Schizoaffectieve stoornis: Psychische aandoening

Een schizoaffectieve stoornis is een complexe psychische aandoening waarbij een patiënt zowel symptomen van een psychotische stoornis (zoals schizofrenie) als van een stemmingsstoornis (zoals depressie of manie) ervaart. Deze aandoening kenmerkt zich door een combinatie van symptomen die zowel hallucinaties en waanideeën omvatten als stemmingsstoornissen zoals manie en depressie. Behandeling omvat doorgaans een combinatie van medicatie en psychotherapie. Hoewel de prognose vaak redelijk goed is, is langdurige behandeling vaak noodzakelijk en kunnen er complicaties optreden of kan de aandoening terugkeren.

• Epidemiologie van schizoaffectieve stoornissen
• Oorzaken
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van schizoaffectieve stoornis
• Prognose van schizoaffectieve stoornis
• Levensstijl en zelfzorg
• Complicaties van schizoaffectieve stoornis
• Preventie van schizoaffectieve stoornis
• Praktische tips voor het omgaan met een schizoaffectieve stoornis
• Therapie en medicatie
• Structuur en sociale ondersteuning
• Misvattingen rond schizoaffectieve stoornis
• Schizoaffectieve stoornis is gewoon een vorm van schizofrenie.
• Mensen met een schizoaffectieve stoornis zijn altijd agressief.
• Behandeling met medicatie is nutteloos of verslavend.
• Deze stoornis wordt veroorzaakt door een moeilijke jeugd.
• Mensen met een schizoaffectieve stoornis kunnen geen normaal leven leiden.
• Slaap en ontspanning hebben geen effect op de stoornis.
• Alcohol en drugs beïnvloeden de stoornis niet.

Epidemiologie van schizoaffectieve stoornissen

Schizoaffectieve stoornissen combineren symptomen van zowel psychotische aandoeningen als stemmingsstoornissen, wat kan leiden tot verwarring met andere psychotische aandoeningen of stemmingsstoornissen. Dit maakt het moeilijk om een accurate diagnose te stellen en om te bepalen hoeveel mensen daadwerkelijk een schizoaffectieve stoornis hebben. Deze aandoening komt mogelijk minder vaak voor dan schizofrenie en andere stemmingsstoornissen. Vrouwen lijken vaker getroffen te worden dan mannen, en de aandoening komt zelden voor bij kinderen. Schizoaffectieve stoornissen beginnen meestal in de late adolescentie of vroege volwassenheid, vaak tussen de zestien en dertig jaar.

Oorzaken

De exacte oorzaak van schizoaffectieve stoornissen is anno augustus 2024 nog niet volledig bekend. Er wordt gedacht dat genetische factoren en veranderingen in hersenchemicaliën (neurotransmitters) een rol spelen bij de ontwikkeling van de aandoening. Daarnaast kunnen virale infecties, ernstige stressvolle levensomstandigheden of trauma bijdragen aan het ontstaan van schizoaffectieve stoornissen bij kwetsbare personen.

Symptomen

De symptomen van een schizoaffectieve stoornis kunnen per patiënt verschillen. Vaak zoeken patiënten hulp voor problemen met stemming, functioneren of abnormale gedachten. Psychotische symptomen en stemmingsstoornissen kunnen tegelijkertijd of afzonderlijk optreden, en de aandoening kan zich uiten in cycli van ernstige symptomen gevolgd door verbeteringen. Enkele mogelijke symptomen van schizoaffectieve stoornis zijn:

• Agitatie (intense onrust)
• Concentratieproblemen
• Een gebrek aan bezorgdheid over hygiëne of persoonlijke verzorging
• Een gebrek aan emotie bij gezichtsuitdrukkingen en spraak
• Een gebrek aan energie of juist een toegenomen energie
• Ongeorganiseerde en onsamenhangende spraak
• Gebrek aan motivatie
• Verlies van interesse in gebruikelijke activiteiten
• Gedachten aan zelfmoord of overlijden
• Gevoelens van waardeloosheid of hopeloosheid
• Gewichtsverlies of gewichtstoename
• Hallucinaties (bijvoorbeeld het horen van stemmen die er niet zijn)
• Langzame bewegingen of juist geen beweging
• Snel of overmatig praten
• Neerslachtigheid
• Problemen met denken en concentreren
• Problemen met spraak en communicatie
• Schuldgevoelens of zelfbeschuldiging
• Slaapproblemen
• Snel afgeleid zijn
• Sociale isolatie
• Waanideeën (zoals paranoia of het geloof in valse boodschappen)
• Verdriet of hopeloosheid
• Excentriek of ongewoon gedrag
• Zelfdestructief of gevaarlijk gedrag (zoals roekeloos rijden of risicovolle seks)
• Oncontroleerbaar snel praten

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
Anno augustus 2024 zijn er geen specifieke medische testen beschikbaar om schizoaffectieve stoornissen direct te diagnosticeren. De diagnose wordt gesteld door middel van een uitgebreide psychologische evaluatie door een psychiater. Deze evaluatie omvat het verzamelen van informatie over de symptomen en het gedrag van de patiënt. Voor een bevestigde diagnose moet de patiënt zowel symptomen van een psychotische stoornis als van een stemmingsstoornis vertonen. Daarnaast moeten de psychotische symptomen optreden tijdens een periode van normale stemming, en moeten ze gedurende ten minste twee weken aanwezig zijn. Het is belangrijk om te onderscheiden of de symptomen ook bij andere aandoeningen voorkomen, zoals een bipolaire stoornis.

