SARS-coronavirus: symptomen, oorzaken en behandeling

SARS (Severe Acute Respiratory Syndrome, vertaald: ernstig acuut ademhalingssyndroom) is een infectieziekte die gepaard gaat met plotselinge hoge koorts, ademhalingsmoeilijkheden, heesheid, hoest en keelpijn. Het verloop van SARS is vergelijkbaar met dat van een zogenaamde atypische longontsteking. SARS wordt veroorzaakt door een virusinfectie. De ziekteverwekker is een coronavirus. SARS verscheen voor het eerst in november 2002 in China en verspreidde zich vervolgens. In totaal werden 29 landen getroffen door de epidemie. De meeste getroffenen kwamen uit China, Hong Kong en Taiwan. In Nederland zijn geen gevallen van SARS geregistreerd.

• Wat is SARS-coronavirus?
• Symptomen van SARS
• Verschijnselen
• Complicaties
• Incubatieperiode
• Verloop
• Oorzaken
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van SARS
• Quarantaine
• Medicijnen
• Aanvullende behandeling
• Preventie

Wat is SARS-coronavirus?

SARS werd voor het eerst gedocumenteerd in China in het jaar 2002. Enkele maanden later werden gevallen van SARS uit nog eens 29 landen gemeld. De ziekte is besmettelijk, niet alleen via de adem maar mogelijk ook via urine, ontlasting en huidcontact. Het sterftecijfer is ongeveer tien procent. De ziekteverwekker is een coronavirus dat begin 2003 door verschillende wetenschappers is geïdentificeerd als de oorzaak van SARS. Door een mutatie van het coronavirus was de overdracht van dier op mens en vervolgens van mens op mens mogelijk. De epidemie eindigde even abrupt als het begon: al in juni 2003 daalde het aantal nieuwe gevallen aanzienlijk en kondigde de Wereldgezondheidsorganisatie (Engels: World Health Organization, WHO) officieel het einde van de SARS-epidemie aan.

Symptomen van SARS

Verschijnselen

Mogelijke symptomen van SARS zijn:

• keelpijn
• kortademigheid
• koorts
• hoofdpijn
• droge hoest
• spierpijn
• koude rillingen
• vermoeidheid
• gebrek aan eetlust

Complicaties

Als complicatie kan optreden:

• longontsteking
• hypoxie (gebrek aan zuurstof in lichaamsweefsels)
• acute ademhalingsproblemen, waardoor beademing nodig kan zijn

Incubatieperiode

Na een korte incubatieperiode van gemiddeld vijf dagen worden de eerste typische symptomen van SARS duidelijk. De symptomen lijken in eerste instantie op die van griep. Naast hoge koorts zijn er ook koude rillingen, keelpijn, een sterke, droge hoest in combinatie met kortademigheid en benauwdheid. In de tweede fase van SARS ontwikkel je een sterk algemeen gevoel van ziek-zijn met hoofdpijn en lichaamspijnen, verlies van eetlust tot verwardheid en atypische longontsteking. Omdat de SARS-ziekteverwekker ook het maag-darmkanaal aanvalt, treedt diarree op en, in uitzonderlijke gevallen, orgaanfalen, wat een levensbedreigende toestand is.

Verloop

Het verloop van SARS kan niet worden voorspeld voor de patiënten. Het kan mild verlopen, maar er zijn ook ernstige vormen met fatale afloop. Het sterftecijfer is tien procent. In de meeste gevallen verbeteren de symptomen na twee weken van intensieve medische behandeling. SARS geneest meestal volledig zonder blijvende schade.

Oorzaken

Het SARS-virus komt waarschijnlijk voor onder vleermuizen en civetkatten die in China ook dienen als voedselbron. Toen het met het coronavirus geïnfecteerde vlees werd geconsumeerd, zou de ziekteverwekker van dieren op mensen kunnen zijn overgedragen. De overdracht van persoon op persoon vindt echter plaats via de lucht (druppelinfectie).

Wetenschappers vermoeden ook dat er een mogelijkheid is van infectie via drinkwater of uitwerpselen. De coronavirussen zijn tot 24 uur buiten het lichaam levensvatbaar. Alleen een quarantaine van de patiënt en grondige hygiëne met ontsmettingsmiddelen kunnen de verspreiding van SARS beperken als deze optreedt.

Onderzoek en diagnose

Omdat de eerste symptomen van SARS sterk lijken op die van griep (influenza), zal in de meeste gevallen de diagnose 'griep' worden gesteld. Alleen een verwijzing naar een recent verblijf in een verspreidingsgebied van de ziekte van SARS in combinatie met ernstige kortademigheid, benauwdheid en atypische longontsteking leidt meestal tot verdenking van SARS. Een röntgenfoto van de longen vertoont nauwelijks veranderingen bij atypische longontsteking. Een computertomografie (CT-scan) kan het vermoeden van SARS bevestigen. SARS kan definitief worden vastgesteld door bloedonderzoek waarbij het pathogene virus wordt geïdentificeerd.

Behandeling van SARS

Quarantaine

SARS wordt symptomatisch behandeld (verlichting van symptomen), omdat er tot op heden (2023) geen medicijn is dat specifiek tegen de SARS-ziekteverwekker werkt. De patiënten worden verzorgd op de intensive care en strikt geïsoleerd (quarantaine) omdat het SARS-virus uiterst besmettelijk is.

Medicijnen

Medicamenteuze behandeling bestaat uit een combinatie van ribavirine, een antiviraal medicijn dat wordt gebruikt om de proliferatie van coronavirussen te stoppen, cortison om ontstekingen van de longen en de bovenste luchtwegen te verlichten, en breedspectrumantibiotica die werken tegen een breed scala aan bacteriën om een ​​extra bacteriële infectie van de ademhalingsorganen te voorkomen die reeds door de SARS-virussen zijn beschadigd.

Aanvullende behandeling

Bij ernstige kortademigheid kunnen artsen bijvoorbeeld extra zuurstof toedienen. Er zijn ook pogingen geweest waarbij patiënten bloedserum kregen van andere patiënten die de ziekte al hadden overleefd. De antilichamen tegen de SARS-virussen moeten acuut zieke patiënten helpen de ziekte sneller te overleven.

Preventie

Preventieve maatregelen zijn gericht op het niet besmet raken met de ziekteverwekker. Dit omvat het wegblijven van de gebieden waar SARS heerst of, als dit niet mogelijk is, het vermijden van mensenmassa's of het dragen van neus- en mondbescherming.
Veelvuldig handen wassen en strikte hygiëne in openbare sanitaire voorzieningen hebben de hoogste prioriteit.

Er zijn géén nieuwe gevallen gemeld nadat in 2002/2003 meer dan 8000 patiënten besmet raakte met dit virus. In het geval van een hernieuwde uitbraak van SARS zijn vaccinaties beschikbaar, maar op dit moment (anno 2024) worden deze echter niet profylactisch gebruikt, omdat er geen actuele uitbraak van de ziekte bekend is.

Lees verder

• MERS-virus: symptomen, oorzaak, vaccinatie en behandeling
• Coronavirus: symptomen, oorzaken, behandeling & complicaties
• Coronavirus (COVID-19): symptomen, besmetting en behandeling