Gebroken dijbeen (femurfractuur): Oorzaken en behandeling

Het dijbeen, dat van de heup tot de knie loopt, kan bij een trauma breken. Deze breuk wordt medisch een femurfractuur genoemd. Dergelijke verwondingen komen vaak voor bij ernstige ongevallen, zoals auto-ongelukken. Symptomen van een gebroken dijbeen zijn onder meer intense pijn, zwelling en het onvermogen om te lopen. Meestal is een operatie noodzakelijk om de breuk te herstellen. Naast chirurgische ingrepen schrijft de arts medicatie en andere vormen van ondersteunende zorg voor. De hersteltijd van een femurfractuur bedraagt gemiddeld vier tot zes maanden, maar complicaties kunnen soms optreden.

• Oorzaken van een femurfractuur
• Risicofactoren voor een gebroken dijbeen
• Soorten dijbeenfracturen
• Symptomen van een femurfractuur
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van een dijbeenbreuk
• Chirurgie
• Ondersteunende zorg
• Controle door de arts
• Emotionele en psychologische ondersteuning
• Revalidatie na een dijbeenbreuk
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van femurfracturen

Oorzaken van een femurfractuur

Een femurfractuur ontstaat doorgaans door een krachtige impact op het dijbeen. De meest voorkomende oorzaken zijn trauma’s zoals vallen, auto-ongelukken, of directe klappen op het been. Daarnaast kunnen medische aandoeningen die het bot verzwakken de kans op een breuk vergroten. Voorbeelden zijn:

• Osteoporose: Een aandoening waarbij de botten broos en zwak worden door verlies van botmassa.
• Bottumoren: Tumoren die in het botweefsel groeien en de sterkte van het bot beïnvloeden.
• Ziekte van Paget: Een chronische aandoening die leidt tot een verstoorde botremodellering en verzwakking van de botstructuur.
• Botcysten: Vloeistof gevulde holtes in het bot die de botsterkte kunnen verminderen.
• Herhaalde stress op het bot, bijvoorbeeld door intensieve sportactiviteiten zoals hardlopen of springen, kan ook bijdragen aan het ontstaan van een femurfractuur. Dit wordt vaak een stressfractuur genoemd en kan zich ontwikkelen door langdurige belasting zonder voldoende hersteltijd.

Risicofactoren voor een gebroken dijbeen

Bepaalde groepen mensen hebben een verhoogd risico op een dijbeenfractuur:

• Personen die blootgesteld worden aan geweld of trauma, zoals bij auto-ongelukken of fysieke confrontaties.
• Atleten die deelnemen aan sporten met herhaalde impact of belasting, zoals hardlopen, springen, of contactsporten zoals voetbal en basketbal.
• Mensen met aandoeningen die de kans op valpartijen verhogen, zoals spierzwakte, osteoporose, of neurologische aandoeningen die de coördinatie beïnvloeden.
• Ouderen, die door leeftijdsgerelateerde veranderingen in botstructuur en mobiliteit een hoger risico lopen.
• Personen met een ongebalanceerde voeding of vitaminetekorten die de botgezondheid kunnen beïnvloeden.

Soorten dijbeenfracturen

Dijbeenfracturen kunnen worden ingedeeld op basis van de locatie en aard van de breuk. De meest voorkomende types zijn:

Totaalfractuur
Een totaalfractuur van het dijbeen betekent dat het bot in twee of meer stukken is gebroken. Deze fracturen kunnen verder onderverdeeld worden in:

• Transversale fractuur: Het bot is gebroken in een horizontale lijn, wat vaak resulteert in twee rechte delen. Deze fractuur is relatief eenvoudig te behandelen.
• Oblique fractuur: De breuklijn loopt schuin door het bot, wat leidt tot een scheve breuk die moeilijker te stabiliseren kan zijn en vaak een complexere behandeling vereist.
• Spiraalfractuur: Dit type fractuur ontstaat door een draaiende kracht op het bot, wat resulteert in een spiraalvormige breuklijn. Dit type is vaak het gevolg van een verdraaiingsletsel en kan moeilijk te behandelen zijn.

