Mastectomie (borstamputatie): Soorten verwijdering van borst
Een mastectomie is een operatie waarbij een chirurg een borst verwijdert. Deze ingreep is nodig voor de behandeling of voor de preventie van borstkanker. In het verleden voerde de chirurg vrijwel steeds een radicale mastectomie uit voor de behandeling van kanker aan de borst. Hij verwijdert met andere woorden de volledige borst. Minder ingrijpende borstsparende behandelingen zijn voor veel vrouwen nu beschikbaar. Het soort ingreep is afhankelijk van veel diverse factoren. Net zoals elke andere chirurgische ingreep, zijn enkele risico's en bijwerkingen verbonden aan een borstamputatie. Een multidisciplinaire behandeling is nodig bij het chirurgisch verwijdering van één borst of beide borsten. Ook na de ingreep blijft een goede opvolging noodzakelijk.
Indicatie van chirurgisch verwijderen van (deel van) de borst
Een mastectomie is een behandelingsoptie voor vele soorten
borstkanker, waaronder:
Soort mastectomie
Het type borstamputatie dat geschikt is voor een vrouw, hangt af van diverse factoren zoals:
- de algemene gezondheid
- de eventuele aantasting van lymfeklieren (lymfekliermetastasen)
- de leeftijd
- de menopauze-status
- de tumor hormoonreceptortoestand
- de tumorgraad (zijn agressiviteit)
- de tumorgrootte
- het tumorstadium (hoever de kanker zich verspreid heeft)
Verschillende soorten borstamputaties zijn beschikbaar.
Totale mastectomie
Werkingswijze
De chirurg verwijdert de hele borst, inclusief de tepel. Soms verwijdert hij ook de lymfeklieren (kleine klieren die deel uitmaken van het immuunsysteem) uit de onderarm (axillaire lymfeklierdissectie) en dan vooral wanneer ze zich toevallig in het borstweefselgebied bevinden dat tijdens de operatie wordt weggenomen. Spieren onder de borst verwijdert de chirurg niet.
Indicatie
De chirurg voert een volledige borstamputatie uit wanneer de borstkanker zich niet voorbij de borst heeft verspreid. Dit gebeurt bij vrouwen met meerdere of grote gebieden van een ductaal carcinoom in situ (DCIS). Ook bij een preventieve borstamputatie (profylactische mastectomie) voert de chirurg een mastectomie uit. De chirurg wil hiermee het risico op het krijgen van borstkanker verlagen. Vrouwen met een hoog risico op borstkanker hebben dankzij een preventieve borstamputatie 90% minder kans om de ziekte te krijgen. In sommige gevallen hebben vrouwen beide borsten chirurgisch laten verwijderen (dubbele mastectomie). Sommige vrouwen die borstkanker in één borst hebben gehad, laten preventief ook de andere borst chirurgisch verwijderen om de kans op herhaling van de kanker te verminderen. Na het verwijderen van de borst willen vrouwen graag een borstreconstructie om de vorm van de borst te herstellen. De chirurg voert dit tijdens de preventieve borstamputatie uit of voert deze borstreconstructie uit op een later tijdstip. De chirurg gebruikt hiervoor synthetische implantaten of weefselflappen uit een ander lichaamsdeel om een borst te maken.
Partiële mastectomie
Een partiële mastectomie (gedeeltelijke borstamputatie) is aanbevolen voor vrouwen met borstkanker fase I of II. Hierbij is het mogelijk om de borst te behouden omdat de chirurg enkel de tumor en het omliggende weefsel verwijdert. Vaak volgt na de operatie
radiotherapie voor het behandelen van het resterende borstweefsel. Hierbij richten zich krachtige röntgenstralen zich op het borstweefsel. De straling doodt kankercellen en voorkomt dat ze zich verspreiden of opnieuw verschijnen.
Twee soorten partiële mastectomie zijn uitvoerbaar:
Lumpectomie
Bij een lumpectomie verwijdert de chirurg de tumor en een klein kankervrij weefselgebied rondom de tumor.
Quadrantectomie
Bij een quadrantectomie verwijdert de chirurg de tumor en nog meer van het borstweefsel dan bij een lumpectomie.
