Plekjes van Fordyce: witte bultjes penis/gele bultjes vulva

Witte bultjes op je penis of schaamlippen, kunnen talgklieren zijn. Op de penis zijn veel talgklieren aanwezig die vooral in de puberteit actief worden, wat zich uit in geelachtige of wittige bultjes op de penisschacht of op de balzak. Ze kunnen bij meisjes en vrouwen ook voorkomen aan de binnenzijde van de kleine schaamlippen, zichtbaar als kleine, witte of gelige doorschemerende puntjes. Plekjes van Fordyce kunnen ook voorkomen op de lippen en tepels. Ze worden 'plekjes van Fordyce' genoemd. De naam komt van de arts die deze conditie voor de eerste keer beschreven heeft. Deze verhevenheden op je geslachtsdeel zijn volkomen onschuldig en niet besmettelijk, en komen vooral tijdens de puberteit veel voor onder invloed van sekshormonen. Het is onverstandig om plekjes van Fordyce uit te knijpen of er aan te pulken, aangezien dit de verschijning kan verergeren en in het ergste geval littekens kan veroorzaken.

• Wat zijn plekjes van Fordyce?
• Synoniemen
• Symptomen: witte bultjes penis/gele bultjes schaamlippen
• Onschuldig verschijnsel
• Oorzaak en ontstaan
• Risicofactoren
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van de plekjes van Fordyce
• Micro-perforatie-operatie
• Laserbehandelingen
• Topische behandelingen
• Prognose

Wat zijn plekjes van Fordyce?

Fordyce plekken zijn kleine (1-5mm), licht verhoogde geelachtig of witte papules of bultjes die op de eikel, de balzak of schacht van de penis, of aan de binnenzijde van de labia mionora, de kleine schaamlippen, aanwezig zijn. In uitzonderlijke gevallen komen ze voor in de vagina. Ze kunnen ook voorkomen aan de binnenzijde van de wangen en vermiljoen rand van de lip, dat wil zeggen het rode deel van de lip. Ze staan ook wel bekend als 'Fordyce spots'. Zij kunnen voorkomen als solitaire laesie, maar vaker in groepjes van ongeveer 50-100 stuks. Je kunt ze gemakkelijk zien wanneer de huid wordt uitgerekt.

Synoniemen

Plekjes van Fordyce: worden ook wel 'Fordyce spots' genoemd. Fordyce is de naam van de arts die deze conditie voor het eerst beschreef in de medische literatuur.

Symptomen: witte bultjes penis/gele bultjes schaamlippen

Soms veroorzaken Fordyce plekken angst en onzekerheid, maar ze zijn volledig ongevaarlijk op de schaamlippen of op de genitaliën van de man. Zeker in de eerste jaren dat de plekjes tot ontwikkeling komen, kan het enige jeuk of irritatie geven. Door eraan te krabben, kunnen er krabeffecten en roodheid ontstaan.

Onschuldig verschijnsel

Het gaat bij Fordyce plekken nièt om een seksueel overdraagbare aandoening (soa) en ze zijn nièt besmettelijk. Niets aan de hand dus; een volkomen natuurlijk en onschuldig verschijnsel. Plekjes van Fordyce moeten onderscheiden worden van pearly penile papules (ppp), ook wel 'parelketting' genoemd. Dit zijn kleine witte slijmvliesbultjes die op de onderrand van de eikel zitten. Ze hebben een grootte van ongeveer 1-2 mm. Een parelketting is overigens ook een volkomen natuurlijk en onschuldig verschijnsel en niets om je druk over te maken.

Oorzaak en ontstaan

Het is anno 2023 niet helemaal duidelijk wat de oorzaak is van Fordyce plekken. Ze worden beschouwd als een variant van de talgklieren, de klieren die talg produceren en meestal te vinden zijn binnen de haarfollikels. Fordyce plekken zijn zichtbare talgklieren zonder haarfollikels. Ze zijn aanwezig bij ongeveer 80-95% van de volwassenen. Ze zijn waarschijnlijk aanwezig vanaf de geboorte, maar ze worden groter en meer zichtbaar vanaf de puberteit. De kliertjes worden groter onder invloed van sekshormonen (puberteit, zwangerschap, hormonale behandeling) en vallen in dat geval ook meer op. Mogelijk dat mechanische irritatie, bijvoorbeeld door scheren, en uitdroging van de huid, ook een rol spelen in het ontstaan van de plekjes.

Risicofactoren

Tweemaal zoveel mannen als vrouwen hebben Fordyce-vlekken. Ze komen ook vaker voor bij mensen met een vette huid. Een groot aantal Fordyce-vlekken in je mond staat mogelijk in verband met hyperlipidemie. Deze aandoening gaat gepaard met verhoogde niveaus van vetten in je bloed. Het is een risicofactor voor hartziekten.

Onderzoek en diagnose

Vaak is in één oogopslag te zien wat er aan de hand is (diagnose à vue), maar bij twijfel kan er een huidbiopsie worden verricht. Zo kan een patholoog een stukje weefsel onder de microscoop bekijken en beoordelen wat er aan de hand is.

Behandeling van de plekjes van Fordyce

Deze bultjes zijn volkomen natuurlijk én onschuldig. Vanuit medisch oogpunt is behandeling daarom niet nodig. Sommige mensen vinden de plekjes cosmetisch storend en in dat geval kan behandeling uitkomst beden.

Micro-perforatie-operatie

De arts kan een micro-perforatie-operatie uitvoeren om snel en effectief meerdere bultjes van je genitale gebied te verwijderen. Dit gebeurt onder plaatselijke verdoving. Vervolgens gebruikt de arts een klein penachtig apparaat om je huid te perforeren en ongewenst weefsel te verwijderen. Deze procedure laat geen littekens achter. Ook blijkt dat je een jaar na de operatie geen tekenen van terugkerende Fordyce-vlekken vertoont.

Laserbehandelingen

De arts kan CO2-laserbehandelingen gebruiken om plekjes van Fordyce te verwijderen. Dit type laserbehandeling kan echter littekens achterlaten. Die kans hierop is minder bij behandeling met een gefractioneerde CO2 laser.

Topische behandelingen

Topische behandelingen voor het inkrimpen of verwijderen van plekjes van Fordyce, bestaan uit bichloorazijnzuur, tretinoïne (Avita, Retin-A) en oraal isotretinoïne (Sotret, Claravis). Er zijn aanwijzingen dat behandeling met isotretinoïne de betreffende kliertjes doet slinken. De arts kan aanbevelen om deze behandelingen te combineren met laserbehandelingen.

Prognose

Plekjes van Fordyce komen tijdens de puberteit op en in de loop van de volwassenheid worden ze vaak minder.

Lees verder

• Angiokeratomen: oorzaken rood-paarse bultjes scrotum & vulva
• Pijn en jeuk in clitoris, vagina, schaamlippen en vulva
• Rode plekken, vlekken, bultjes of zweertjes penis / eikel
• Jeukende uitslag in nek en hals: symptomen en oorzaken
• Bultjes op de penis: symptomen, oorzaak en behandeling