Meconiumaspiratiesyndroom (MAS): symptomen en behandeling

Het meconiumaspiratiesyndroom (MAS) komt alleen voor bij pasgeborenen. Als de eerste ontlasting van de baby, het zogeheten meconium, in het vruchtwater terechtkomt, kan het kind dit inademen. De ziekte heeft tal van complicaties en vereist een snelle behandeling. Meconium, ook wel kinderpek of darmpek genoemd, is de medische term voor de darminhoud van de foetus en de eestte ontlasting van de pasgeborene. Deze is meestal zwart en kleverig. Meconium kan reeds vóór of tijdens de bevalling in de longen van het kind terechtkomen als het in het vruchtwater is terechtgekomen. Vruchtwater waarin zich meconium bevindt, is geen zeldzaam verschijnsel. Het komt bij ongeveer dertien procent van de zwangerschappen voor. Vijf tot twaalf procent van de getroffenen ontwikkelt het meconiumaspiratiesyndroom.

• Wat is het meconiumaspiratiesyndroom (MAS)?
• Hoe vaak komt het voor?
• Oorzaken van het inademen van meconium
• Risicofactoren
• Symptomen van het meconiumaspiratiesyndroom
• Verschijnselen
• Ernstige gevallen
• Complicaties
• Arts raadplegen
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van MAS
• Algemeen
• Meconium verwijderen
• Ondersteuning van de ademhaling
• Behandeling met stikstofmonoxide
• Antibiotica
• Surfactant
• Extracorporele membraanoxygenatie
• Vooruitzichten en prognose
• Preventie van het meconiumaspiratiesyndroom
• Nazorg

Wat is het meconiumaspiratiesyndroom (MAS)?

Een meconiumaspiratie verwijst naar het binnendringen van meconium in de longen van de pasgeborene vóór of na de geboorte en de bijbehorende symptomen. Meconium is de darminhoud van de foetus en de ontlasting van de pasgeborene in de eerste dagen van het leven. Het meconiumaspiratiesyndroom is een medische noodsituatie, die zich manifesteert door ernstige ademhalingsproblemen, cyanose of blauwzucht (een blauw-paarse verkleuring van huid en slijmvliezen) en mogelijk shock.

Hoe vaak komt het voor?

In ongeveer 13 procent van alle bevallingen komt meconium in het vruchtwater voor. Bij circa 5-12% van deze gevallen treedt het meconiumaspiratiesyndroom op.

Oorzaken van het inademen van meconium

De zogenaamde meconiumdeeltjes zijn grotendeels verantwoordelijk voor het optreden van zogenaamde meconiumaspiratie ofwel het inademen van meconium door de baby. Meconiumdeeltjes in het vruchtwater kunnen de kleine luchtwegen blokkeren, waardoor er na de geboorte geen normale uitwisseling van zuurstof en kooldioxide kan plaatsvinden.

De eigen stoelgang van het kind is verantwoordelijk voor de aspiratie van meconium. De deeltjes komen vaak vanaf de zestiende week van de zwangerschap in het vruchtwater terecht. Dit gebeurt waarschijnlijk tijdens stressvolle situaties van het kind. Anno 2024 is echter nog niet volledig onderzocht waarom dit precies gebeurt. Er wordt aangenomen dat de fysiologische stress van de moeder tijdens de bevalling ook bijdraagt aan de ontwikkeling van het syndroom. Hypoxie (zuurstoftekort) als gevolg van afknelling door de navelstreng en placenta-insufficiëntie (of placentadisfunctie) als gevolg van infecties zorgen er ook voor dat de foetus vóór of tijdens de geboorte meconium in het vruchtwater afgeeft. Het meconium vermengt zich met het vruchtwater en wordt ingeademd. Het is evident dat dit proces ernstige complicaties kan veroorzaken bij de boreling.

Risicofactoren

Risicofactoren voor meconiumaspiratie zijn:

• een bevalling na de geplande bevallingsdatum (een late bevalling)
• een moeilijke bevalling
• foetale nood (de toestand waarin een ongeboren kind komt te verkeren wanneer het vlak voor of tijdens de geboorte te weinig zuurstof heeft)
• intra-uteriene hypoxie (de toestand waarbij een ongeboren kind een verminderde hoeveelheid zuurstof krijgt terwijl hij zich nog in de baarmoeder bevindt)
• maternale diabetes mellitus (diabetes bij de zwangere vrouw)
• maternale hypertensie (hoge bloeddruk bij de zwangere vrouw)
• zwangerschapsvergiftiging of pre-eclampsie (een ernstige zwangerschapscomplicatie die gekenmerkt wordt door een combinatie van te hoge bloeddruk en eiwitverlies via de urine)

