Nachtelijke hoofdpijn: Knallende hoofdpijn tijdens de slaap

Nachtelijke hoofdpijn is een zeldzame vorm van hoofdpijn waarbij een patiënt tijdens elk stadium van de slaap ontwaakt met knallende hoofdpijn, die meestal aan beide kanten van het hoofd te voelen is. Vaak krijgen patiënten van middelbare leeftijd of ouderen met de hoofdpijnaanvallen te maken. Een behandeling met cafeïne of lithium is nodig om de aanvallen te doen stoppen zodat de levenskwaliteit verbetert. Nachtelijke hoofdpijn werd voor het eerst beschreven door de arts Pearce in 1988.

• Synoniemen nachtelijke hoofdpijn
• Epidemiologie nachthoofdpijn
• Oorzaken wekkerhoofdpijn
• Symptomen: Knallende hoofdpijn tijdens de slaap
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via lithium of cafeïne
• Prognose hypnische hoofdpijn

Synoniemen nachtelijke hoofdpijn

Nachtelijke hoofdpijn is eveneens gekend als

• het ontploffende-hoofdsyndroom
• hypnische hoofdpijn
• nachthoofdpijn
• slaaphoofdpijn
• wekkerhoofdpijn

Epidemiologie nachthoofdpijn

Vrouwen krijgen vaker dan mannen te maken met wekkerhoofdpijn. Vaak verschijnen de symptomen bij patiënten van middelbare leeftijd en bij ouderen.

Oorzaken wekkerhoofdpijn

De neurotransmitters (chemische stoffen die een prikkel doorgeven van de ene zenuwcel naar de andere ter hoogte van de synaps, de contactplaats in de verbinding tussen zenuwcellen) wijzigen gedurende de slaap. Een onderliggende aanwijzing voor hypnische hoofdpijn is niet bekend. De meeste patiënten hebben wel een geschiedenis van andere vormen van hoofdpijn voordat de diagnose van hypnische hoofdpijn werd vastgesteld.

Symptomen: Knallende hoofdpijn tijdens de slaap

Aanhoudende en explosieve pijn in hoofd

De hoofdpijnaanvallen variëren in frequentie alsook in duur. De hoofdpijnaanvallen komen mogelijk tot stand tijdens elk slaapstadium en dit zonder aanwijzing van een epileptische aanval of een ander onderliggend probleem. Tussen 1 en 5:30 uur ’s nachts komen de aanvallen het vaakst tot stand, en dit meestal (doch niet altijd) rond hetzelfde tijdstip. De patiënt wordt bij nachtpijn wakker waarbij hij het gevoel heeft dat er een enorme knal (explosie) in het hoofd optreedt. Deze vrijwel steeds aanhoudende pijn verschijnt bij een groot deel van de patiënten aan beide kanten van het hoofd. De hoofdpijnaanval duurt gewoonlijk gemiddeld vijftien minuten maar in sommige gevallen houden deze tot acht uur aan.

Bijkomende klachten

Één op de tien patiënten krijgt naast de knallende en/of kloppende hoofdpijn te maken met fotofobie (lichtschuwheid), fotopsie (lichtflitsen zien), waterige ogen, een verstopte neus en fonofobie (een overgevoeligheid voor geluid). Verder meldt één van de twintig patiënten dat ze een merkwaardig gevoel krijgen bij de hoofdpijnaanval. Hierbij lijkt het namelijk alsof de ademhaling gestopt is en ze bewust opnieuw moeten gaan ademen.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostische criteria

De patiënt moet lijden aan terugkerende hoofdpijn die alleen tijdens de slaap ontstaat en waarvan de patiënt ontwaakt. Daarnaast moet de hoofdpijn minimaal tien dagen per maand optreden en reeds gedurende minimaal drie maanden aanwezig zijn. De hoofdpijn duurt verder minimaal vijftien minuten tot vier uur nadat de patiënt is ontwaakt. Verder zijn geen andere hersengerelateerde problemen aanwezig.

Diagnostisch onderzoek

De arts zet beeldvormende en medische onderzoeken in om secundaire oorzaken van nachthoofdpijn uit te sluiten zoals

• cervicogene hoofdpijn (hoofdpijn die tot stand is gekomen door een probleem in de nek)
• chronische Paroxysmale hemicranie: Dit type hoofdpijn verschijnt gedurende de dag en 's nachts, duurt minder dan een halfuur en treedt tien à dertig keer per dag op.
• clusterhoofdpijn: De autonome klachten van clusterhoofdpijn verschijnen tijdens de dag en tijdens de slaap. De pijn is hierbij wel meestal eenzijdig.
• de onthouding van drugs
• een hersentumor
• het nachtelijke hypertensie-hoofdpijnsyndroom
• het overmatig gebruik van medicijnen
• hypertensie (een verhoogde bloeddruk)
• hypoglykemie (een verlaagde bloedsuikerspiegel)
• intracraniale stoornissen (problemen in de hersenschedel)
• migraine: Migraine kenmerkt zich door aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn, maar meestal zijn hierbij eveneens andere klachten aanwezig en komt dit enkel voor tijdens de slaap.
• slaapapneu
• temporale arteritis (ontsteking van de slagaders bij de slaap)

Behandeling via lithium of cafeïne

Een preventieve behandeling is essentieel om de pijn en het lijden van nachtelijke hoofdpijn te verminderen.

Lithium

De arts schrijft meestal lithium voor wat de patiënt moet innemen voor slaaptijd. Zeven op de tien patiënten die deze preventieve medicijnen nemen, ervaren een volledige remissie binnen de twee maanden. Twee op de tien patiënten bemerkt een significante daling van de frequentie en ernst van de klachten. Een regelmatig bloedonderzoeken een nauwkeurige opvolging bij de arts zijn nodig omdat dit medicijn mogelijk (ernstige) bijwerkingen veroorzaakt.

Cafeïne

Verder krijgen patiënten hat advies om vak voor slaaptijd een drank met cafeïne (zoals koffie) te drinken voor het verkrijgen van een betere slaapkwaliteit. Treedt namelijk toch een aanval op, dan vallen de patiënten meteen daarna weer in slaap. De meeste patiënten drinken een cafeïnehoudend drankje, maar cafeïnehoudende medicatie is eveneens beschikbaar. Dit medicijn is gekend als ‘Indomethacine’. Indomethacine veroorzaakt echter mogelijk wel bijwerkingen bij patiënten met een geschiedenis van maagzweren.

Andere behandelingen

Andere behandelingen zijn voor sommige patiënten ook effectief zoals een botoxinjectie, lamotrigine en hypnotica zoals diphenhydramine.

Prognose hypnische hoofdpijn

De klachten van hypnische hoofdpijn verdwijnen meestal na verloop van tijd en wanneer de patiënt gerustgesteld is dat dit type hoofdpijn goedaardig is. Nachthoofdpijn tast de levenskwaliteit echter bij een aantal patiënten ernstig aan. Regelmatige aanvallen komen namelijk voor. De frequentie van de aanvallen doet vaak denken aan deze van migraine.

Lees verder

• Hypnische hoofdpijn: Ontwaken tijdens nacht door hoofdpijn
• Paroxysmale hemicranie: Aanvallen van eenzijdige hoofdpijn
• Eenzijdige hoofdpijn: Oorzaken van hoofdpijn aan één zijde
• Migraine: Aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn