Mastectomie (borstamputatie): Soorten verwijdering van borst

Een mastectomie is een chirurgische ingreep waarbij een borst (of beide borsten) volledig of gedeeltelijk wordt verwijderd. Deze operatie wordt vaak uitgevoerd ter behandeling of preventie van borstkanker. Oorspronkelijk omvatte de operatie meestal een radicale mastectomie, waarbij de volledige borst inclusief omliggende weefsels en lymfeklieren werd verwijderd. Tegenwoordig zijn er echter minder ingrijpende borstsparende opties beschikbaar. De keuze voor een bepaald type ingreep hangt af van verschillende factoren, zoals het type en stadium van de kanker, de algemene gezondheid van de patiënt en haar voorkeuren. Zoals bij elke chirurgische ingreep zijn er risico's en bijwerkingen verbonden aan een borstamputatie. Een multidisciplinaire benadering is noodzakelijk voor zowel de chirurgische als postoperatieve zorg, en regelmatige opvolging is cruciaal.

• Indicatie van chirurgisch verwijderen van (deel van) de borst
• Soort mastectomie
• Totale mastectomie
• Werkingswijze
• Indicatie
• Partiële mastectomie
• Lumpectomie
• Quadrantectomie
• Radicale mastectomie
• Gemodificeerde radicale mastectomie
• Risico’s van borstamputatie
• Voor de chirurgische ingreep
• Mastectomie: Preoperatieve overwegingen en voorbereiding
• Medische beoordeling en risicofactoren
• Psychologische voorbereiding en steun
• Tijdens de procedure
• Na de operatie
• Postoperatief herstel en nazorg na mastectomie
• Pijnbestrijding en wondverzorging
• Fysieke revalidatie en herstel
• Psychosociale gevolgen van een mastectomie
• Emotionele en psychologische reacties na een mastectomie
• Invloed op lichaamsbeeld en seksuele gezondheid
• Reconstructie van de borst na mastectomie
• Directe versus latere reconstructie
• Soorten reconstructie: implantaten versus autoloog weefsel
• Complicaties en risico’s van mastectomie
• Infecties en wondgenezing
• Lymfoedeem na mastectomie
• Verantwoorde opvolging en langetermijnzorg na mastectomie
• Controle op terugkeer van kanker
• Langdurige effecten en nazorg

Indicatie van chirurgisch verwijderen van (deel van) de borst

Een mastectomie is een behandelingsoptie voor vele soorten borstkanker, waaronder:

• de ziekte van Paget van de borst
• een ductaal carcinoom in situ (DCIS), of niet-invasieve borstkanker
• inflammatoire borstkanker (tumor in de borst met roodheid) - na chemotherapie
• lokaal recidiverende borstkanker
• stadia I en II (vroege fase) borstkanker
• stadium III (lokaal gevorderd) borstkanker - na chemotherapie

Soort mastectomie

Het type borstamputatie dat geschikt is voor een vrouw, hangt af van diverse factoren zoals:

• de algemene gezondheid
• de eventuele aantasting van lymfeklieren (lymfekliermetastasen)
• de leeftijd
• de menopauze-status
• de tumor hormoonreceptortoestand
• de tumorgraad (zijn agressiviteit)
• de tumorgrootte
• het tumorstadium (hoever de kanker zich verspreid heeft)

Verschillende soorten borstamputaties zijn beschikbaar.

Totale mastectomie

Werkingswijze

Bij een totale mastectomie verwijdert de chirurg de gehele borst, inclusief de tepel. In sommige gevallen verwijdert de chirurg ook de lymfeklieren uit de onderarm (axillaire lymfeklierdissectie) als deze lymfeklieren betrokken zijn bij de tumor. De borstspieren onder de borst worden echter niet verwijderd.

Indicatie

Een totale mastectomie wordt uitgevoerd wanneer de borstkanker zich niet buiten de borst heeft verspreid, zoals bij meerdere of grote gebieden van ductaal carcinoom in situ (DCIS) of bij een preventieve borstamputatie (profylactische mastectomie). Dit laatste wordt gedaan om het risico op het ontwikkelen van borstkanker te verminderen bij vrouwen met een hoog risico. Bij een preventieve borstamputatie kan het risico op borstkanker met 90% worden verminderd. In sommige gevallen kiezen vrouwen voor een dubbele mastectomie, waarbij beide borsten worden verwijderd, om het risico op herhaling te verkleinen. Na de ingreep kan een borstreconstructie worden uitgevoerd om de vorm van de borst te herstellen, met gebruik van synthetische implantaten of weefselflappen uit een ander lichaamsdeel.