Differentiële diagnose
Het is essentieel om andere aandoeningen uit te sluiten bij de diagnose van schizoaffectieve stoornis. De arts moet symptomen zorgvuldig onderscheiden, vooral bij patiënten die:

• Cocaïne, amfetaminen of fencyclidine (PCP) gebruiken
• Epileptische aandoeningen hebben
• Steroïde medicijnen gebruiken

Een MRI-scan en bloedonderzoek kunnen worden uitgevoerd om lichamelijke aandoeningen uit te sluiten en een grondige medische geschiedenis van de patiënt kan nuttig zijn voor de juiste diagnose.

Behandeling van schizoaffectieve stoornis

De behandeling van een schizoaffectieve stoornis omvat doorgaans een combinatie van medicatie en psychotherapie. De behandeling kan variëren afhankelijk van de symptomen en de ernst van de aandoening:

• Antipsychotica worden vaak voorgeschreven om psychotische symptomen te verminderen.
• Antidepressiva of stemmingsstabilisatoren kunnen worden gebruikt om stemmingsproblemen te behandelen.
• Psychotherapie helpt bij het ontwikkelen van copingstrategieën, het oplossen van problemen en het verbeteren van sociale relaties. Groepstherapie kan nuttig zijn voor patiënten die sociaal geïsoleerd zijn.
• Ondersteuning en werktraining zijn belangrijk voor het ontwikkelen van werkvaardigheden, het verbeteren van relaties, en het beheren van geld en woonsituaties.

Prognose van schizoaffectieve stoornis

Patiënten met een schizoaffectieve stoornis hebben vaak een grotere kans om terug te keren naar hun eerdere niveau van functioneren vergeleken met patiënten met andere ernstige psychotische stoornissen. Toch is langdurige behandeling meestal nodig en de uitkomst kan per patiënt verschillen. Terugvallen komen voor en vereisen verdere behandeling en monitoring.

Levensstijl en zelfzorg

• Volg een gezond dieet en regelmatige lichaamsbeweging om zowel fysieke als mentale gezondheid te ondersteunen.
• Zorg voor voldoende slaap en houd een regelmatig slaappatroon aan.
• Vermijd alcohol en drugs, die de symptomen kunnen verergeren en de effectiviteit van de behandeling kunnen verminderen.
• Zoek steun bij vrienden, familie of steungroepen om sociale isolatie te verminderen.
• Houd je aan het behandelingsplan en neem medicatie zoals voorgeschreven.
• Neem contact op met een zorgverlener bij het ervaren van nieuwe of verergerende symptomen.

Complicaties van schizoaffectieve stoornis

De complicaties van een schizoaffectieve stoornis kunnen vergelijkbaar zijn met die van schizofrenie en ernstige stemmingsstoornissen en omvatten:

• Angst
• Drugsgebruik
• Conflicten binnen de familie
• Gezondheidsproblemen
• Problemen door manisch gedrag (zoals overmatig geld uitgeven of risicovol seksueel gedrag)
• Problemen als gevolg van medische behandeling en therapie
• Sociale isolatie
• Werkloosheid
• Zelfmoordrisico

Preventie van schizoaffectieve stoornis

Hoewel het niet altijd mogelijk is om een schizoaffectieve stoornis volledig te voorkomen, kunnen bepaalde maatregelen helpen om het risico te verminderen en vroege symptomen te beheersen:

• Gezonde levensstijl: Volg een evenwichtig voedingspatroon, doe regelmatig aan lichaamsbeweging, en zorg voor voldoende slaap. Een gezonde levensstijl kan bijdragen aan zowel de fysieke als mentale gezondheid, wat nuttig kan zijn voor het beheer van stress en stemmingsproblemen.
• Stressmanagement: Leer en pas technieken voor stressmanagement toe, zoals mindfulness, meditatie, en ademhalingsoefeningen. Het verminderen van stress kan helpen bij het voorkomen van verergering van symptomen.
• Vermijden van alcohol en drugs: Het vermijden van alcohol en recreatieve drugs is belangrijk, omdat deze middelen symptomen kunnen verergeren en de effectiviteit van behandelingen kunnen verminderen.
• Regelmatige medische controles: Onderga regelmatige controles bij een geestelijke gezondheidszorgverlener om vroegtijdige tekenen van stemmingsstoornissen of psychotische symptomen te identificeren en aan te pakken.
• Ondersteuning zoeken: Zoek steun bij vrienden, familie, of steungroepen. Sociale steun kan helpen bij het omgaan met stress en het bevorderen van emotionele stabiliteit.
• Educatie over de aandoening: Vergroot je kennis over schizoaffectieve stoornissen en leer over symptomen en behandelingsopties. Inzicht in de aandoening kan helpen bij het vroegtijdig herkennen van symptomen en het zoeken van hulp.
• Vroegtijdige behandeling: Als er symptomen optreden die wijzen op een stemmingsstoornis of psychose, zoek dan snel professionele hulp. Vroegtijdige interventie kan helpen bij het verminderen van de ernst en frequentie van symptomen.
• Naleving van behandelingsplannen: Volg het door je zorgverlener voorgeschreven behandelplan nauwgezet op. Dit kan medicatie en therapie omvatten, wat cruciaal kan zijn voor het beheren van symptomen en het voorkomen van terugvallen.