Symptomen van het meconiumaspiratiesyndroom

Verschijnselen

Het meconiumaspiratiesyndroom is een medische noodsituatie, die zich manifesteert door ernstige ademhalingsproblemen, cyanose en mogelijk shock. Het pasgeboren kind lijkt slap omdat er geen of slechts een sterk verminderde spierspanning is. De ademhaling van het kind is nauwelijks merkbaar. Het huilt niet zoals normale pasgeborenen, het jammert alleen. Het kindje heeft een snelle of moeizame ademhaling en er is sprake van een terugtrekken of naar binnen trekken van de borstwand. Huid en slijmvliezen zijn blauw gekleurd vanwege het gebrek aan zuurstof. Het vruchtwater is bij de geboorte groen gekleurd omdat het meconium bevat. De huid van het kind is zichtbaar besmeurd met meconium. Het meconium wordt aangetroffen in huidplooien, in de oren, in de neusingangen en in de mond en keel. De huid, navelstreng en nagels zijn vaak groen gekleurd, wat aangeeft dat meconium enige tijd geleden is uitgescheiden. Het meconium kan ook kort voor de geboorte zijn gepasseerd. De ernst van cardiovasculaire problemen hangt af van de duur en ernst van kortademigheid.

Ernstige gevallen

In bijzonder ernstige gevallen is het kind al flauwgevallen vanwege een aanzienlijk prenataal zuurstofgebrek. Onmiddellijke reanimatie is in dat geval vereist. De longen kunnen zich overmatig uitzetten en ineenklappen (pneumothorax of klaplong). Te ver uitgerekte longblaasjes kunnen scheuren, waardoor de lucht het bindweefsel binnendringt en een interstitieel emfyseem vormt. Dit en de mogelijke ontwikkeling van longontsteking door de ophoping van meconium in de luchtwegen creëert vaak een acute levensbedreigende situatie voor de pasgeborene.

Complicaties

Door aspiratie van meconium heeft de boreling verschillende klachten. In het ergste geval kan het kind sterven zonder tijdige of adequate behandeling van deze symptomen. In de regel vertoont het kind geen tekenen van leven en geen gewone ademhaling direct na de geboorte. De huid en vingernagels zijn ook blauw gekleurd door de ademhalingsmoeilijkheden. Het kind kan niet huilen of schreeuwen, ze jammeren alleen en zien er erg zwak uit. In de regel is onmiddellijke behandeling door een arts noodzakelijk, zodat de baby niet sterft of verdere gevolgschade oploopt op volwassen leeftijd.

Arts raadplegen

Als een boreling kortademig is, moet onmiddellijk medische hulp worden verleend zodat het kind niet plotseling sterft. Bij een bevalling in het ziekenhuis zorgen de aanwezige verloskundigen en arts(en) voor de primaire zorg van het kind. Ze merken de verschillen onmiddellijk tijdens het geboorteproces op en initiëren meteen de nodige stappen voor een voldoende zuurstoftoevoer. Als de bevalling thuis plaatsvindt, bepaalt de verloskundige de verstoring van de ademhaling. Ze zet de nodige stappen ten behoeve van adequate zorg voor de pasgeborene, zoals het inschakelen van de hulpdiensten.

Onderzoek en diagnose

De diagnose van het meconiumaspiratiesyndroom wordt gesteld op basis van:

• de aanwezigheid van meconium in het vruchtwater
• ademhalingsproblemen
• röntgenfoto van de borst

Artsen baseren de diagnose op de aanwezigheid van meconium in het vruchtwater op het moment van geboorte, ademnood en röntgenfoto's van de borst. Hierop zijn verdachte schaduwen op de longen te zien. In de meeste gevallen is de schaduw beperkt tot een specifiek gebied van de longen.

Behandeling van MAS

De ernst van het meconiumaspiratiesyndroom bepaalt de behandeling. De volgende factoren bepalen de ernst aan:

• de hoeveelheid meconium
• de dikte van het uitgescheiden meconium
• hoe lang het kind werd blootgesteld aan het meconium in het vruchtwater
• de mate van kortademigheid

Algemeen

De mond van de pasgeborene moet worden afgezogen zodra het hoofdje zichtbaar is tijdens de bevalling. Verdere behandeling is noodzakelijk als er dikke meconiumkleuring en foetale nood is. De baby kan worden geplaatst in de speciale intensive care unit voor kinderen. Andere behandelingen kunnen zijn:

• Antibiotica om infecties te behandelen.
• Ondersteuning van de ademhaling.
• Gebruik van een 'warmer' om de lichaamstemperatuur op peil te houden.
• Tikjes op de borst om secreties los te maken.
• Zo mogelijk wordt er intraveneus (via een ader) vocht toegediend om de bloeddruk en glucosespiegels te regelen.

