Stijve tenen: symptomen, oorzaken, behandeling en preventie

Stijve tenen zijn tenen die stijf zijn en daardoor in hun bewegingsbereik zijn beperkt of helemaal niet kunnen bewegen. De oorzaken van stijve tenen zijn net zo gevarieerd als de behandelmethoden. Een courante oorzaak van stijve tenen is artritis of gewrichtsontsteking. De meest voorkomende plaats van artritis in de voet is aan de basis van de grote teen. Dit gewricht wordt het MTP-gewricht genoemd. Deze gewrichten zijn de gewrichtskapsels van de tenen. Deze zijn belangrijk omdat het moet buigen elke keer dat je een stap zet. Als het gewricht begint te verstijven, kan lopen pijnlijk en moeilijk worden.

• Wat zijn stijve tenen?
• Oorzaken van een stijve teen
• Symptomen
• Huisarts raadplegen
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van teenstijfheid
• Preventie

Wat zijn stijve tenen?

Stijve tenen zijn bewegingsstoornissen van de tenen. De redenen hiervoor kunnen behoorlijk verschillen, maar de meeste zijn gebaseerd op ziekten zoals hallux rigidus ofwel artrose (een vorm van artritis) van de grote teen. Vooral mannen hebben last van stijve tenen, hoewel vrouwen ook last kunnen hebben van stijve tenen. De aandoening kan worden behandeld met behulp van orthopedische hulpmiddelen of een operatieve ingreep van de getroffen tenen. In sommige gevallen zijn pijnstillers de enige optie. Preventieve maatregelen zijn meestal de meest effectieve manier om stijve tenen te voorkomen.

Oorzaken van een stijve teen

Stijve tenen kunnen om verschillende redenen voorkomen. Meestal is de oorzaak van artrose onbekend, maar een ongeval in het verleden kan de kans op hierop vergroten. Aangenomen wordt dat het dragen van verkeerde schoenen de gewrichtsslijtage van de grote teen bevordert, maar ook een verkeerde uitlijning door bijvoorbeeld platvoeten kan leiden tot stijve tenen. Ook kan chronische overbelasting, verwondingen, fracturen (gebroken teen), ontstekingen (teenontsteking) en complicaties na een operatie teenstijfheid veroorzaken. Bovendien kunnen groeistoornissen stijve tenen veroorzaken. Een ongunstige voetvorm heeft ook een negatief effect op de ontwikkeling van deze klacht. Vooral mensen met lange en smalle voeten en lange grote tenen zijn de pineut en hebben uitzonderlijk vaak last van stijve tenen. Ten slotte kan een verandering in het metabolisme het verloop van de ziekte beïnvloeden. Er zijn dus veel verschillende oorzaken voor stijve tenen.

Symptomen

Stijfheid van één teen of meerdere tenen kan gepaard gaan met de volgende symptomen:

• pijn in het gewricht of gewrichtspijn wanneer je actief bent, vooral als je je op de tenen afzet tijdens het lopen
• zwelling rond het gewricht (gezwollen teen)
• een bult, zoals een bunion of eelt, die zich op de bovenkant van de voet ontwikkelt
• stijfheid in de grote teen of andere teen en een onvermogen om het omhoog of omlaag te buigen
• bewegingsbeperkingen

Huisarts raadplegen

Stijve tenen kunnen optreden na lange en intense lichaamsbeweging, zoals een lange wandeling. De voeten moeten een tijdje worden verzorgd en rust krijgen. Als de verstijving binnen enkele uren verdwijnt, hoe je niet per se een huisarts te raadplegen. Als de symptomen herhaaldelijk terugkeren, controleer dan het schoeisel dat je draagt. Het moet gesloten zijn en niet te strak zodat de hele voet voldoende bewegingsvrijheid heeft. Bij zeer koud weer kun je soms ook last krijgen van stijve tenen. In de meeste gevallen is het voldoende als de hele voet voldoende warmte krijgt. De verstijving lost binnen een paar minuten op en een doktersbezoek is niet nodig. Als je regelmatig last hebt van stijve tenen, dan is een doktersbezoek noodzakelijk. Er kunnen chronische ziekten zijn die vaak een progressief ziekteverloop hebben en moeten worden behandeld. Als de verstijving zich over de voet in de kuit of het onderbeen verspreidt, moet een arts worden geraadpleegd voor verder onderzoek. Als voetpijn of huidveranderingen optreden, moet ook een arts worden geraadpleegd. Als de stijve tenen een verandering van het looppatroon veroorzaken, is een bezoek aan de arts noodzakelijk, omdat permanente schade aan het skelet voorkomen moet worden. Ook als je je voet niet kunt belasten met je eigen lichaamsgewicht, is een bezoekje aan de huisarts nodig.