Praktische tips voor het omgaan met een schizoaffectieve stoornis

Therapie en medicatie

Een schizoaffectieve stoornis vraagt om een combinatie van medicatie en therapie. Werk samen met een psychiater om een medicatieplan op te stellen dat je stemming en symptomen stabiliseert. Psychotherapie kan je helpen om om te gaan met emotionele uitdagingen en het verbeteren van je dagelijks functioneren.

Structuur en sociale ondersteuning

Creëer een dagelijkse routine om stabiliteit te bieden. Vraag vrienden en familie om je te ondersteunen en wees open over je behoeften. Sluit je aan bij steungroepen waar je ervaringen kunt delen met anderen die vergelijkbare uitdagingen hebben.

Misvattingen rond schizoaffectieve stoornis

Schizoaffectieve stoornis is gewoon een vorm van schizofrenie.

Hoewel er overlappingen zijn, is schizoaffectieve stoornis een aparte diagnose. Het combineert kenmerken van schizofrenie, zoals psychoses en hallucinaties, met stemmingsstoornissen zoals depressie of manie. Dit maakt de aandoening complexer en verschillend van schizofrenie, die geen primaire stemmingscomponent heeft.

Mensen met een schizoaffectieve stoornis zijn altijd agressief.

Deze misvatting is wijdverbreid, maar niet juist. De meeste mensen met deze aandoening vertonen geen agressief gedrag. Symptomen variëren per individu, en agressie komt niet vaker voor dan bij andere psychische aandoeningen. Angst, verwarring en stemmingswisselingen kunnen wel invloed hebben op gedrag, maar dit betekent niet dat alle patiënten gewelddadig zijn.

Behandeling met medicatie is nutteloos of verslavend.

Medicatie speelt een cruciale rol in het stabiliseren van symptomen en het verbeteren van het dagelijks functioneren. Antipsychotica, stemmingsstabilisatoren en antidepressiva kunnen effectief zijn, afhankelijk van de symptomen. Hoewel sommige medicijnen bijwerkingen hebben, wordt verslaving vaak verkeerd begrepen; de meeste middelen veroorzaken geen fysieke afhankelijkheid zoals drugs of alcohol.

Deze stoornis wordt veroorzaakt door een moeilijke jeugd.

Hoewel omgevingsfactoren een rol kunnen spelen, is de oorzaak van een schizoaffectieve stoornis meestal een combinatie van genetische, biologische en neurologische factoren. Afwijkingen in de hersenen, neurotransmitters en erfelijkheid dragen bij aan de ontwikkeling ervan. Trauma of stress kan de symptomen verergeren, maar is niet de primaire oorzaak.

Mensen met een schizoaffectieve stoornis kunnen geen normaal leven leiden.

Met de juiste behandeling en ondersteuning kunnen veel mensen met deze aandoening een bevredigend leven leiden. Therapie, mentale gezondheidzorg en een stabiele omgeving helpen bij het beheersen van symptomen. Werk, relaties en sociale activiteiten blijven mogelijk, mits er voldoende begeleiding en begrip is.

Slaap en ontspanning hebben geen effect op de stoornis.

Een regelmatig slaappatroon en ontspanningstechnieken kunnen juist helpen om stemmingswisselingen en psychotische symptomen te verminderen. Slaaptekort kan psychische klachten verergeren, terwijl ontspanning en stressmanagement bijdragen aan een betere emotionele balans.

Alcohol en drugs beïnvloeden de stoornis niet.

Het gebruik van alcohol en drugs kan de symptomen verergeren en de effectiviteit van medicatie verminderen. Sommige middelen kunnen psychoses uitlokken of stemmingsstoornissen verergeren, waardoor het belangrijk is om voorzichtig om te gaan met middelengebruik bij deze diagnose.

Lees verder

• Schizofrenie: Aandoening met o.a. waanideeën & hallucinaties
• Stemmingswisselingen: Oorzaken van wijzigingen in het humeur
• Manie en hypomanie: Extreme energie bij stemmingsstoornis
• Depressie: Oorzaken en behandeling van depressieve gevoelens
• Psychotische stoornissen: Soorten, symptomen en behandeling