Smetvrees: Ziekelijke angst voor ziektekiemen (soort fobie)

Smetvrees is een psychische aandoening waarbij een patiënt een ziekelijke en irrationele angst heeft voor kiemen, bacteriën, onreinheid, besmetting en infectie. De aandoening komt vaker voor bij patiënten met angst, een depressie en een obsessief-compulsieve stoornis. Patiënten met deze aandoening vermijden allerlei omgevingen en fysiek contact, en daarnaast zijn ze veel bezig met het wassen van de handen en het ontsmetten en reinigen van omgevingen. De patiënt kampt voorts mogelijk ook met symptomen van een paniekaanval, zoals misselijkheid, een verhoogde hartslag en hartkloppingen. De behandeling van deze ziekelijke angst voor ziektekiemen bestaat uit medicatie en/of therapie. De prognose van de psychische aandoening is goed dankzij de behandeling.

• Synoniemen van smetvrees
• Epidemiologie van smetvrees
• Oorzaken en risicofactoren van ziekelijke angst voor ziektekiemen
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van mysofobie
• Prognose van psychische aandoening
• Complicaties van soort fobie
• Preventie van smetvrees
• Actiestappen bij germinofobie
• Zelfontwikkeling
• Steungroepen
• Professionele hulp inroepen

Synoniemen van smetvrees

Smetvrees is ook bekend onder de volgende synoniemen:

• bacillofobie
• germofobie
• mysofobie

Epidemiologie van smetvrees

Smetvrees komt wereldwijd voor, maar de prevalentie varieert per regio. Anno augustus 2024 lijdt naar schatting 1-3% van de bevolking aan smetvrees, met een hogere prevalentie bij vrouwen dan bij mannen. De aandoening treedt vaak op in de adolescentie of vroege volwassenheid.

Oorzaken en risicofactoren van ziekelijke angst voor ziektekiemen

Patiënten lopen een hoger risico op het ontwikkelen van fobieën wanneer angst of een depressie in de familie aanwezig is. Sommige patiënten ontwikkelen smetvrees na een traumatische gebeurtenis, terwijl anderen zich gaan richten op ziektekiemen als gevolg van hun angst. Sommige wetenschappers beweren dat het toegenomen gebruik van hygiëneproducten, zoals een wc-bril en handdesinfectiemiddelen, heeft bijgedragen tot de opkomst van psychische aandoeningen. Patiënten met een obsessief-compulsieve stoornis (obsessie en dwanghandelingen) lopen een groter risico om mysofobie te ontwikkelen omdat ze mogelijk obsessieve gedachten over bacteriën ervaren en hun huis of werkruimte dwangmatig schoon willen maken.

Symptomen

Kiemen bevinden zich overal en iedereen die goede hygiëne en een gezond leven hanteert, moet algemene voorzorgsmaatregelen nemen tegen besmetting. Voor sommige patiënten belemmert de angst om in contact te komen met ziektekiemen hun leven aanzienlijk. Patiënten met mysofobie evalueren welke situaties gevaarlijk zijn, omdat ze bang of in paniek zijn bij dagelijkse scenario's waarbij bacteriën betrokken zijn. Ze nemen vervolgens uitgebreide maatregelen om besmetting te voorkomen. Patiënten met smetvrees voelen zich gedwongen om overmatig hun handen te wassen en andere voorzorgsmaatregelen te nemen om besmetting te voorkomen.

Volgende symptomen komen mogelijk tot uiting:

• angst voor besmetting van kinderen
• fysiek contact met anderen vermijden
• menigten of dieren vermijden
• ongewoon gedrag: handen obsessief wassen met handdesinfecterend middel, dagelijks meermaals douchen, geen openbare toiletten gebruiken
• plaatsen vermijden waar zich veel kiemen zouden kunnen bevinden
• veel tijd besteden aan schoonmaken en ontsmetten
• weigeren persoonlijke voorwerpen te delen

Wanneer een patiënt wordt blootgesteld aan ziektekiemen of een potentiële besmetting, ontstaan fysieke symptomen van paniek, zoals onder andere een verhoogde hartslag, misselijkheid, duizeligheid, ademloosheid, verwardheid, trillen / bevingen, huilen, kortademigheid, zweten.

