevoeligheid ook een rol kan spelen.

Gerelateerde psychische aandoeningen

Autofobie komt vaak voor in combinatie met andere angststoornissen, zoals:

• Paniekaanvallen: Bij paniekaanvallen is er angst om een aanval te krijgen tijdens het alleen zijn. Paniekaanvallen kunnen de angst voor alleen zijn verergeren.
• Agorafobie: Agorafobie is een angststoornis waarbij mensen bang zijn om in een situatie of plaats vast te komen zitten zonder ontsnappingsmogelijkheid. Deze angst kan overlappen met autofobie, waarbij het angstgevoel kan ontstaan bij de gedachte alleen te zijn in een onbeheersbare situatie.
• Borderline persoonlijkheidsstoornis: Mensen met een borderline persoonlijkheidsstoornis kunnen ook last hebben van intensieve angsten en een verhoogde gevoeligheid voor verlatenheid.
• Separatieangststoornis: Deze stoornis, vooral bij kinderen, wordt gekenmerkt door angst voor scheiding van thuis of hechte vrienden, wat kan evolueren naar een ernstigere vorm zoals autofobie bij volwassenen.

Symptomen van autofobie

Autofobie veroorzaakt een aanhoudende en irrationele angst voor het alleen zijn. Deze angst kan leiden tot een breed scala aan symptomen:

Mentaal

Mentale symptomen van autofobie kunnen zijn:

• aanhankelijk gedrag of “plakkerigheid” bij geliefden
• angst dat een indringer het huis binnendringt
• angst om te flauwvallen
• angst voor ademnood
• angst voor verlies van controle
• angst om geliefden te verliezen
• angst voor de dood
• angst voor vreemde geluiden
• gevoel van naderend onheil
• een onveilig gevoel
• overweldigende angst
• gedwongen zoeken naar gezelschap
• verlies van helderheid in gedachten
• gevoelens van machteloosheid
• prikkelbaarheid
• verwardheid

Fysiek

Fysieke symptomen van autofobie omvatten:

• bevingen (tremor)
• braken
• buikpijn
• duizeligheid
• algemeen ziek gevoel (malaise)
• droge mond (xerostomie)
• snelle ademhaling (tachypneu)
• verhoogde hartslag (tachycardie)
• flauwvallen
• hartkloppingen (palpitatie)
• hoofdpijn (cefalalgie)
• kortademigheid (dyspneu)
• misselijkheid (nausea)
• overmatig zweten (hyperhidrose)
• pijn op de borst (angina pectoris)
• spierspanning
• zweten

Gevolgen

De mentale en fysieke symptomen van autofobie kunnen leiden tot:

• een gebrek aan onafhankelijkheid in persoonlijke relaties
• het onpraktische verlangen om altijd gezelschap te hebben
• extreme pogingen om alleen zijn te vermijden

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van autofobie begint met het uitsluiten van fysieke oorzaken door een grondig medisch onderzoek. Als fysieke oorzaken zijn uitgesloten, wordt de patiënt vaak doorverwezen naar een psycholoog. Deze zal de patiënt ondervragen over zijn of haar gedrag en gevoelens. De angst moet aanzienlijk genoeg zijn om de dagelijkse activiteiten te belemmeren voordat een diagnose van autofobie wordt gesteld.

Behandeling van autofobie

Blootstellingstherapie

Blootstellingstherapie richt zich op het verminderen van de angst voor alleen zijn door de patiënt op een gecontroleerde manier bloot te stellen aan situaties waarin ze alleen zijn. Deze therapie helpt om de angstcyclus te doorbreken en de tolerantie voor alleen zijn te verhogen.

Cognitieve gedragstherapie

Cognitieve gedragstherapie biedt praktische technieken om met angst om te gaan en kan zeer effectief zijn voor het verminderen van angst bij patiënten. Ongeveer 75% van de patiënten vindt aanzienlijke verlichting door deze therapie.

Medicatie

Naast psychotherapie kan medicatie soms nodig zijn om de symptomen te verlichten. Bètablokkers kunnen helpen door de effecten van adrenaline te blokkeren, terwijl benzodiazepinen kalmerende effecten hebben. Het is echter belangrijk om medicatie zorgvuldig te gebruiken om medicatiemisbruik te voorkomen.

Andere behandelingen

Andere behandelingsopties kunnen zijn:

• energetische psychologie
• groepstherapie
• hypnotherapie
• meditatie
• ontspanningstechnieken

Prognose van autofobie

Patiënten die behandelingen ondergaan voor autofobie hebben doorgaans een goede prognose. Met effectieve behandeling kunnen de symptomen aanzienlijk verminderen of zelfs volledig verdwijnen.

Complicaties van autofobie

De symptomen en het gedrag geassocieerd met autofobie kunnen persoonlijke relaties onder druk zetten. Patiënten kunnen obsessief bezig zijn met het voorkomen van alleen zijn, wat kan leiden tot conflicten en, in extreme gevallen, agressief gedrag tegenover geliefden.

Preventie van autofobie

Hoewel het niet altijd mogelijk is om autofobie volledig te voorkomen, kunnen de volgende strategieën helpen bij het verminderen van het risico:

• Vroegtijdige behandeling: Het tijdig aanpakken van traumatische ervaringen kan helpen bij het voorkomen van de ontwikkeling van autofobie.
• Cognitieve training: Het ontwikkelen van coping-strategieën en het bevorderen van emotionele veerkracht kan helpen bij het verminderen van angst.
• Sociale ondersteuning: Het onderhouden van sterke sociale netwerken en het zoeken naar professionele hulp kan bijdragen aan het verminderen van de kans op autofobie.

Lees verder

• Agorafobie: Angst voor drukke situaties en plaatsen
• Angst & angstgevoelens: Soorten & symptomen angststoornissen
• Fobie: Soorten fobieën (intense en irrationele angst)
• Cognitieve gedragstherapie (CGT): Vorm van psychotherapie