Meconium verwijderen

Afhankelijk van de mate waarin de ademhaling van de pasgeborene wordt beperkt door aspiratie van meconium, zijn verschillende therapeutische maatregelen vereist. In het begin kunnen reanimatiemaatregelen nodig zijn. Bij pasgeborenen met het meconiumaspiratiesyndroom wordt niet alleen de bovenste maar soms ook de lagere luchtwegen afgezogen om hen te bevrijden van de meconiumdeeltjes. Of alleen de bovenste of onderste luchtwegen worden afgezogen, hangt af van de ernst van de meconiumaspiratie.

Ondersteuning van de ademhaling

Het kind moet mogelijk kunstmatig worden beademd. Dat het pasgeboren kind zuurstof krijgt via een gezichtsmasker is vaak het geval bij dit klinische beeld. Als de bloeddruk plotseling daalt en de zuurstofverzadiging snel verslechtert, duidt dit op een lek (pneumothorax). Dan zijn verdere intensieve medische maatregelen vereist.

Behandeling met stikstofmonoxide

Behandeling met stikstofmonoxide (NO) in combinatie met kunstmatige beademing en andere geneesmiddelen wordt gebruikt om de
zuurstofspiegels in het bloed te verbeteren in het geval van actief longfalen. Dit vergroot de bloedvaten in de longen en helpt bij meconiumaspiratie om de overleving bij pasgeborenen te verbeteren.

Antibiotica

Naast het ondersteunen van de ademhaling krijgen de getroffen kinderen een antibioticum toegediend.

Surfactant

Het is ook gebruikelijk om oppervlakte-actieve stof te geven. Surfactant is een speciale stof die bijdraagt ​​aan het functioneren van de longen. Als er aspiratie van meconium is, kunnen kinderen oppervlakteactieve stoffen toegediend krijgen om de longen te stabiliseren.

Extracorporele membraanoxygenatie

In sommige gevallen moet het kind worden aangesloten op een soort hart-longmachine (ECMO, extracorporale membraanoxygenatie). Extracorporele membraanoxygenatie wordt gebruikt voor ondersteuning bij hart- en/of longfalen, zowel bij kinderen als bij volwassenen.H et gebruik van dergelijke apparaten is noodzakelijk als er een ernstige vorm van het meconiumaspiratiesyndroom is. Dergelijke machines kunnen gedurende een periode van dagen of weken worden gebruikt. Ze zorgen ervoor dat het lichaam van het kind voldoende zuurstof krijgt en tegelijkertijd koolstofdioxide kan afgeven. Dit betekent dat de longen tegelijkertijd kunnen genezen zonder de zuurstoftoevoer over te nemen. Het gebruik van dergelijke technologieën gaat echter gepaard met complicatierisico's zoals bloedingen.

Vooruitzichten en prognose

Het meconiumaspiratiesyndroom leidt onbehandeld onvermijdelijk tot de voortijdige dood van de boreling. De ademhaling van de baby is beperkt, wat de dood tot gevolg heeft. Eerstehulpmaatregelen moeten worden toegepast om te overleven. Als het verloop van de ziekte ongunstig is, kan een levensbedreigende aandoening en dus voortijdige sterfte optreden, zelfs na de acute periode. Er is een verhoogd risico op longontsteking.

Pasgeborenen die het levenslicht zien in een ziekenhuis hebben de beste kans om te overleven. Zodra de acute fase achter de rug is en er geen longontsteking ontstaat, is het verdere verloop positief. De symptomen zijn verlicht en hersteld binnen een korte periode van tijd. Het cardiovasculaire systeem van de baby moet echter langdurig worden gecontroleerd.

Preventie van het meconiumaspiratiesyndroom

In principe kan het meconiumaspiratiesyndroom niet actief worden voorkomen. Zwangere vrouwen doen er verstandig aan om chronische aandoeningen goed te (laten) behandelen, zoals een hoge bloeddruk, diabetes, luchtweg- en hartaandoeningen. Voorts wordt aangeraden om te stoppen met roken en niet te drinken tijdens de zwangerschap.

Nazorg

Na de behandeling van MAS kunnen ouders verschillende maatregelen nemen om het genezingsproces te ondersteunen en eventuele latere complicaties te voorkomen. Allereerst is een goede monitoring van de pasgeborene belangrijk. Als er ongewone symptomen optreden, moet contact worden opgenomen met de huisarts, die mogelijk verder onderzoek uitvoert en het kind een geschikt medicijn voorschrijft. Omdat getroffen kinderen meestal ook fysiek worden getroffen, moeten stress en inspanning worden vermeden. Ondanks alle maatregelen kan het kind op latere leeftijd vatbaar zijn voor astma. Ouders moeten in een vroeg stadium meer te weten komen over luchtwegaandoeningen en voorbereidende maatregelen treffen.

Lees verder

• Meconium: uitscheiding van de eerste ontlasting van een baby