Turfteen: Verwonding aan gewricht van grote teen met pijn

Een turfteen verwijst naar een verwonding waarbij de ligamenten rond de grote teen van een patiënt beschadigd raken. Deze veelvoorkomende sportblessure komt vooral voor bij sporters die op kunstgras spelen. Door krachtige druk op de grote teen, zoals bij het rennen of springen, kan een verwonding van het hoofdgewricht van de grote teen (metatarsofalangeale gewricht) ontstaan. Symptomen van deze aandoening zijn onder andere zwelling rond de grote teen en pijn. Een turfteen is meestal mild en kan doorgaans thuis goed worden behandeld. In ernstigere gevallen kan echter een operatie noodzakelijk zijn. De vooruitzichten zijn goed wanneer de patiënt snel wordt behandeld. Het dragen van geschikt schoeisel en het volgen van een goed trainingsprogramma kunnen het risico op een turfteen aanzienlijk verminderen.

• Oorzaken: Verwonding aan teen
• Risicofactoren van turfteen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van letsel aan teen
• Milde verwonding
• Matige verwonding
• Ernstige verwonding
• Prognose en herstel
• Complicaties van verwonding aan gewricht van grote teen
• Preventie van teenafwijking

Oorzaken: Verwonding aan teen

Een turfteen is een verstuiking van de ligamenten rond het grote teengewricht, dat voornamelijk als een scharnier werkt om op-en-neer-bewegingen toe te staan. In de bal van de voet vlak achter het grote teengewricht zijn twee erwtvormige botten ingebed in de pees die de grote teen doen bewegen, met name de sesambotjes (sesamoïden). Deze botten werken als een katrol voor de pees en bieden een hefboomwerking bij het lopen of rennen. Ze vangen ook het gewicht op dat op de bal van de voet drukt.

Bij het lopen of rennen wordt bij elke stap de hiel opgeheven en komt het lichaamsgewicht naar voren op de bal van de voet. Op een gegeven moment duwt de patiënt zichzelf naar voren door de grote teen af te duwen en het gewicht naar de andere voet te laten verschuiven. Als de teen om welke reden dan ook plat op de grond blijft staan en niet optilt om af te duwen, loopt de patiënt het risico op een verwonding of verstuiking van het metatarsofalangeale gewricht.

Risicofactoren van turfteen

Enkele veel voorkomende oorzaken van een turfteen zijn:

• activiteiten waarbij gewicht op de grote teen wordt geplaatst, vooral wanneer dit langdurig plaatsvindt
• een manier van lopen die een overmatige druk uitoefent op en rond de grote teen
• het verkeerde type schoeisel bij het sporten dragen, namelijk schoenen waarbij het speeloppervlak eventjes ‘vast’ komt te liggen onder de voeten
• hoge hakken dragen
• sporten waarbij de patiënt regelmatig moet stoppen en weer moet starten en van richting moet veranderen en waarbij een krachtige druk op de grote teen wordt geplaatst. Dit gebeurt vaak bij sporten die op kunstgras plaatsvinden.

American footballspelers, dansers, gymnasten, worstelaars en basketbalspelers lopen het risico op deze teenafwijking. Het herhaald buigen van de grote teen op harde oppervlakken tijdens deze activiteiten leidt mogelijk tot uitgerekte of gescheurde ligamenten.

Symptomen

Als schade optreedt als gevolg van een plotselinge beweging, treden de volgende milde tot ernstige symptomen onmiddellijk op:

• blauwe plekken / een bloeduitstorting
• een ‘knallend’ gevoel in de voet wanneer de blessure optreedt
• een zwelling rond de grote teen
• gevoeligheid voor aanraking
• gewrichtsstijfheid rond de grote teen
• instabiliteit en beperkte beweging van de grote teen
• kramp in de wreef van de voet
• misvorming van het metatarsofalangeale gewricht (bij een ernstig letsel)
• pijn aan de basis van de grote teen die toeneemt bij het verlengen van de grote teen of het dragen van gewicht op de teen

Het is ook mogelijk dat de aandoening geleidelijk optreedt, maar bij herhaalde beweging verergert de verwonding en worden de symptomen ernstiger.

