Waterpokken: symptomen, besmettelijk, behandeling en baby

Waterpokken symptomen zijn vlekjes, blaasjes en korstjes over het hele lijf en in de mond. Waterpokken is een zeer besmettelijke virusinfectie die het meest voorkomt bij kinderen tussen 5-10 jaar. Bij gezonde kinderen verloopt de ziekte doorgaans met lichte verschijnselen, maar baby's, tieners en volwassenen kunnen ernstiger ziek worden. Kinderen hebben vaak één tot twee dagen last van een griepachtig beeld. Binnen 24 uur ontwikkelt zich een karakteristieke huiduitslag, die zich al snel ontwikkelen naar blaasjes die gevuld zijn met helder vocht. Behandeling is niet nodig, waterpokken gaan vanzelf over. Koelende zinkoxide-lotion kan gebruikt worden tegen de jeuk. Inenting tegen waterpokken is mogelijk, maar is vooralsnog niet opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma.

• Waterpokken
• Oorzaak van waterpokken
• Incubatieperiode waterpokken
• Symptomen van waterpokken
• Koorts, keelpijn en huiduitslag
• Wanneer is waterpokken voorbij?
• Risicofactoren
• Complicaties
• Risicogroepen
• Waterpokken en zwangerschap
• Onderzoek en diagnose
• Klinisch beeld
• Differentiële diagnose
• Behandeling van waterpokken
• Wanneer de huisarts raadplegen?
• Vaccinatie waterpokken
• Moet de huisarts geraadpleegd worden als een kind waterpokken heeft?

Waterpokken

Waterpokken, ook bekend als varicella, is een zeer besmettelijke virusinfectie die het meest voorkomt bij kinderen tussen 5-10 jaar. De boosdoener is het varicella-zoster virus. De ziekte duikt vooral op in de maanden maart tot mei. Blaasjes op de huid en jeuk zijn de meest kenmerkende symptomen van waterpokken. Levenslang immuniteit voor waterpokken volgt over het algemeen na de ziekte. Als het immuunsysteem van de patiënt het virus niet volledig heeft bestreden, kan het zich op latere leeftijd manifesteren als gordelroos, een huiduitslag, dat wordt gekenmerkt door het ontstaan van kleine jeukende en pijnlijke blaasjes, die in een groepje bijeen liggen en waar een korstje op verschijnt.

Oorzaak van waterpokken

Het varicella-zoster-virus veroorzaakt waterpokken. Waterpokken is zeer besmettelijk - meer dan 90% van de niet-immune personen zullen waterpokken ontwikkelen na blootstelling aan het virus. Het virus wordt overgedragen door zowel de directe huid-op-huid contact met de blaartjes als via respiratoire druppels (bijvoorbeeld hoesten en niezen) van de besmette persoon.

Incubatieperiode waterpokken

De incubatieperiode –dat is de periode tussen de virale blootstelling en het begin van de eerste symptomen– varieert van dertien tot achttien dagen, met uitersten 10-21 dagen.

Symptomen van waterpokken

Koorts, keelpijn en huiduitslag

Bij gezonde kinderen verloopt de ziekte over het algemeen met lichte verschijnselen, maar baby's, tieners, volwassenen en mensen met verminderde weerstand kunnen in ernstiger mate ziek worden. Kinderen hebben vaak één tot twee dagen last van lichte koorts, keelpijn en griepachtig beeld. De eerste dag is de huid meestal wat rood. Binnen 24 uur ontwikkelt zich een karakteristieke huiduitslag, aanvankelijk op de romp en daarna verspreidt het de komende zeven tot 10 dagen naar buiten aan het hoofd, armen en benen. De huiduitslag begint als rode vlekjes die zich al snel ontwikkelen naar blaasjes die gevuld zijn met helder vocht. De blaasjes drogen na enkele dagen in en dan vormen zich korstjes. Deze korstjes verdwijnen weer, maar soms laten ze een littekentje na. een gemiddelde kind ontwikkelt 250 tot 500 kleine, jeukende, met vocht gevulde blaasjes op de huid. Kinderen met huidproblemen zoals eczeem, ontwikkelen vaak nog veel meer waterpokken.

Wanneer is waterpokken voorbij?

De ziekte is voorbij als de korstjes afgevallen zijn. Gemiddeld duren de ziekteverschijnselen tien dagen. Na genezing van de eerste infectie blijft het virus slapend aanwezig gedurende de rest van het leven. Het virus bevindt zich in de zenuwknopen ter hoogte van het ruggenmerg. In een periode van verminderde weerstand kan het virus van daaruit opvlammen. Als dit gebeurt op latere leeftijd, kan dit gordelroos (herpes zoster) veroorzaken.

Risicofactoren

Waterpokken wordt veroorzaakt door het varicella-zoster-virus, is zeer besmettelijk en kan zich snel verspreiden. Het risico om waterpokken te krijgen is hoger als je:

• Nog geen waterpokken hebt gehad;
• Niet bent ingeënt tegen waterpokken;
• Naar een school of kinderopvang gaat of werkt;
• Kinderen hebt.