Diagnose en onderzoeken

Om een diagnose te krijgen van smetvrees, moet er bewijs zijn dat de angst voor ziektekiemen aanzienlijk ingrijpt in het dagelijks leven en de relaties van de patiënt. Een patiënt met mysofobie merkt dat de interacties met anderen en het vermogen om te reizen en te werken, worden aangetast door de wens om besmetting of ziekte te voorkomen. Een professional in de gezondheidszorg stelt de diagnose van smetvrees aan de hand van vragenlijsten en interviews met de patiënt.

Behandeling van mysofobie

De behandeling van germinofobie bestaat uit een combinatie van therapie en/of medicatie. Anti-angstmedicijnen, bètablokkers en antidepressiva helpen de symptomen van angst onder controle te houden. Verder wordt ook blootstellingstherapie (exposure therapy) gebruikt voor de behandeling van smetvrees. Hierbij wordt de tijd geleidelijk verhoogd waarbij patiënten hun handen mogen wassen. Cognitieve gedragstherapie (een vorm van psychotherapie) is ook nuttig zodat een patiënt leert inzien dat hij irrationele denkpatronen heeft over ziektekiemen en besmetting.

Prognose van psychische aandoening

Hoewel smetvrees overweldigend kan overkomen, is het een zeer behandelbare aandoening. Met de juiste kennis en ondersteuning leert een patiënt de angstgevoelens over kiemen te beheersen en is hij in staat om een actief en succesvol leven te leiden.

Complicaties van soort fobie

Onbehandeld kunnen patiënten een teruggetrokken leven leiden en ontwikkelen ze sneller een sociale fobie waarbij ze het contact met anderen vrezen. Wanneer ze zich volledig isoleren, ontstaat agorafobie.

Preventie van smetvrees

Er zijn geen gegarandeerde methoden om smetvrees te voorkomen, maar enkele stappen kunnen helpen bij het verminderen van het risico op het ontwikkelen van de aandoening:

• Het ontwikkelen van gezonde copingmechanismen voor stress.
• Het vermijden van obsessief schoonmaakgedrag.
• Vroegtijdige interventie bij tekenen van overmatige angst voor ziektekiemen.
• Het aanmoedigen van sociale interactie en het vermijden van isolatie.
• Zoeken naar psychologische ondersteuning bij eerste symptomen van obsessief-compulsief gedrag.

Actiestappen bij germinofobie

Zelfontwikkeling

Eén van de uitdagingen bij het overwinnen van mysofobie is het leren corrigeren van irrationele gedachten over ziektekiemen en besmetting. Het lezen of bekijken van video's over hoe bacteriën een natuurlijk onderdeel zijn van het lichaam en de omgeving, helpt om de angst en zorgen onder controle te houden. Educatie over dit thema biedt ook informatie over de algemene hygiëne-eisen. Op deze manier leert een patiënt het eigen gedrag te evalueren met wat door een arts kan worden aanbevolen.

Steungroepen

Individuele en online steungroepen bieden kracht in het leven van patiënten die de ziekelijke angst voor ziektekiemen willen leren beheersen. Ook kunnen patiënten hierover praten met vrienden en familie zodat ze de patiënt kunnen ondersteunen bij de behandeling.

Professionele hulp inroepen

Het is moeilijk om een fobie te overwinnen zonder de hulp van een professional. Een arts of professional in de geestelijke gezondheidszorg geeft informatie over mogelijke therapieën en/of medicijnen. Op deze manier is het mogelijk om de angstgevoelens te beheersen en het obsessief gedrag te verminderen dat het leven belemmert. Mogelijk moet een arts verdere onderzoeken uitvoeren om te bepalen of de patiënt lijdt aan een obstructief-compulsieve stoornis of een andere angststoornis.

Lees verder

• Fobie: Soorten fobieën (intense en irrationele angst)
• Angst & angstgevoelens: Soorten & symptomen angststoornissen
• Paniekaanval en paniekstoornis: Oorzaken en symptomen
• Anti-angstmedicatie: Medicijnen voor behandeling van angst