Schizoaffectieve stoornis: Psychische aandoening

Een schizoaffectieve stoornis is een psychische aandoening waarbij een patiënt zowel een verlies van contact met de realiteit (psychose) als gemoedsproblemen (depressie of manie) ervaart. De aandoening kenmerkt zich door een combinatie van symptomen van schizofrenie, waaronder hallucinaties of waanideeën, en symptomen van een stemmingsstoornis, zoals manie en depressie. Medicatie en psychotherapie zijn aanbevolen behandelingsopties voor patiënten met een schizoaffectieve stoornis. De prognose is doorgaans goed, al is een langdurige behandeling nodig. Soms komen wel complicaties voor en ook komt de aandoening soms terug.

• Epidemiologie van schizoaffectieve stoornissen
• Oorzaken
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van stemmingsstoornis en schizofrenie
• Prognose van psychische aandoening
• Complicaties van schizoaffectieve stoornis

Epidemiologie van schizoaffectieve stoornissen

Omdat schizoaffectieve stoornissen symptomen combineren die twee psychische aandoeningen weerspiegelen (schizofrenie en stemmingsstoornis), wordt de aandoening gemakkelijk verward met andere psychotische aandoeningen of stemmingsstoornissen. De arts bestempelt sommige patiënten met schizofrenie, en van anderen krijgen de diagnose van enkel een stemmingsstoornis. Hierdoor is het moeilijk om te weten hoeveel mensen daadwerkelijk een schizoaffectieve stoornis hebben. Schizoaffectieve stoornissen komen wellicht minder vaak tot uiting dan schizofrenie en andere stemmingsstoornissen. Vrouwen hebben de aandoening vaker dan mannen. Kinderen zijn zelden aangetast door de psychische aandoening. Schizoaffectieve stoornissen zijn meestal zeldzaam bij kinderen. Schizo-affectieve stoornissen beginnen meestal in de late tienerjaren of vroege volwassenheid, vaak tussen de zestien en de dertig jaar.

Oorzaken

De exacte oorzaak van schizoaffectieve stoornissen is onbekend anno oktober 2020. Veranderingen in genen en hersenchemicaliën (neurotransmitters) spelen mogelijk een rol bij de totstandkoming van de psychische aandoening. Ook virale infecties of zeer stressvolle situaties zijn in verband gebracht bij het hebben van een schizoaffectieve stoornis bij patiënten die hiervoor vatbaar zijn.

Symptomen

De symptomen van een schizoaffectieve stoornis zijn verschillend bij elke patiënt. Vaak zoeken patiënten met een schizoaffectieve stoornis naar een behandeling voor problemen met de stemming, het dagelijks functioneren of abnormale gedachten. Een psychose en stemmingsstoornissen kunnen tegelijkertijd of afzonderlijk optreden. De stoornis veroorzaakt cycli van ernstige symptomen, gevolgd door een verbetering van de tekenen.

Een patiënt met een schizoaffectieve stoornis kampt met volgende mogelijke tekenen:

• actiever zijn dan normaal, ook op het werk, in het sociale leven of op seksueel gebied
• agitatie (erg onrustig zijn)
• concentratieproblemen
• een gebrek aan bezorgdheid over hygiëne of verzorging
• een gebrek aan emotie bij gezichtsuitdrukking en spraak
• een gebrek aan energie of juist meer energie
• een ongeorganiseerde spraak die niet logisch is
• een slechte motivatie
• een verlies van interesse in gebruikelijke activiteiten
• gedachten van overlijden of zelfmoord
• gevoelens van waardeloosheid of hopeloosheid
• gewichtsverlies of een gewichtstoename
• hallucinaties (dingen waarnemen die niet echt zijn, zoals het horen van stemmen)
• langzame bewegingen of helemaal niet bewegen
• meer of sneller praten
• neerslachtigheid
• problemen met denken
• problemen met spraak en communicatie
• schuld of zelfbeschuldiging
• slaapproblemen
• snel afgeleid zijn
• sociale isolatie
• valse overtuigingen (waanideeën), zoals het denken dat iemand schade probeert aan te richten (paranoia) of denken dat speciale boodschappen verborgen zijn op gewone plaatsen (misleidende verwijzingen)
• verdriet of hopeloosheid
• vol van zichzelf zijn
• vreemd of ongewoon gedrag
• waanideeën (valse, soms vreemde overtuigingen dat de persoon weigert op te geven, zelfs als ze de feiten krijgen)
• zelfdestructief of gevaarlijk gedrag (zoals geld uitgeven, roekeloos rijden of risicovolle seks hebben)
• zo snel praten dat anderen niet kunnen onderbreken

