Mastectomie (borstamputatie): Soorten verwijdering van borst

Een mastectomie is een chirurgische ingreep waarbij een borst (of beide borsten) volledig of gedeeltelijk wordt verwijderd. Deze operatie wordt vaak uitgevoerd ter behandeling of preventie van borstkanker. Oorspronkelijk omvatte de operatie meestal een radicale mastectomie, waarbij de volledige borst inclusief omliggende weefsels en lymfeklieren werd verwijderd. Tegenwoordig zijn er echter minder ingrijpende borstsparende opties beschikbaar. De keuze voor een bepaald type ingreep hangt af van verschillende factoren, zoals het type en stadium van de kanker, de algemene gezondheid van de patiënt en haar voorkeuren. Zoals bij elke chirurgische ingreep zijn er risico's en bijwerkingen verbonden aan een borstamputatie. Een multidisciplinaire benadering is noodzakelijk voor zowel de chirurgische als postoperatieve zorg, en regelmatige opvolging is cruciaal.

• Indicatie van chirurgisch verwijderen van (deel van) de borst
• Soort mastectomie
• Totale mastectomie
• Werkingswijze
• Indicatie
• Partiële mastectomie
• Lumpectomie
• Quadrantectomie
• Radicale mastectomie
• Gemodificeerde radicale mastectomie
• Risico’s van borstamputatie
• Voor de chirurgische ingreep
• Tijdens de procedure
• Na de operatie

Indicatie van chirurgisch verwijderen van (deel van) de borst

Een mastectomie is een behandelingsoptie voor vele soorten borstkanker, waaronder:

• de ziekte van Paget van de borst
• een ductaal carcinoom in situ (DCIS), of niet-invasieve borstkanker
• inflammatoire borstkanker (tumor in de borst met roodheid) - na chemotherapie
• lokaal recidiverende borstkanker
• stadia I en II (vroege fase) borstkanker
• stadium III (lokaal gevorderd) borstkanker - na chemotherapie

Soort mastectomie

Het type borstamputatie dat geschikt is voor een vrouw, hangt af van diverse factoren zoals:

• de algemene gezondheid
• de eventuele aantasting van lymfeklieren (lymfekliermetastasen)
• de leeftijd
• de menopauze-status
• de tumor hormoonreceptortoestand
• de tumorgraad (zijn agressiviteit)
• de tumorgrootte
• het tumorstadium (hoever de kanker zich verspreid heeft)

Verschillende soorten borstamputaties zijn beschikbaar.

Totale mastectomie

Werkingswijze

Bij een totale mastectomie verwijdert de chirurg de gehele borst, inclusief de tepel. In sommige gevallen verwijdert de chirurg ook de lymfeklieren uit de onderarm (axillaire lymfeklierdissectie) als deze lymfeklieren betrokken zijn bij de tumor. De borstspieren onder de borst worden echter niet verwijderd.

Indicatie

Een totale mastectomie wordt uitgevoerd wanneer de borstkanker zich niet buiten de borst heeft verspreid, zoals bij meerdere of grote gebieden van ductaal carcinoom in situ (DCIS) of bij een preventieve borstamputatie (profylactische mastectomie). Dit laatste wordt gedaan om het risico op het ontwikkelen van borstkanker te verminderen bij vrouwen met een hoog risico. Bij een preventieve borstamputatie kan het risico op borstkanker met 90% worden verminderd. In sommige gevallen kiezen vrouwen voor een dubbele mastectomie, waarbij beide borsten worden verwijderd, om het risico op herhaling te verkleinen. Na de ingreep kan een borstreconstructie worden uitgevoerd om de vorm van de borst te herstellen, met gebruik van synthetische implantaten of weefselflappen uit een ander lichaamsdeel.

Partiële mastectomie

Een partiële mastectomie, ook wel gedeeltelijke borstamputatie genoemd, is aanbevolen voor vrouwen met borstkanker in fase I of II. Hierbij wordt alleen de tumor en een klein gebied van omliggend weefsel verwijderd, waardoor de borst behouden kan blijven. Na de operatie volgt vaak radiotherapie om resterende kankercellen te doden en terugkeer van de kanker te voorkomen.

