Tormentil: gezondheidsvoordelen en inhoudsstoffen tormentil

Op het eerste gezicht ziet de tormentil (Potentilla erecta) er nogal onopvallend uit met zijn kleine gele bloemen en onthult het niet de sterke genezende krachten die verborgen zijn in de wortels van deze kruidachtige plant, die tot de rozenfamilie (Rosaceae) behoort, een grote familie van tweezaadlobbige planten. Het plantje tref je in Nederland vooral aan in droge heides, in de duinen en op kalkgrashellingen. Eeuwen geleden werd de plant gebruikt tegen bloedingen. De kleur van de doorgesneden wortel en het sap ervan is namelijk rood. Uit de wortel wordt dan ook een rode kleurstof gewonnen. Tormentil heeft een zeer hoog gehalte aan tannines. De tannines uit de wortel hebben ontstekingsremmende, uitdrogende en samentrekkende eigenschappen, waardoor het geschikt is voor de behandeling van oppervlakkige wonden. Bovendien voorkomen tannines de groei van ziektekiemen en bacteriën. De samentrekkende werking van de tormentil kan ook uitermate nuttig zijn bij diarree.

• Profiel van tormentil
• Wat is tormentil?
• Geslacht en familie
• Standplaats
• Bloei
• Stengels en bladeren
• Vaste plant
• Medicinaal kruid
• Inhoudsstoffen van tormentil
• Stoffen en werking
• Tannines
• Triterpenen
• Flavonoïden
• Fenolzuren
• Toepassing en gezondheidsvoordelen
• Ontstekingsremmend
• Diarree
• Maag-darmklachten
• Toepassingsvormen
• Bijwerkingen

Profiel van tormentil

Tormentil heeft de volgende kenmerken:

• Wetenschappelijke naam: Potentilla erecta
• Plantenfamilie: rozenfamilie (Rosaceae)
• Populaire namen: bloedwortel, meerwortel
• Voorkomen: Midden- en Noord-Europa, Siberië, Noord-Amerika
• Gebruikte plantendelen: wortel en de hele plant
• Toepassingsgebieden: ziekten van het slijmvlies van de mond en keel, aambeien, oppervlakkige brandwonden, diarree, maag-darmontsteking, verkoudheid, wondgenezing, koorts, reuma en jicht

Wat is tormentil?

Geslacht en familie

De rechtopstaande tormentil behoort tot het geslacht van de ganzerik (Potentilla) en tot de rozenfamilie (Rosaceae). Het is een plantensoort die veel voorkomt in Midden- en Noord-Europa, waarvan het verspreidingsgebied zich uitstrekt tot Siberië. De plant is waarschijnlijk geïntroduceerd in Noord-Amerika.

Standplaats

Op droge tot vochtige weiden, in gemengde bossen, op heidegebieden en in zandduinen groeit deze kruidachtige plant niet solitair, maar altijd in groepjes en het wordt beschouwd als een aanwijzer of indicator voor zure en arme gronden. De plant heeft een voedselarme standplaats nodig, veel zon en ze groeit het beste in bodems met een hoog aandeel klei, zand of turf.

Bloei

De felgele bloemen verschijnen van mei tot september. Elke bloem heeft een lange steel en een aantal ervan komt voort uit de bladoksels. De bloem bestaat meestal uit vier gele, hartvormige bloembladen (soms drie of vijf) en een groot aantal meeldraden. De vrucht die uit de vier rijpende vruchtbladen in de bloem tevoorschijn komt nadat deze is verdord, is een dopvrucht die door de wind wordt verspreid.

Stengels en bladeren

De stengels van Potentilla erecta, die meestal rechtopstaand of gebogen zijn, geven deze soort zijn naam. De stelen kunnen maximaal 30 centimeter hoog worden. De bladeren zijn handvormig en bestaan uit drie deelblaadjes, die omgekeerd eivormig en grofgetand zijn.

Vaste plant

Tormentil overwintert als een vaste plant met zijn wortelstok die in de grond blijft bestaan. De wortel geeft een rode kleur af als je hem breekt of scheurt.

Medicinaal kruid

Van de lente tot de herfst wordt de wortelstok opgegraven, gedroogd in de zon en vervolgens gebruikt als alcoholisch extract of als thee.

