Chronische veneuze insufficiëntie: Pijn en zwelling aan been

De aderen in de benen hebben een cruciale functie: ze transporteren bloed terug naar het hart. Deze aderen bevatten eenrichtingskleppen (ventielen) die ervoor zorgen dat het bloed niet terugstroomt. Bij patiënten met chronische veneuze insufficiëntie werken deze kleppen niet goed, waardoor een deel van het bloed terugstroomt naar de benen. Dit leidt tot een ophoping van bloed in de aderen. Enkele symptomen van deze aandoening zijn pijn, zwelling, huidveranderingen en zweervorming. De behandeling van chronische veneuze insufficiëntie kan bestaan uit conservatieve maatregelen, medische procedures of chirurgische ingrepen.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Verzwakte kleppen
• Vernauwde aderen
• Verhoogde veneuze druk
• Oorzaken: Terugstroming van bloed naar het been
• Diep veneuze trombose
• Andere oorzaken
• Risicofactoren voor schade aan de klep in de ader van het been
• Risicogroepen
• Zwangere vrouwen
• Mensen met een zittend of staand beroep
• Mensen met een geschiedenis van diepe veneuze trombose (DVT)
• Symptomen: Pijn en zwelling aan het been
• Alarmsymptomen
• Pijn en zwelling in de benen
• Zweren of huidaandoeningen
• Verdikking of vergroting van aderen (varices)
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van chronische veneuze insufficiëntie
• Zelfzorg
• Professionele medische behandeling
• Prognose van chronische veneuze insufficiëntie
• Beheerbare aandoening
• Complicaties bij verergering
• Langdurige controle en therapie
• Complicaties
• Preventie van chronische veneuze insufficiëntie
• Regelmatige lichaamsbeweging
• Compressiekousen
• Gezond gewicht en voeding

Epidemiologie

Chronische veneuze insufficiëntie komt wereldwijd voor, met een hogere prevalentie in ontwikkelde landen waar een zittende levensstijl en obesitas veel voorkomen. Anno augustus 2024 lijdt ongeveer 10-15% van de volwassen bevolking aan een bepaalde vorm van chronische veneuze insufficiëntie, met vrouwen en ouderen als de meest getroffen groepen.

Mechanisme

Chronische veneuze insufficiëntie (CVI) ontstaat wanneer de aderen in de benen niet efficiënt bloed terug naar het hart kunnen pompen, wat leidt tot een opeenhoping van bloed in de benen. Dit kan verschillende fysiologische processen beïnvloeden.

Verzwakte kleppen

De aderen bevatten kleppen die normaal gesproken voorkomen dat bloed terugstroomt. Bij CVI raken deze kleppen verzwakt of beschadigd, waardoor bloed zich ophoopt in de aderen in plaats van naar het hart te stromen. Dit kan leiden tot een verhoogde veneuze druk.

Vernauwde aderen

Bij chronische veneuze insufficiëntie kunnen de aderen zelf verzwakken of verwijden, wat resulteert in een verminderde veneuze capaciteit. Dit kan de circulatie verder belemmeren en bijdragen aan de symptomen van de aandoening, zoals gezwollen benen en pijn.

Verhoogde veneuze druk

De verhoogde druk in de aderen door onvoldoende bloedafvoer kan leiden tot ontstekingen en veranderingen in het vaatweefsel. Dit draagt bij aan de ontwikkeling van symptomen zoals pijn, zwelling en de vorming van zweren of varices.

Oorzaken: Terugstroming van bloed naar het been

Diep veneuze trombose

Een bloedstolsel in een diepe ader in het been, ook wel diep veneuze trombose genoemd, kan de kleppen beschadigen. Wanneer iemand onvoldoende beweegt, of langdurig zit of staat, leidt dit tot een verhoogde druk in de aderen, waardoor de kleppen kunnen verzwakken. Chronische veneuze insufficiëntie die ontstaat als gevolg van diep veneuze trombose, staat ook bekend als het ‘post-trombotisch syndroom’. Ongeveer één op de drie patiënten met een diep veneuze trombose ontwikkelt chronische veneuze insufficiëntie binnen tien jaar na de eerste diagnose.

Andere oorzaken

Naast diep veneuze trombose kunnen ook bekkentumoren, vaatmisvormingen en soms onbekende oorzaken leiden tot chronische veneuze insufficiëntie.