De meeste mensen die waterpokken hebben gehad, zijn immuun voor waterpokken. Soms kunnen mensen meer dan een keer waterpokken krijgen, maar dit is zeldzaam.

Complicaties

Waterpokken is gewoonlijk een milde ziekte, maar soms kan het ernstig verlopen en leiden tot complicaties. Complicaties zijn onder meer:

• Bacteriële infecties van de huid, zacht weefsel, botten, gewrichten en bloed (sepsis);
• Uitdroging;
• Longontsteking
• Hersenontsteking (encephalitis); en
• Toxic shock syndroom.

Risicogroepen

Degenen met een hoog risico op complicaties van waterpokken zijn:

• Pasgeborenen en baby's van wie de moeder nooit waterpokken heeft gehad;
• Volwassenen;
• Zwangere vrouwen die geen waterpokken hebben gehad;
• Mensen van wie het immuunsysteem is verzwakt door geneesmiddelen, zoals chemotherapie, of ziekte,, zoals kanker of hiv;
• Mensen die steroïde medicijnen nemen voor een andere ziekte of aandoening, zoals kinderen met astma; en
• Mensen die medicijnen nemen die hun immuunsysteem onderdrukken.

Waterpokken en zwangerschap

Waterpokken vroeg in de zwangerschap kan leiden tot diverse problemen bij een pasgeborene, waaronder een laag geboortegewicht en aangeboren afwijkingen. Een grotere bedreiging voor een baby vindt plaats wanneer de moeder waterpokken ontwikkelt in de week voor de geboorte of binnen een paar dagen na de bevalling. Dan kan een ernstige, levensbedreigende infectie bij een pasgeborene veroorzaken.

Onderzoek en diagnose

Klinisch beeld

Artsen kunnen in het algemeen zeer goed de diagnose waterpokken stellen op basis van het klinische beeld. Als er enige twijfel bestaat over de diagnose, kan de diagnose bevestigd worden door laboratoriumtests, waaronder bloedonderzoek of een kweekje van het vocht uit de blaasjes.

Differentiële diagnose

Voor de arts is de diagnose waterpokken vaak eenvoudig te stellen, maar af en toe kan het klinisch beeld van deze ziekte sterk lijken op één van de volgende aandoeningen:

• acute netelroos (urticaria);
  Schurft op de handen / Bron: Cixia, Wikimedia Commons (Publiek domein)
• contacteczeem;
• encefalitis (hersenontsteking);
• Hand-, voet- en mondziekte;
• maag-darmontstekingen;
• Stevens-Johnson-syndroom;
• syndroom van Henoch-Schönlein;
• toxisch shock syndroom (TSS);
• impetigo (krentenbaard); en
• schurft (scabiës).

Behandeling van waterpokken

Waterpokken gaan vanzelf over en daarom is behandeling niet nodig. In sommige gevallen kan de jeuk zo hevig zijn, dat overgegaan moet worden op symptoomverlichting door behandeling met mentholgel of lotio alba (een zinkoxide-lotion), die zonder recept bij apotheek of drogist verkrijgbaar. Op deze manier wordt voorkomen dat kinderen de blaasjes openkrabben waardoor littekens ontstaan. Middelen die de jeuk verlichten, zoals mentholpoeder of lotio alba, zijn zonder recept bij apotheek of drogist verkrijgbaar zijn. Tegen koorts en/of pijn kan zo nodig een eenvoudige pijnstiller, zoals paracetamol gegeven worden.

Wanneer de huisarts raadplegen?

Wanneer ernstige ziekteverschijnselen en/of hoge koorts ontstaan, is het raadzaam de huisarts te consulteren. In uitzonderlijke gevallen kan het nodig zijn om antivirale medicijnen of immuunglobulinen toe te dienen.

Vaccinatie waterpokken

Er is een vaccin tegen waterpokken. Het in Nederland geregistreerde waterpokkenvaccin is Provarivax® van het bedrijf Sanofi. Het vaccin tegen waterpokken wordt wereldwijd op grote schaal toegepast. In landen als de Verenigde Staten en Japan zorgde vaccinatie voor een duidelijke afname van het aantal gevallen van waterpokken. Het waterpokkenvaccin staat in Nederland op de lijst van nieuwe vaccins die in de toekomst mogelijk opgenomen zullen worden in het Rijksvaccinatieprogramma. Inenting tegen waterpokken is dus mogelijk, maar is vooralsnog niet opgenomen in het Rijksvaccinatieprogramma.

Lees verder

• Kinderziekten met vlekjes op de huid, blaasjes, huiduitslag
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Mazelen: symptomen, oorzaak en behandeling (virusinfectie)
• Vijfde ziekte: symptomen & besmettelijk kind en volwassene
• Zesde ziekte: symptomen & besmettelijk kind en volwassenen