Onderzoek en diagnose

Stijve tenen worden voornamelijk gediagnosticeerd op basis van je klachten en je medische voorgeschiedenis. In het begin zijn er meestal slechts lichte schokjes in de korte voetspieren, die echter blijven toenemen. Daarna treedt er zwelling op in de getroffen teen of tenen, die meestal gepaard gaat met (hevige) pijn. Vooral bij bewegingen is de pijn zo sterk dat je vaak zonder pijnstillers niet langer je normale dagelijks activiteiten kunt uitvoeren. De reden hiervoor is de wrijving die ontstaat tussen kraakbeen en bot. Er kunnen zelfs knallende, knarsende en krakende geluiden van gewrichten (crepitaties, crepitus) worden waargenomen. Vanwege de pijn neem je een verkeerde loophouding aan en dit zorgt voor verder ongemak, met name aan de buitenkant van de voet. Je kunt ook klachten krijgen aan de achterkant van de voet. Op basis van al deze klachten en lichamelijk onderzoek, kan de arts de exacte diagnose stellen. Hij onderzoekt het grote teengewricht, let op zwelling en beoordeelt de eeltvorming op de voet. Het looppatroon wordt ook nauwkeurig onderzocht en gecontroleerd op abnormale processen. Ten slotte wordt de getroffen teen nauwkeurig onderzocht om onregelmatigheden op te sporen. Röntgenonderzoek kan ook zinvol zijn om de juiste diagnose te stellen.

Behandeling van teenstijfheid

Stijve tenen kunnen op verschillende manieren worden behandeld. Behandeling van teenstijfheid is afhankelijk van de onderliggende oorzaak en de progressie van de aandoening. Als de symptomen niet erg vergevorderd zijn, wordt eerst geprobeerd de pijn te verlichten zodat je weer normaal kan lopen. Dit voorkomt verdere problemen en complicaties door een verkeerd looppatroon. Het is ook belangrijk om je voet relatieve rust te geven en fysiotherapie is soms ook zinvol. Bij artrose en sommige andere klachten kan een podotherapeutische steunzool verlichting bieden door ervoor te zorgen dat de belasting op de voeten wordt verbeterd, waardoor de teengewrichten meer rust krijgen. Soms is een operatie van de aangetaste tenen nodig. Dit gebeurt echter alleen als alle andere behandelmethoden geen of onvoldoende soelaas bieden.

Preventie

Stijve tenen kunnen niet altijd worden voorkomen. Het is echter belangrijk om geschikte schoenen te dragen en slijtage van de gewrichten in de voet te voorkomen. Overbelasting of verkeerde uitlijning moet ook zoveel mogelijk worden vermeden. Ook is het zinvol om overgewicht te voorkomen zodat je voeten en tenen niet extra belast worden. Als preventieve maatregel kan het daarom nuttig zijn om te sporten en te bewegen en aandacht te schenken aan een gezond voedingspatroon. Mensen die hun voeten en dus de tenen zwaar belasten op hun werk, moeten geschikte inlegzolen dragen. Ten slotte kunnen stijve tenen worden vermeden door vroegtijdig onderzoek van de voeten. Blijf nooit te lang doorlopen met klachten aan je tenen of voeten.

Lees verder

• Stijve grote teen (hallux rigidus): oorzaken en behandeling
• Pijn in de tenen: oorzaken van pijnlijke tenen of teenpijn
• Teenkrampen: oorzaken van kramp in de tenen of teenkramp