Risicofactoren voor schade aan de klep in de ader van het been

Wanneer één of meer van de volgende risicofactoren aanwezig zijn, is het risico groter dat een patiënt te maken krijgt met chronische veneuze insufficiëntie:

• Een familiale voorgeschiedenis van chronische veneuze insufficiëntie
• Een geschiedenis van bloedstolsels
• Hoge bloeddruk (hypertensie)
• Geslacht: vooral vrouwen zijn getroffen
• Leeftijd: vijftigplussers
• Roken
• Zwaar tillen
• Zwaarlijvigheid
• Zwangerschap of meerdere zwangerschappen

Risicogroepen

Bepaalde groepen mensen lopen een hoger risico op het ontwikkelen van chronische veneuze insufficiëntie, vaak door een combinatie van genetische, omgevings- en levensstijlfactoren.

Zwangere vrouwen

Tijdens de zwangerschap is er een verhoogde druk op de aderen in de benen door de groeiende baarmoeder en hormonale veranderingen. Dit kan de veneuze terugstroom beïnvloeden en het risico op CVI verhogen, vooral bij vrouwen die meerdere zwangerschappen hebben gehad.

Mensen met een zittend of staand beroep

Mensen die lange tijd zitten of staan, zoals in kantoorbaan of het gezondheidszorgsysteem, hebben een verhoogd risico op veneuze insufficiëntie. Het langdurig in dezelfde positie blijven staan of zitten kan de circulatie belemmeren en leiden tot ophoping van bloed in de benen.

Mensen met een geschiedenis van diepe veneuze trombose (DVT)

Een voorgeschiedenis van diepe veneuze trombose (DVT), waarbij bloedstolsels in de diepe aderen ontstaan, verhoogt het risico op chronische veneuze insufficiëntie. DVT kan schade veroorzaken aan de kleppen van de aderen, wat leidt tot een verminderde veneuze terugstroom.

Symptomen: Pijn en zwelling aan het been

De patiënt ervaart zwelling in het onderbeen en de enkel, wat resulteert in gezwollen benen en enkels. Dit gaat vaak gepaard met pijn en jeuk. Daarnaast kunnen huidveranderingen optreden, zoals een leerachtige huid en soms ook spataderen. De patiënt kan ook een ongemakkelijk gevoel in de benen ervaren en een drang om de benen te bewegen, wat bekend staat als het rustelozebenensyndroom. Zonder behandeling kunnen haarvaten in de benen barsten als gevolg van de druk en zwelling, wat leidt tot roodachtig bruine, gezwollen huid, vooral bij de enkels. Deze aandoening, bekend als 'stasis dermatitis', kan leiden tot moeilijk te genezen huidzweren, die snel geïnfecteerd raken en meer complicaties veroorzaken. Het is daarom belangrijk om bij de eerste tekenen van chronische veneuze insufficiëntie contact op te nemen met een arts om zweervorming te voorkomen.

Alarmsymptomen

Chronische veneuze insufficiëntie kan leiden tot ernstige complicaties als het niet goed wordt beheerd. Er zijn specifieke alarmsymptomen die patiënten kunnen waarschuwen voor het verergeren van de aandoening.

Pijn en zwelling in de benen

Een veelvoorkomend symptoom van CVI is pijn of ongemak in de benen, vooral na lange periodes van staan of zitten. De pijn gaat vaak gepaard met zwelling, die verergert naarmate de dag vordert.

Zweren of huidaandoeningen

Als CVI niet goed wordt beheerd, kunnen er open zweren of huidaandoeningen (zoals eczeem of lipodermatosclerose) ontstaan rond de enkels. Dit kan wijzen op een verergering van de veneuze insufficiëntie, waarbij de bloedcirculatie ernstig verstoord is.

Verdikking of vergroting van aderen (varices)

Varices (spataderen) zijn een veelvoorkomend teken van chronische veneuze insufficiëntie. De aderen kunnen zichtbaar verwijden, wat kan leiden tot pijn en een zwaar gevoel in de benen. Als varices gepaard gaan met andere symptomen, kan dit een aanwijzing zijn voor een ernstiger stadium van de aandoening.