Verdrongen fractuur
Bij een verdrongen fractuur zijn de botfragmenten verschoven ten opzichte van elkaar. Dit type fractuur vereist vaak chirurgische ingreep om de fragmenten weer in de juiste positie te brengen. Er zijn verschillende vormen:

• Enkelvoudig verdrongen fractuur: Het bot is gebroken en verplaatst, maar blijft in één breuklijn. Dit type breuk kan met niet-chirurgische technieken worden behandeld.
• Meervoudig verdrongen fractuur: Het bot is in meerdere stukken gebroken en verplaatst, wat een complexere behandeling en vaak chirurgie vereist.

Intra-articulaire fractuur
Dit type fractuur bevindt zich in het gewrichtsgebied van het dijbeen, meestal bij het kniegewricht. Het kan leiden tot gewrichtsschade en complicaties, en vereist vaak speciale chirurgische technieken om zowel de breuk te herstellen als het gewricht te behouden. Deze fracturen zijn uitdagender en kunnen leiden tot chronische gewrichtsproblemen.

Diafysaire fractuur
Een diafysaire fractuur vindt plaats in het middengedeelte van het dijbeen. Deze fracturen kunnen optreden als gevolg van trauma of repetitieve belasting en zijn vaak lastig te behandelen. Ze kunnen worden onderverdeeld in:

• Eenvoudige diafysaire fractuur: Het bot is gebroken in twee delen zonder verplaatsing. Dit type breuk kan meestal worden behandeld met gips of een spalk.
• Complexe diafysaire fractuur: Het bot is gebroken in meerdere fragmenten, vaak als gevolg van een hoogenergetisch trauma. Dit type vereist vaak chirurgische interventie en uitgebreide revalidatie.

Metafysaire fractuur
Metafysaire fracturen bevinden zich aan de uiteinden van het dijbeen, nabij de gewrichten. Ze kunnen optreden door directe impact of overbelasting en vereisen vaak nauwkeurige behandeling om de normale functie van het gewricht te herstellen. Deze fracturen kunnen de gewrichtsoppervlakken beschadigen en vereisen vaak gespecialiseerde chirurgie.

Femurhalsfractuur
Deze fractuur vindt plaats in de hals van het dijbeen, net onder het heupgewricht. Dit type fractuur kan ernstige complicaties veroorzaken, zoals heupontwrichting of bloedvoorzieningsproblemen in de kop van het dijbeen. Er zijn verschillende subtypes:

• Intracapsulaire fractuur: De breuk bevindt zich binnen de gewrichtskapsel van de heup. Dit type kan leiden tot problemen met de bloedvoorziening van de heupkop, wat de genezing kan bemoeilijken.
• Extracapsulaire fractuur: De breuk bevindt zich buiten de gewrichtskapsel van de heup, vaak onderverdeeld in intertrochanterische en subtrochanterische fracturen. Deze fracturen worden vaak behandeld met chirurgische ingrepen en hebben vaak een betere genezing dan intracapsulaire fracturen.

Elk type fractuur vereist een specifieke benadering voor behandeling en revalidatie, afhankelijk van de ernst en locatie van de breuk. Bij ernstige gevallen kan een combinatie van chirurgische ingrepen en fysiotherapie nodig zijn om volledig herstel te waarborgen.

Symptomen van een femurfractuur

Patiënten met een femurfractuur ervaren doorgaans:

• Intense pijn die vaak acuut en hevig is
• Zwelling rond de breukplek
• Vervorming en verkorting van het been door de verplaatsing van de botfragmenten
• Moeite met staan of bewegen van het aangedane been
• Mogelijke weke delen letsels, bloedingen en shock als gevolg van ernstig trauma
• Soms tintelingen en/of gevoelloosheid in het (dij)been als gevolg van zenuwcompressie

Diagnose en onderzoeken

Bij vermoeden van een femurfractuur verzamelt de arts informatie over de symptomen, de medische geschiedenis en de aard van het trauma. De diagnose wordt bevestigd door beeldvormende onderzoeken zoals:

• Röntgenfoto: Wordt vaak als eerste gebruikt om de aanwezigheid en het type fractuur te identificeren.
• CT-scan: Kan nodig zijn voor een gedetailleerder beeld van de fractuur en de botfragmenten, vooral bij complexe breuken.

