Ganglioncyste: Gezwel op gewricht of pees van hand of voet

Een ganglioncyste (ook geschreven als ‘ganglion cyste’) is een tumor die zich bovenop een gewricht of pees bevindt. Meestal ontstaan de cysten op de polsen of handen, maar ze verschijnen ook op andere plekken, zoals de enkels en voeten. Het ronde of ovalen gezwel bevat helder, gelachtig materiaal en veroorzaakt af en toe andere klachten wanneer een trauma aan de basis ligt van de cyste, of wanneer de cyste drukt op een zenuw in de buurt. Mogelijk verdwijnt dit bultje vanzelf. Een ganglioncyste is een onschadelijke tumor die soms op zichzelf verdwijnt of na een eenvoudige naaldaspiratie of kleine ingreep te verwijderen is. De vooruitzichten zijn goed, al keert de tumor soms wel terug.

• Epidemiologie van gezwel
• Oorzaken
• Risicofactoren van ganglioncysten
• Symptomen
• Locatie
• Uiterlijk van cyste
• Tekenen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van tumor op hand of voet
• Aspiratie (vloeistof opzuigen)
• Chirurgie
• Prognose van ganglioncyste

Epidemiologie van gezwel

Ganglioncysten komen vaker voor bij vrouwen en 70% van de cysten treedt op bij patiënten van twintig tot veertig jaar. Zelden krijgen kinderen jonger dan tien jaar te maken met dit type cyste.

Oorzaken

De oorzaak van ganglioncysten is niet bekend (oktober 2020).

Risicofactoren van ganglioncysten

Mogelijk valt het gewricht uit elkaar door een trauma, waardoor kleine cysten vormen die zich vervolgens samenvoegen tot een groter gezwel. Het is eveneens mogelijk dat een scheur in het gewrichtskapsel of de peesmantel ontstaat, waardoor het gewrichtsweefsel gaat uitpuilen. Patiënten met artritis (gewrichtsontsteking) in de vingergewrichten die het dichtst bij de vingernagels liggen, hebben een groter risico op het ontwikkelen van ganglioncysten in de buurt van deze gewrichten.

Symptomen

Locatie

Ganglioncysten komen meestal voor op de handrug bij het polsgewricht, maar ze zijn soms ook aanwezig aan de palmzijde van de pols. Wanneer ze zich op de achterkant van de pols bevinden, zijn ze prominenter wanneer de patiënt de pols naar voren buigt. Af en toe zijn ook volgende plekken getroffen:

• de basis van de vingers op de handpalm (kleine bultjes verschijnen, ter grootte van een erwt) = vingerbultjes
• de bovenkant van de voet (voetknobbeltjes op de voet)
• de buitenkant van de knie en enkel
• de vingertop, net onder de cuticula (slijmcysten)

Uiterlijk van cyste

De ganglioncyste verschijnt meestal als een vast maar zacht aanvoelend bultje (gezwel) met een grootte van één tot drie centimeter. Dit rond of ovaal gezwel verschijnt plots of geleidelijk. Het is mogelijk dat de tumor verkleint en zelfs verdwijnt, om dan later weer terug te keren. In de cyste (zakvormige holte) bevindt zich dik, kleverig, helder, kleurloos, gelachtig materiaal. Afhankelijk van de grootte voelen cysten stevig of sponsachtig aan. Eén grote cyste of vele kleinere ontwikkelen zich mogelijk bovenop een gewricht of een peesbedekking. Meerdere kleine cysten zijn vaak verbonden met een gemeenschappelijke stengel in het diepere weefsel. Dit type cyste is niet schadelijk en is goed voor ongeveer de helft van alle weke delen tumoren van de hand.

Tekenen

De meeste ganglioncysten veroorzaken pijn wanneer sprake is van een acuut of herhaald trauma. Pijn, tintelingen, spierzwakte en gevoelloosheid treden op wanneer het gezwel drukt tegen een zenuw in de buurt. Bij 35% van de patiënten zijn echter geen andere symptomen aanwezig. De pijn is vaak chronisch en verergert bij het maken van gewrichtsbewegingen. Wanneer de cyste aan een pees vasthangt, ervaart de patiënt een gevoel van zwakte in de getroffen vinger.

Diagnose en onderzoeken

Een lichamelijk onderzoek is vaak voldoende om een ganglioncyste te diagnosticeren. De arts drukt op de cyste om te kijken of dit gevoelig of pijnlijk is. Hij schijnt met een lampje op de cyste om te kijken of het gezwel vast is of dat hierin vocht aanwezig is. Beeldvormende onderzoeken zoals een echografie, röntgenfoto’s, of een MRI-scan zijn nuttig om andere aandoeningen uit te sluiten, zoals artritis of een tumor. De bevestiging van een ganglioncyste gebeurt door het uitvoeren van een naaldaspiratie (vloeistof opzuigen via een naald). Het vocht van een ganglioncyste is dik en helder.

Behandeling van tumor op hand of voet

Veel cysten verdwijnen zonder een medische behandeling. Wanneer een patiënt geen symptomen heeft, is een behandeling onnodig.

Aspiratie (vloeistof opzuigen)

Mogelijk opteert de arts een naaldaspiratie om de inhoud van de cyste te verwijderen. De arts plaatst dan een naald in de cyste, verwijdert het vloeibare materiaal, en injecteert vervolgens een steroïde verbinding (ontstekingsremmend). Na een eenvoudige aspiratie mag de patiënt het gewricht snel na de procedure weer bewegen en verplaatsen.

Chirurgie

Een chirurgische verwijdering van de cyste is nodig wanneer de tumor pijnlijk is, interfereert met de functie (vooral wanneer de dominante hand betrokken is), of een verdoofd gevoel of tintelingen (paresthesieën) van de hand of vingers veroorzaakt. Het gewricht blijft na de operatie gespalkt gedurende zeven à tien dagen zodat de patiënt de hand niet kan bewegen. Een langdurige spalk is niet aanbevolen; de patiënt moet immers kort na de behandeling weer starten met bewegen omdat anders spierzwakte ontstaat. De arts controleert de patiënt na de operatie en beslist dan of fysiotherapie en/of ergotherapie nodig zijn.

Prognose van ganglioncyste

De patiënt herstelt vrijwel steeds volledig. Omdat ganglioncysten mogelijk terugkeren, zijn soms meerdere behandelingen nodig.

Lees verder

• Voetpijn: Oorzaken van pijnlijke voet of pijn aan voeten
• Handpijn: Oorzaken van en symptomen bij een pijnlijke hand
• Handtumoren: Goedaardige en kwaadaardige gezwellen in hand
• Pijn aan voeten tijdens nacht: Oorzaken nachteljke voetpijn
• Cyste: Abnormaal gevormde zakvormige holte in lichaam