Partiële mastectomie

Een partiële mastectomie, ook wel gedeeltelijke borstamputatie genoemd, is aanbevolen voor vrouwen met borstkanker in fase I of II. Hierbij wordt alleen de tumor en een klein gebied van omliggend weefsel verwijderd, waardoor de borst behouden kan blijven. Na de operatie volgt vaak radiotherapie om resterende kankercellen te doden en terugkeer van de kanker te voorkomen.

Twee typen partiële mastectomie zijn mogelijk:

Lumpectomie

Bij een lumpectomie verwijdert de chirurg de tumor samen met een klein gebied van kankervrij weefsel rondom de tumor.

Quadrantectomie

Bij een quadrantectomie verwijdert de chirurg de tumor samen met een groter gedeelte van het borstweefsel dan bij een lumpectomie.

Soms is een vervolgoperatie nodig na een partiële mastectomie als er nog kankercellen aanwezig zijn, wat kan leiden tot de beslissing om de gehele borst te verwijderen.

Radicale mastectomie

Bij een radicale mastectomie verwijdert de chirurg de gehele borst, inclusief de tepel, de bovenste huidlagen, de borstspieren en de lymfeklieren. Deze ingreep wordt zelden uitgevoerd omdat het niet effectiever is dan minder ingrijpende methoden en alleen wordt toegepast als de kanker zich naar de borstspier heeft verspreid.

Gemodificeerde radicale mastectomie

De gemodificeerde radicale mastectomie is een veelvoorkomende en minder ingrijpende operatie waarbij de gehele borst en de oksellymfeklieren worden verwijderd, terwijl de borstspieren intact blijven. Soms blijft de huid van de borstwand ook intact. Na deze operatie kan een borstreconstructie worden uitgevoerd, indien gewenst.

Risico’s van borstamputatie

Risico's van een borstamputatie omvatten:

• opbouw van bloed in de chirurgische site (hematoom)
• bloeding
• infectie
• gevoelloosheid, vooral in de onderarm waar lymfeklieren zijn verwijderd
• pijn
• schouderpijn en stijfheid
• vorming van hard littekenweefsel op de operatieplaats
• zwelling (lymfoedeem) in de arm na okselklierdissectie

Voor de chirurgische ingreep

Bij uitzaaiingen van borstkanker (metastasen) is de schildwachtklier vaak als eerste aangetast. Een schildwachtklierbiopsie (sentinel node biopsie of poortwachterklierbiopsie) wordt uitgevoerd bij kleinere tumoren en bij vermoeden van niet-aangetaste lymfeklieren. Hierbij worden de dag of de ochtend voor de operatie een radioactieve tracer en een blauwe kleurstof geïnjecteerd in het gebied rond de tumor. De tracer en kleurstof worden door de lymfeklieren opgenomen, zodat de arts deze kan lokaliseren en verwijderen tijdens de operatie. Het lymfekliersysteem voert de stof na de ingreep weer af.

Mastectomie: Preoperatieve overwegingen en voorbereiding

De beslissing om een mastectomie uit te voeren vereist een grondige beoordeling van de patiënt en haar medische toestand. Dit hoofdstuk bespreekt de belangrijke overwegingen voorafgaand aan de operatie, waaronder de medische evaluatie, psychologische voorbereiding en de keuze van het type mastectomie. De voorbereiding is essentieel om het succes van de operatie te waarborgen en om de patiënt mentaal voor te bereiden op de ingreep en het herstelproces.

Medische beoordeling en risicofactoren

Voorafgaand aan een mastectomie wordt de gezondheid van de patiënt zorgvuldig geëvalueerd. Dit omvat een beoordeling van de algemene gezondheid, medische geschiedenis, eventuele andere aandoeningen en het stadium van de borstkanker. Risicofactoren zoals eerdere operaties, andere medische aandoeningen (zoals hartziekten), of erfelijke factoren kunnen de keuze van de ingreep beïnvloeden. Een genetisch onderzoek kan ook worden uitgevoerd om te bepalen of er een verhoogd risico is op borstkanker, wat invloed kan hebben op de keuze voor een preventieve of curatieve mastectomie.