Twee typen partiële mastectomie zijn mogelijk:

Lumpectomie

Bij een lumpectomie verwijdert de chirurg de tumor samen met een klein gebied van kankervrij weefsel rondom de tumor.

Quadrantectomie

Bij een quadrantectomie verwijdert de chirurg de tumor samen met een groter gedeelte van het borstweefsel dan bij een lumpectomie.

Soms is een vervolgoperatie nodig na een partiële mastectomie als er nog kankercellen aanwezig zijn, wat kan leiden tot de beslissing om de gehele borst te verwijderen.

Radicale mastectomie

Bij een radicale mastectomie verwijdert de chirurg de gehele borst, inclusief de tepel, de bovenste huidlagen, de borstspieren en de lymfeklieren. Deze ingreep wordt zelden uitgevoerd omdat het niet effectiever is dan minder ingrijpende methoden en alleen wordt toegepast als de kanker zich naar de borstspier heeft verspreid.

Gemodificeerde radicale mastectomie

De gemodificeerde radicale mastectomie is een veelvoorkomende en minder ingrijpende operatie waarbij de gehele borst en de oksellymfeklieren worden verwijderd, terwijl de borstspieren intact blijven. Soms blijft de huid van de borstwand ook intact. Na deze operatie kan een borstreconstructie worden uitgevoerd, indien gewenst.

Risico’s van borstamputatie

Risico's van een borstamputatie omvatten:

• opbouw van bloed in de chirurgische site (hematoom)
• bloeding
• infectie
• gevoelloosheid, vooral in de onderarm waar lymfeklieren zijn verwijderd
• pijn
• schouderpijn en stijfheid
• vorming van hard littekenweefsel op de operatieplaats
• zwelling (lymfoedeem) in de arm na okselklierdissectie

Voor de chirurgische ingreep

Bij uitzaaiingen van borstkanker (metastasen) is de schildwachtklier vaak als eerste aangetast. Een schildwachtklierbiopsie (sentinel node biopsie of poortwachterklierbiopsie) wordt uitgevoerd bij kleinere tumoren en bij vermoeden van niet-aangetaste lymfeklieren. Hierbij worden de dag of de ochtend voor de operatie een radioactieve tracer en een blauwe kleurstof geïnjecteerd in het gebied rond de tumor. De tracer en kleurstof worden door de lymfeklieren opgenomen, zodat de arts deze kan lokaliseren en verwijderen tijdens de operatie. Het lymfekliersysteem voert de stof na de ingreep weer af.

Tijdens de procedure

Een borstamputatie zonder reconstructie duurt meestal tussen de één en drie uur. De vrouw blijft doorgaans één tot enkele dagen in het ziekenhuis. De ingreep wordt uitgevoerd onder algemene anesthesie. De chirurg maakt een elliptische incisie rond de borst, verwijdert het borstweefsel en eventueel andere betrokken structuren, afhankelijk van het type ingreep. Het verwijderde weefsel wordt naar een laboratorium gestuurd voor verdere analyse. De incisie wordt gesloten met hechtingen die oplosbaar zijn of later worden verwijderd. Soms worden tijdelijk één of twee kleine plastic buisjes geplaatst voor drainage van vloeistoffen die zich na de operatie kunnen ophopen.

Na de operatie

Na de operatie wordt een verband aangebracht op de operatieplaats. De vrouw verblijft in de verkoeverkamer waar de verpleegkundige de vitale functies zoals bloeddruk, hartslag en ademhaling controleert. Pijn, gevoelloosheid en een knellend gevoel in de onderarm zijn normaal. De vrouw ontvangt instructies voor de thuiszorg en kan voorschriften voor pijnstillers en eventueel een antibioticum krijgen. Mogelijk zijn vervolgbehandelingen zoals radiotherapie of borstreconstructie nodig. Het is belangrijk voor vrouwen om contact te houden met zorgverleners en steun te zoeken bij steungroepen tijdens deze ingrijpende periode.

Lees verder

• Borstkanker (mammacarcinoom) bij vrouwen: Tumor in borst
• Inflammatoire borstkanker: Tumor in de borst met roodheid
• Ziekte van Paget van de borst (tepel): Vorm van borstkanker
• Triple negatieve borstkanker: Agressieve vorm van kanker
• Mammografie: Röntgenfoto borsten voor opsporen borstkanker