Alarmsymptomen

Meestal is een turfteen mild, maar medisch advies is nodig bij pijn bij het lopen. Ook wanneer de aandoening verergert en niet verbetert met rust of een thuisbehandeling, bezoekt een patiënt het best een arts.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek
Om een turfteen te diagnosticeren, moet een arts weten hoe de verwonding heeft plaatsgevonden. Als de symptomen zich geleidelijk hebben ontwikkeld, bevraagt de arts de patiënt over:

• de geschiedenis van de symptomen
• eerder opgelopen voetproblemen
• welke activiteiten de patiënt uitvoert / welke sporten hij beoefent
• welke activiteiten de symptomen verergeren
• welke schoenen de patiënt draagt

Diagnostisch onderzoek
Na een lichamelijk onderzoek van de voet volgen beeldvormende onderzoeken zoals een röntgenfoto, een botscan, CT-scan en/of een MRI-scan. Op deze manier is de arts in staat om botbreuken of andere verwondingen uit te sluiten.

Behandeling van letsel aan teen

De behandeling van een turfteen hangt af van de ernst van het letsel. Bij de meest milde vorm ontstaat een uitrekking van de ligamenten, wat gepaard gaat met gevoeligheid en zwelling (graad 1). Bij graad 2 ontstaat een gedeeltelijke scheur, terwijl bij graad 3 een volledige scheur is opgetreden, hetgeen leidt tot teenpijn, zwelling, blauwe plekken en een beperkt bewegingsbereik van de teen. (Pijnstillers) en fysiotherapie zijn vaak aangewezen bij alle verwondingen die een turfteen veroorzaken.

Milde verwonding

Patiënten met een graad 1-turfteen beschermen de teen het best en volgen de RICE-methode: rust, ijs toepassen, druk (compressie) met een elastisch drukverband aanbrengen en het been hoger dan het hart tillen (elevatie). Verder dragen patiënten het best schoenen met stijve zolen of gebruiken ze anders atletische tape om de teen stil te houden om te voorkomen dat de teenaandoening verergert. Een geleidelijke terugkeer naar de sport is verder nodig.

Matige verwonding

Het is belangrijk om de tenen bij elkaar te houden tijdens het genezingsproces. Daarom dragen patiënten eerst gedurende één week stevige wandelschoenen.

Ernstige verwonding

Voor graad 3-letsels moeten de tenen langdurig immobiel blijven, en daarom is een speciale orthopedische looplaars of een gips noodzakelijk. Een chirurgische behandeling van een turfteen is zelden noodzakelijk. Bij sommige verwondingen van graad 3 is echter een chirurgische reparatie van de beschadigde weefsels nodig. Het type operatie hangt af van de aard van de verwonding.

Prognose en herstel

Zonder herkenning en behandeling krijgt een patiënt met een turfteen vaak te maken met loop-, ren-, en sportproblemen. Een snelle behandeling leidt tot een succesvolle behandeling van de meeste verwondingen. De meeste atleten krijgen uiteindelijk weer het niveau van voor de blessure als ze de turfteen correct laten herstellen. Als de verwonding ernstig is, is een chirurgische behandeling noodzakelijk. Een ernstige graad 3-turfteen heeft vaak langdurige impact op de patiënt. Een patiënt met een mildere teenblessure heeft geen operatie nodig. Pijnstillende medicatie en fysiotherapie helpen hen om volledige bewegingsvrijheid, flexibiliteit en kracht in de teen te herwinnen.

Complicaties van verwonding aan gewricht van grote teen

Potentiële langetermijncomplicaties zijn onder meer een gebrek aan afzetkracht, stijfheid, een bunion (pijnlijke misvorming van het gewricht van de grote teen) en een gewijzigde positie van de grote teen.

Preventie van teenafwijking

Het dragen van schoenen met een betere ondersteuning voorkomt dat de teen overmatig buigt wanneer een patiënt de teen afduwt. Sommige patiënten moeten inlegzolen/steunzolen dragen zodat de teen niet te ver naar achteren buigt. Een fysiotherapeut of sporttherapeut werkt verder samen met de patiënt om eventuele problemen met de manier van lopen en rennen te corrigeren. De patiënt ontwikkelt dan verschillende technieken om te trainen of te sporten, waardoor frequente verwondingen aan de teen minder snel tot stand komen.

Lees verder

• Teenpijn: Pijn aan teen of tenen door aandoening of letsel
• Teenkrampen: Oorzaken van krampen in teen of tenen
• Pijnlijke grote teen: Oorzaken pijn aan groteteengewricht