Psychologische voorbereiding en steun

Het ondergaan van een mastectomie kan emotioneel belastend zijn voor patiënten, en het is essentieel om psychologische ondersteuning te bieden. Vrouwen kunnen te maken krijgen met gevoelens van verlies, onzekerheid en angst over het resultaat van de operatie. Psychologische begeleiding of therapie kan helpen om deze gevoelens te verwerken en de patiënt voor te bereiden op het herstelproces. Het bespreken van mogelijke reconstructieopties kan de patiënt helpen zich meer op hun gemak te voelen bij de ingreep.

Tijdens de procedure

Een borstamputatie zonder reconstructie duurt meestal tussen de één en drie uur. De vrouw blijft doorgaans één tot enkele dagen in het ziekenhuis. De ingreep wordt uitgevoerd onder algemene anesthesie. De chirurg maakt een elliptische incisie rond de borst, verwijdert het borstweefsel en eventueel andere betrokken structuren, afhankelijk van het type ingreep. Het verwijderde weefsel wordt naar een laboratorium gestuurd voor verdere analyse. De incisie wordt gesloten met hechtingen die oplosbaar zijn of later worden verwijderd. Soms worden tijdelijk één of twee kleine plastic buisjes geplaatst voor drainage van vloeistoffen die zich na de operatie kunnen ophopen.

Na de operatie

Na de operatie wordt een verband aangebracht op de operatieplaats. De vrouw verblijft in de verkoeverkamer waar de verpleegkundige de vitale functies zoals bloeddruk, hartslag en ademhaling controleert. Pijn, gevoelloosheid en een knellend gevoel in de onderarm zijn normaal. De vrouw ontvangt instructies voor de thuiszorg en kan voorschriften voor pijnstillers en eventueel een antibioticum krijgen. Mogelijk zijn vervolgbehandelingen zoals radiotherapie of borstreconstructie nodig. Het is belangrijk voor vrouwen om contact te houden met zorgverleners en steun te zoeken bij steungroepen tijdens deze ingrijpende periode.

Postoperatief herstel en nazorg na mastectomie

Na een mastectomie is het herstelproces cruciaal voor het uiteindelijke succes van de operatie en het welzijn van de patiënt. Dit hoofdstuk richt zich op de nazorg, pijnbestrijding, fysieke revalidatie en emotionele ondersteuning die nodig zijn om een optimaal herstel te bevorderen.

Pijnbestrijding en wondverzorging

Na de operatie zal de patiënt mogelijk last hebben van pijn, zwelling of ongemak. Pijnmanagement is een belangrijk onderdeel van de nazorg. Dit kan onder meer bestaan uit medicatie, zoals pijnstillers of ontstekingsremmers, en lokale behandelingen voor de wondverzorging. De verzorging van de operatieplek, inclusief het reinigen en controleren op tekenen van infectie, speelt een cruciale rol in het voorkomen van complicaties.

Fysieke revalidatie en herstel

Het herstel van mobiliteit en kracht na een mastectomie is een belangrijk onderdeel van het postoperatieve proces. In veel gevallen zal fysiotherapie helpen bij het herstellen van de beweeglijkheid van de arm en schouder. Het bevorderen van de bloedcirculatie en het voorkomen van stijfheid is essentieel voor het verbeteren van de levenskwaliteit na de operatie. Patiënten krijgen vaak specifieke oefeningen om de kracht en flexibiliteit te herstellen, evenals advies over hoe ze hun dagelijkse activiteiten kunnen hervatten.

Psychosociale gevolgen van een mastectomie

De impact van een mastectomie op de psychologische gezondheid van de patiënt kan groot zijn. Het verlies van een borst kan leiden tot gevoelens van onzekerheid, verlies van vrouwelijke identiteit en angst voor het herstel van borstkanker. Dit hoofdstuk bespreekt de psychosociale gevolgen van een mastectomie, evenals de middelen en therapieën die beschikbaar zijn om patiënten te ondersteunen tijdens het herstelproces.

Emotionele en psychologische reacties na een mastectomie

Na een mastectomie kunnen patiënten verschillende emotionele reacties ervaren, van verdriet en rouw tot onzekerheid over hun lichamelijke imago en toekomst. Het is belangrijk om deze gevoelens te herkennen en ervoor te zorgen dat de patiënt de juiste psychologische ondersteuning krijgt. In sommige gevallen kan psychotherapie of deelname aan steungroepen nuttig zijn om de emoties te verwerken en een positieve houding te behouden.