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

Er zijn anno oktober 2020 geen medische onderzoeken om een schizoaffectieve stoornis te diagnosticeren. Een psychologische evaluatie is nodig waarbij een psychiater informatie verkrijgt over het gedrag en de symptomen van de patiënt. Om de diagnose te bevestigen van een schizoaffectieve stoornis, heeft de patiënt symptomen van zowel een psychotische stoornis als een stemmingsstoornis. Bovendien moet de patiënt gedurende ten minste twee weken psychotische symptomen hebben die plaatsvinden tijdens een periode van een normale stemming. De combinatie van psychotische symptomen en stemmingssymptomen bij schizoaffectieve stoornis komt voor bij andere ziekten, zoals een bipolaire stoornis. Extreme stemmingsstoornissen vormen een belangrijk onderdeel van schizoaffectieve stoornissen.

Differentiële diagnose

De arts moet de symptomen van een schizoaffectieve stoornis goed bestuderen want soms komen de tekenen ook voor bij andere aandoeningen, namelijk bij patiënten die:

• cocaïne, amfetaminen of fencyclidine (PCP) gebruiken
• epileptische aandoeningen hebben
• steroïde medicijnen nemen

De arts voert daarom soms een MRI-scan en bloedonderzoek uit en heeft een grondige medische geschiedenis van de patiënt nodig om een lichamelijke ziekte uit te kunnen sluiten.

Behandeling van stemmingsstoornis en schizofrenie

De behandeling van schizoaffectieve stoornissen is variabel. Over het algemeen schrijft de arts geneesmiddelen voor om het humeur te verbeteren en een psychose te behandelen: Antipsychotica zijn inzetbaar om psychotische symptomen te behandelen. Antidepressiva of stemmingsstabilisatoren verbeteren de stemming. Psychotherapie is nuttig voor het maken van plannen, het oplossen van problemen en het onderhouden van relaties. Groepstherapie helpt bij patiënten die sociaal geïsoleerd zijn. Ondersteuning en werktraining zijn voorts nuttig voor werkvaardigheden, relaties, geldbeheer en woonsituaties.

Prognose van psychische aandoening

Patiënten met een schizoaffectieve stoornis hebben een grotere kans om terug te gaan naar hun vorige niveau dan patiënten met de meeste andere psychotische stoornissen. Wel is vaak een langdurige behandeling nodig en de resultaten variëren van patiënt tot patiënt. Recidieven komen voor.

Complicaties van schizoaffectieve stoornis

De complicaties van een schizoaffectieve stoornis zijn vergelijkbaar met de complicaties van schizofrenie en ernstige stemmingsstoornissen:

• angst
• drugsgebruik
• familiedisconflict
• gezondheidsproblemen
• problemen door manisch gedrag (bijvoorbeeld geld uitgeven, overdreven seksueel gedrag)
• problemen na medische behandeling en therapie
• sociale isolatie
• werkloosheid
• zelfmoord

Lees verder

• Schizofrenie: Aandoening met o.a. waanideeën & hallucinaties
• Stemmingswisselingen: Oorzaken van wijzigingen in het humeur
• Manie en hypomanie: Extreme energie bij stemmingsstoornis
• Depressie: Oorzaken en behandeling van depressieve gevoelens
• Psychotische stoornissen: Soorten, symptomen en behandeling