Meckel-syndroom: Ontwikkelingsstoornis

Het Meckel-syndroom is een ernstige ontwikkelingsstoornis waarbij de patiënt drie primaire symptomen vertoont: occipitale encefalocele, grote polycystische nieren en polydactylie. Tevens zijn tal van bijkomende symptomen mogelijk. De prognose voor dit levensbedreigende syndroom is bijzonder slecht. De Duitse anatoom Johann Friedrich Meckel beschreef dit syndroom voor het eerst in 1822. In 1934 werd het syndroom verder beschreven door de Duitse arts Georg Gruber.

• Synoniemen en afkortingen Meckel-syndroom
• Epidemiologie ontwikkelingsstoornis
• Oorzaken en erfelijkheid
• Symptomen aandoening: Hersenen, lever, nieren, vingers en tenen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van patiënten
• Prognose Meckel-syndroom
• Complicaties Meckel-syndroom
• Preventie

Synoniemen en afkortingen Meckel-syndroom

Synoniemen

Het Meckel-syndroom is eveneens gekend onder deze synoniemen:

• Dysencephalia splanchnocystica
• Gruber Syndroom
• Meckel-Gruber syndroom
• Pseudotrisomie 13
• Syndroom van Meckel

Afkortingen

Diverse afkortingen zijn gebruikelijk bij dit syndroom:

• MES
• MGS
• MKS

Epidemiologie ontwikkelingsstoornis

Het Meckel-syndroom komt voor bij 1 op 13.250 tot 1 op 140.000 mensen wereldwijd. Het syndroom heeft geen voorliefde qua geslacht, locatie en ras, al komt het syndroom wel beduidend vaker voor bij bepaalde populaties uit Finland, België en in sommige delen van India.

Oorzaken en erfelijkheid

Mutaties (wijzigingen) in ten minste acht genen veroorzaken het Meckel-syndroom. De overerving van deze aandoening verloopt op autosomaal recessieve wijze. De ouders van een patiënt met een autosomaal recessieve aandoening dragen elk één kopie van het gemuteerde gen, maar vertonen meestal zelf geen symptomen van de aandoening. Soms is de oorzaak onbekend.

Symptomen aandoening: Hersenen, lever, nieren, vingers en tenen

Het Meckel-syndroom is een multisystemische aandoening waarbij de patiënt afwijkingen heeft aan de hersenen, lever, nieren en vingers en tenen. Daarnaast zijn tal van bijkomende symptomen mogelijk. De ernst, uitgebreidheid en het optreden van de symptomen variëren per patiënt. De symptomen van de aandoening zijn aanwezig bij de geboorte.

Hersenen

De patiënt vertoont als primair symptoom occipitale encefalocele. Dit is een zakvormige uitstulping van de hersenen door een opening aan de achterkant van de schedel. Daarnaast zijn talrijke afwijkingen van de hersenen en het ruggenmerg (centraal zenuwstelsel) mogelijk vanaf de geboorte. Hieronder vallen neurale buisdefecten. Deze defecten treden op wanneer de neurale buis, een cellenlaag die zich uiteindelijk ontwikkelt tot de hersenen en het ruggenmerg, niet volledig sluit tijdens de eerste weken van de embryonale ontwikkeling.

Lever

De meeste getroffen patiënten hebben ook littekenweefsel in de lever (leverfibrose).

Nieren

De patiënt heeft veelal vergrote nieren met talrijke met vloeistof gevulde cysten (abnormaal gevormde holten in het lichaam) (polycystische nieren).

Vingers en tenen

Een ander primair symptoom is polydactylie. De patiënt heeft hierdoor extra vingers en tenen, meestal aan de kant van de pink.

Bijkomende symptomen

Tal van bijkomende symptomen zijn mogelijk bij het Meckel-syndroom. Zo heeft de patiënt mogelijk eveneens problemen met de ontwikkeling van het hart, de botten, de urinewegen en de genitaliën. Tevens zijn de gezichtskenmerken van de patiënt karakteristiek, zoals een abnormaal kleine kaak (de medische term is hiervoor "micrognathie"), vergrote en misvormde oren, een gespleten gehemelte (schisis), een hazenlip, een hellend voorhoofd en een korte nek. Daarnaast zijn de ogen onderontwikkeld, wat resulteert in iriscoloboom, hypertelorisme (ver uit elkaar staande ogen), abnormaal kleine ogen (microftalmie) en oogzenuwhypoplasie (onderontwikkeling van de oogzenuw).

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De diagnose van het syndroom gebeurt op basis van een grondig lichamelijk onderzoek op basis van de zichtbare symptomen.

Diagnostisch onderzoek

Prenataal valt het syndroom ook te diagnosticeren via echografie. Na de geboorte is een MRI ook een handig onderzoeksinstrument. De uiteindelijke diagnose gebeurt aan de hand van een genetisch onderzoek.

Differentiële diagnose

De differentiële diagnoses omvatten het Smith-Lemli-Opitz (SLO)-syndroom (RSH-syndroom), trisomie 13, het Bardet-Biedl-syndroom, hydrolethalus en het korte rib-polydactylie syndroom.

Behandeling van patiënten

Dit syndroom valt niet te genezen noch te behandelen. Geschikte medicijnen zijn niet voorhanden voor deze dodelijke aandoening.

Prognose Meckel-syndroom

De prognose van het Meckel-syndroom is bijzonder somber. Het syndroom veroorzaakt tal van ernstige gezondheidsproblemen waardoor de patiënt veelal vóór (doodgeboorte) of kort na de geboorte komt te overlijden. Ademhalingsproblemen, leverfalen of nierfalen (verminderde of afwezige nierfunctie) zijn de meest voorkomende doodsoorzaken. Alle patiënten overlijden voor of enkele uren na de bevalling.

Complicaties Meckel-syndroom

Het Meckel-syndroom gaat gepaard met verschillende ernstige complicaties, die bijdragen aan de slechte prognose van de aandoening. Enkele belangrijke complicaties zijn:

• Ademhalingsproblemen: De afwijkingen in de longen en het ademhalingssysteem kunnen ernstige ademhalingsproblemen veroorzaken, wat de levensduur van de patiënt aanzienlijk verkort.
• Leverfalen: De aanwezigheid van littekenweefsel en andere leverafwijkingen kan leiden tot leverfalen, wat levensbedreigend kan zijn.
• Nierfalen: De aanwezigheid van grote, cystische nieren kan leiden tot nierfalen, wat betekent dat de nieren onvoldoende functioneren en niet in staat zijn om afvalstoffen uit het bloed te filteren.
• Neurologische complicaties: Aangeboren afwijkingen aan de hersenen kunnen leiden tot ernstige neurologische problemen, waaronder motorische en cognitieve achterstanden.
• Cardiovasculaire problemen: Ontwikkelingsstoornissen in het hart kunnen leiden tot ernstige cardiovasculaire problemen, die verdere complicaties kunnen veroorzaken.

Deze complicaties dragen bij aan de ernstige prognose van het Meckel-syndroom, met een hoge kans op overlijden kort na de geboorte.

Preventie

Aangezien het Meckel-syndroom een genetische aandoening is, is er momenteel geen manier om de aandoening volledig te voorkomen. Genetische counseling kan echter nuttig zijn voor koppels met een familiegeschiedenis van het syndroom, vooral voor degenen die overwegen zwanger te worden. Prenatale screening en diagnostische tests kunnen helpen bij de vroege detectie van het syndroom, zodat ouders zich kunnen voorbereiden op de zorg voor een kind met Meckel-syndroom.