Invloed op lichaamsbeeld en seksuele gezondheid

Veel vrouwen ervaren een verandering in hun lichaamsbeeld na een mastectomie, wat kan leiden tot verminderd zelfvertrouwen en onzekerheid over hun uiterlijk. Deze veranderingen kunnen invloed hebben op hun seksuele gezondheid en relaties. Het bespreken van reconstructieopties en de effecten van de operatie op het seksueel welzijn kan helpen om deze zorgen te verlichten. Er kan ook therapie worden aangeboden om de relatie van de patiënt met haar lichaam te verbeteren en de seksuele tevredenheid te bevorderen.

Reconstructie van de borst na mastectomie

Veel vrouwen kiezen ervoor om een borstreconstructie te ondergaan na een mastectomie, een operatie die kan helpen om het verloren lichaamsdeel te herstellen. Dit hoofdstuk behandelt de verschillende opties voor borstreconstructie, de timing van de ingreep en de mogelijke voordelen en nadelen van elke benadering.

Directe versus latere reconstructie

De reconstructie kan onmiddellijk na de mastectomie plaatsvinden, of later wanneer de patiënt volledig hersteld is van de operatie. De keuze tussen directe en latere reconstructie hangt af van de gezondheid van de patiënt, de mate van kankerbehandeling die nodig is, en de voorkeuren van de patiënt. De directe reconstructie kan psychologisch gunstig zijn omdat de patiënt direct na de operatie een voltooide borst heeft, terwijl latere reconstructie meer tijd biedt voor herstel en overweging.

Soorten reconstructie: implantaten versus autoloog weefsel

Er zijn verschillende reconstructieopties beschikbaar, waaronder het gebruik van borstimplantaten of het gebruik van het eigen weefsel van de patiënt, zoals vet of spierweefsel, om de borst te reconstrueren. Implantaten kunnen snel worden geplaatst, maar ze kunnen ook nadelen hebben, zoals het risico op scheuren of infectie. Autoloog weefsel biedt meer natuurlijke resultaten en een lager risico op complicaties, maar de operatie is ingrijpender en het herstel langer.

Complicaties en risico’s van mastectomie

Hoewel een mastectomie over het algemeen een veilige ingreep is, kunnen er complicaties optreden. Dit hoofdstuk bespreekt de mogelijke complicaties tijdens en na de operatie, en hoe deze tijdig herkend en behandeld kunnen worden.

Infecties en wondgenezing

Infecties zijn een mogelijk risico na elke operatie, en mastectomie is daarop geen uitzondering. Infecties kunnen zich ontwikkelen bij de operatieplaats of in de borstweefsels. Symptomen van een infectie zijn roodheid, zwelling, pus of koorts. Een tijdige behandeling met antibiotica is essentieel om ernstige complicaties te voorkomen.

Lymfoedeem na mastectomie

Lymfoedeem is een veelvoorkomende complicatie na een mastectomie, vooral wanneer lymfeklieren zijn verwijderd. Dit resulteert in zwelling van de arm of hand, veroorzaakt door een verstoord lymfesysteem. Fysiotherapie en het dragen van compressiekleding kunnen helpen om de symptomen van lymfoedeem te beheersen.

Verantwoorde opvolging en langetermijnzorg na mastectomie

Opvolging na een mastectomie is essentieel om eventuele complicaties vroegtijdig te detecteren en om de gezondheid van de patiënt op lange termijn te monitoren. Dit hoofdstuk bespreekt het belang van regelmatige controles en het aanpassen van de zorg na de operatie.

Controle op terugkeer van kanker

Na een mastectomie is het belangrijk om regelmatig te controleren op tekenen van terugkeer van borstkanker, vooral in de vorm van metastasen. Regelmatige beeldvorming en lichamelijke onderzoeken helpen om vroege tekenen van kanker te identificeren. De patiënt wordt vaak gemonitord door een oncoloog voor follow-up en langetermijnzorg.

Langdurige effecten en nazorg

Naast de controle op kanker, is langdurige nazorg van belang voor het algehele welzijn van de patiënt. Dit kan fysiotherapie omvatten om de mobiliteit te verbeteren, maar ook emotionele en psychologische ondersteuning om de patiënt te helpen omgaan met de veranderingen na de operatie. Aandacht voor het algemene welzijn, inclusief voeding en mentale gezondheid, is cruciaal voor het herstel op lange termijn.

Lees verder

• Borstkanker (mammacarcinoom) bij vrouwen: Tumor in borst
• Inflammatoire borstkanker: Tumor in de borst met roodheid
• Ziekte van Paget van de borst (tepel): Vorm van borstkanker
• Triple negatieve borstkanker: Agressieve vorm van kanker
• Mammografie: Röntgenfoto borsten voor opsporen borstkanker