Inhoudsstoffen van tormentil

Stoffen en werking

De geneeskrachtige eigenschappen van tormentil komen door de speciale geneeskrachtige stoffen die erin zitten:

• tannines
• triterpenen (tormentoside)
• flavonoïden (proanthocyaniden)
• fenolische zuren
• vetzuren
• etherische oliën

De werking van deze stoffen is:

• sterk samentrekkend
• ontstekingsremmend
• koortsverlagend
• pijnstillend
• immunostimulerend
• antiviraal

Tannines

Het samentrekkende effect van tormentil op de huid en slijmvliezen van het menselijk lichaam is te danken aan de tannines in de plant. Tannines veranderen de eiwitstructuur in de huid en slijmvliezen met als gevolg dat deze stollen en samentrekken. Het bloeden wordt daardoor gestopt en de wondgenezing wordt verbeterd, aangezien bacteriën en virussen ook moeilijker het weefsel kunnen binnendringen.

Triterpenen

Terpenen zijn een klasse organische moleculen afgeleid van isopreen. Planten gebruiken terpenen in het bijzonder om bepaalde dieren af te schrikken of juist aan te trekken. Er zijn verschillende subgroepen van terpenen, monoterpenen, sesquiterpenen en triterpenen die van groot medisch belang zijn. Triterpenen bestaan ​​uit drie terpeeneenheden. Het triterpeen tormentoside dat in de tormentil wordt aangetroffen, remt ontstekingen en bevordert het immuunsysteem van het lichaam.

Flavonoïden

Flavonoïden zijn secundaire plantenstoffen die een anti-allergeen, antioxidant, antimicrobieel en antiviraal, antihypertensief, krampstillend en vaatbeschermend effect hebben. Ze maken deel uit van medicijnen tegen maag-darmklachten, orgaanaandoeningen, allergische reacties en hart- en vaatziekten. De flavonoïden die belangrijk zijn in tormentil zijn de proanthocyaniden. Ze hebben een antioxiderende werking die vele malen effectiever is dan vitamine C en beschermen zo tegen vrije radicalen. Bovendien kunnen proanthocyaniden de effectiviteit van vitamine C vertienvoudigen en de bloed-hersenbarrière – de grens tussen de hersenen en de rest van het lichaam –passeren.

Fenolzuren

Samen met tannines en flavonoïden behoren fenolzuren tot de polyfenolen. Het zijn secundaire plantenstoffen in de vorm van chemische verbindingen gemaakt van hydroxybenzoëzuur en hydroxykaneelzuur. Ze komen voor in de buitenste delen van planten en hebben een antibacteriële werking doordat ze de plant beschermen tegen micro-organismen.

Toepassing en gezondheidsvoordelen

Ontstekingsremmend

Tormentil heeft een ontstekingsremmend effect. Dit komt doordat de wortel van de plant grote hoeveelheden van de tannine agrimoniine bevat. Tannines omringen gewonde of ontstoken delen van het slijmvlies met een soort beschermlaag die ziektekiemen op afstand houdt. Bij diarree zorgt deze beschermlaag er ook voor dat er minder water wordt onttrokken aan de ontlasting.

Diarree

Tormentil is bijzonder effectief is tegen diarree. Tormentilextract vermindert de duur van diarree en er vindt ook minder vochtverlies plaats.

Maag-darmklachten

Tormentil wordt voornamelijk gebruikt bij maag-darmklachten. Daarnaast kun je een lichte ontsteking van het slijmvlies in de mond of keel (mondontsteking en keelontsteking) ook behandelen met een mondspoeling met tormentil.

Toepassingsvormen

Tormentil kan uitwendig worden toegepast als kompres of als zalf voor brandwonden en andersoortige wonden. Mondspoelingen voor ontstekingen kunnen worden gemaakt van het alcoholische extract of een tinctuur. Het kruid kan in thee- of druppelvorm worden ingenomen, of als capsule om maag-darmklachten of koorts te bestrijden.

Bijwerkingen

Bij overgevoeligheid kunnen er lichte klachten optreden in het maag-darmkanaal door het hoge tanninegehalte. Het wordt afgeraden om tormentil tijdens de zwangerschap in te nemen, omdat het namelijk ook van invloed is op het slijmvlies van de baarmoeder.

Lees verder

• Geneeskrachtige planten en kruiden: soorten en toepassingen
• Guldenroede: gezondheidsvoordelen, dosering en toepassing
• Jiaogulan: gezondheidsvoordelen en werkzame stoffen
• Lucuma: gezondheidsvoordelen en voedingswaarde van lucuma
• Oost-Indische kers: gezondheidsvoordelen en inhoudsstoffen