Behandeling van een dijbeenbreuk

Chirurgie

De meeste gevallen van femurfracturen vereisen een operatie waarbij pennen, schroeven, platen of een staaf worden gebruikt om de gebroken botdelen te verbinden en op hun plaats te houden. Chirurgische technieken kunnen variëren afhankelijk van het type en de locatie van de breuk.

Ondersteunende zorg

Pijnmanagement en ondersteuning tijdens het genezingsproces zijn essentieel. Dit omvat:

• Pijnstillers zoals NSAID’s of opioïden, afhankelijk van de ernst van de pijn.
• Gipsverband of spalk om het gebroken been te stabiliseren en verdere schade te voorkomen.
• Rollator of krukken om het been te ontlasten en de mobiliteit te ondersteunen.
• Fysiotherapie om mobiliteit, kracht en bewegingsbereik te herstellen en complicaties zoals stijfheid en spieratrofie te voorkomen.

Controle door de arts

Bij kinderen controleert de arts regelmatig of de botgroei correct verloopt, vanwege de aanwezigheid van groeischijven. Bij volwassenen en ouderen kan opvolging noodzakelijk zijn om de voortgang van het herstel en mogelijke complicaties te monitoren.

Emotionele en psychologische ondersteuning

Een dijbeenbreuk kan een aanzienlijke impact hebben op de geestelijke gezondheid: Patiënten kunnen baat hebben bij psychologische ondersteuning om om te gaan met pijn, mobiliteitsverlies, en de impact op hun dagelijkse leven en onafhankelijkheid.

Revalidatie na een dijbeenbreuk

Na de initiële behandeling is revalidatie cruciaal voor volledig herstel:

• Geleidelijke mobilisatie door fysiotherapie om de functie van het been te herstellen en verdere complicaties te voorkomen.
• Oefeningen voor kracht en flexibiliteit, aangepast aan de fase van herstel.
• Begeleiding bij het aanpassen van dagelijkse activiteiten en levensstijl om het risico op herhaling te verminderen en een volledig herstel te bevorderen.

Prognose

De genezing van een gebroken dijbeen duurt gemiddeld vier tot zes maanden. De prognose hangt af van factoren zoals de ernst van de breuk, de behandeling, en de algemene gezondheid van de patiënt. Bij een succesvolle behandeling kunnen de meeste patiënten volledig herstellen en hun normale activiteiten hervatten.

Complicaties

Mogelijke complicaties na een dijbeenbreuk zijn:

• Shock door ernstig bloedverlies, wat een medische noodsituatie kan zijn.
• Acuut Respiratory Distress Syndrome (ARDS): Een ernstige longcomplicatie die kan optreden na trauma.
• Vetemboliesyndroom: Een zeldzame maar ernstige complicatie waarbij vetdruppels in de bloedbaan terechtkomen.
• Multisysteemorgaanfalen door ernstige verwondingen en bloeding.
• Infectie bij open fracturen, wat kan leiden tot osteomyelitis (botinfectie) of sepsis (bloedvergiftiging).
• Chirurgische complicaties zoals een bloedstolsel of infectie.

Preventie van femurfracturen

Om de kans op femurfracturen te verkleinen:

• Draag altijd een veiligheidsgordel in voertuigen om de impact bij een ongeval te minimaliseren.
• Zorg voor een goede spier- en botgezondheid door regelmatige lichaamsbeweging en een uitgebalanceerd dieet.
• Handhaaf een gezonde en evenwichtige voeding die rijk is aan calcium en vitamine D, essentiëel voor sterke botten.



Lees verder

• Botbreuk: Typen & symptomen van fracturen (gebroken botten)
• Botgezondheid: Tips voor behoud van gezonde en sterke botten