In sommige gevallen is opnieuw een operatie nodig na een gedeeltelijke borstamputatie. Soms bevinden zich namelijk nog kankercellen in het borstweefsel en dan is het aangewezen om de gehele borst chirurgisch te verwijderen.
Radicale mastectomie
Bij een radicale borstamputatie gebeurt een volledige verwijdering van de borst, inclusief de tepel. De chirurg verwijdert ook de bovenliggende huid, de spieren onder de borst en de lymfeklieren. Omdat radicale borstamputatie meestal niet effectiever is dan andere, minder extreme vormen van een borstamputatie, voert de chirurg deze operatie zelden uit. Een radicale mastectomie is enkel aanbevolen als de kanker zich naar de borstspier heeft verspreid.
Gemodificeerde radicale mastectomie
De chirurg voert vaker een gemodificeerde radicale mastectomie uit. Dit is een minder traumatische en meer gebruikte ingreep om de gehele borst evenals de oksellymfeklieren te verwijderen. De borstspieren blijven bij deze chirurgische ingreep intact. De huid die de borstwand bedekt, laat de chirurg al dan niet intact. Na de operatie volgt mogelijk een borstreconstructie.
Risico’s van borstamputatie
Risico's van een borstamputatie omvatten:
- de opbouw van bloed in de chirurgische site (hematoom)
- een bloeding
- een infectie
- gevoelloosheid, vooral in de onderarm op de plaats waar de lymfeklieren verwijderd zijn
- pijn
- schouderpijn en stijfheid
- vorming van hard littekenweefsel op de plaats van de operatie
- zwelling (lymfoedeem) in de arm wanneer de vrouw een okselklierdissectie ondergaan heeft
Voor de chirurgische ingreep
Bij
uitzaaiingen van borstkanker (
metastasen) is de schildwachtklier als eerste getroffen. Een schildwachtklierbiopsie (sentinel node
biopsie of poortwachterklierbiopsie) voert de arts uit bij kleinere tumoren en wanneer de lymfeklieren vermoedelijk niet aangetast zijn. Hierbij injecteert hij de dag of de ochtend voor de operatie een radioactieve tracer en een blauwe kleurstof in het gebied rond de tumor of de huid boven de tumor. De tracer en de kleurstof gaan vervolgens naar de schildwachtklier of de knooppunten, zodat de arts een idee krijgt waar ze zich bevinden en hij deze kan verwijderen tijdens de ingreep. Het lymfekliersysteem voert de stof na de operatie weer af.
Tijdens de procedure
Een borstamputatie zonder reconstructie kent een totale duurtijd van één tot drie uur tijd. De vrouw blijft gewoonlijk één tot enkele dagen in het ziekenhuis. De operatie zelf gebeurt onder algemene anesthesie, dus de vrouw slaapt tijdens de ingreep. De chirurg maat een elliptische incisie (chirurgische insnijding) rond de borst. Hij verwijdert het borstweefsel en eventueel ook andere delen van de borst (afhankelijk van het soort ingreep). De chirurg verwijdert steeds het borstweefsel en de lymfeklieren en stuurt dit naar een laboratorium voor verdere analyse. De chirurg dicht de incisie met hechtingen die ofwel oplossen of die hij later weer verwijdert. Soms bevinden zich tijdelijk één of twee kleine plastic buisjes op de plaats waar de borst werd verwijderd. De buisjes zorgen voor de drainage (afvoer) van vloeistoffen die zich na de operatie verzamelen.
Na de operatie
Bij de vrouw is een verband aangebracht op de operatieplaats. Na de operatie mag de vrouw naar de verkoeverkamer waar een verpleegkundige de bloeddruk, de hartslag en de ademhaling controleert. Pijn, gevoelloosheid en een knellend gevoel in de onderarm is normaal na de ingreep. De vrouw krijgt verder informatie over de thuiszorg. Verder krijgt ze voorschriften voor
pijnstillers en mogelijk een
antibioticum mee naar huis. Voorts is mogelijk nog een vervolgbehandeling nodig (radiotherapie, borstreconstructie, …). Een borstamputatie is voor veel vrouwen een belangrijke gebeurtenis. Contact met professionele hulpverleners en een steungroep is voor veel vrouwen vaak erg nuttig.
Lees verder