Diagnose en onderzoeken

De arts begint met het verzamelen van de medische geschiedenis van de patiënt en voert vervolgens een lichamelijk onderzoek uit. Een belangrijk diagnostisch hulpmiddel is de duplex echografie (vasculaire echografie). Hierbij wordt een klein apparaat op de huid boven de ader geplaatst, waarmee geluidsgolven worden gebruikt om een beeld van het bloedvat te krijgen. Hiermee kan de arts de snelheid en richting van de bloedstroom beoordelen. In sommige gevallen zijn aanvullende onderzoeken zoals röntgenfoto's of specifieke scans nodig om andere oorzaken van beenzwelling uit te sluiten.

Behandeling van chronische veneuze insufficiëntie

Zelfzorg

Het vermijden van langdurig zitten of staan is belangrijk. Als langdurig zitten of staan onvermijdelijk is, is het essentieel om regelmatig de benen, voeten en enkels te bewegen om de bloedstroom te bevorderen. Het regelmatig omhoog plaatsen van de voeten helpt om de druk in de beenaders te verminderen. Het behouden van een goede conditie door middel van wandelen en andere vormen van lichaamsbeweging is ook cruciaal om de bloedcirculatie te verbeteren.

Professionele medische behandeling

De behandelingsdoelen zijn het verminderen van de zwelling en het voorkomen van zweervorming. De arts kiest een combinatie van behandelingen, rekening houdend met de leeftijd van de patiënt, de symptomen en eventuele andere medische aandoeningen.

Compressiekousen dragen
Om de bloedcirculatie in de benen te verbeteren, worden compressiekousen voorgeschreven. Deze elastische sokken oefenen druk uit op de benen, waardoor het bloed beter door de aderen stroomt. Compressiekousen zijn beschikbaar in verschillende uitvoeringen, drukniveaus, lengtes en stijlen. De keuze hiervan is individueel en wordt bepaald door de arts.

Medicatie
De arts kan een antibioticum voorschrijven om infecties of beenzweren (beenulcera) te behandelen. Daarnaast kunnen bloedverdunners worden voorgeschreven om de vorming van bloedstolsels te voorkomen.

Medische procedures
Wanneer leefstijlaanpassingen en medicatie onvoldoende effect hebben, kan een niet-chirurgische procedure nodig zijn.

Endoveneuze thermische ablatie
Deze procedure maakt gebruik van hoogfrequente radiogolven of een laser om de probleemader te verwarmen en vervolgens te sluiten, waardoor de bloedstroom wordt omgeleid naar gezonde aderen.

Sclerotherapie
Bij deze techniek injecteert de arts een speciale oplossing in de getroffen ader. Hierdoor verhardt de ader en wordt het bloed gedwongen een andere route te nemen door gezonde aderen. Na verloop van tijd wordt de met littekens bedekte ader door het lichaam geabsorbeerd.

Chirurgie
In minder dan 10% van de gevallen is een chirurgische ingreep nodig om chronische veneuze insufficiëntie te behandelen. Mogelijke procedures zijn onder andere aderomleiding, aderreparatie, adertransplantatie en ligatie.

Prognose van chronische veneuze insufficiëntie

De prognose voor chronische veneuze insufficiëntie is afhankelijk van het stadium van de aandoening, de behandeling en de levensstijl van de patiënt.

Beheerbare aandoening

In veel gevallen kan chronische veneuze insufficiëntie effectief worden beheerd door middel van levensstijlaanpassingen, compressietherapie en, in sommige gevallen, medische interventies zoals chirurgie of sclerotherapie. De aandoening kan gecontroleerd worden, maar vereist vaak langdurige zorg.

Complicaties bij verergering

Indien onbehandeld of onvoldoende beheerd, kan chronische veneuze insufficiëntie leiden tot ernstige complicaties, zoals open zweren, trombose of infecties. Bij ernstige gevallen kunnen patiënten uiteindelijk permanente schade aan de aderen oplopen.

Langdurige controle en therapie

Chronische veneuze insufficiëntie vereist vaak langdurige opvolging om het risico op verergering te beperken. Patiënten moeten regelmatig hun veneuze gezondheid controleren, vooral bij verhoogde risico's, zoals bij zwangerschap of obesitas.

Complicaties

Complicaties van onbehandelde chronische veneuze insufficiëntie omvatten langdurige zwelling, pijn, huidverkleuring, stasis dermatitis en beenzweren die moeilijk genezen. In ernstige gevallen kan de aandoening leiden tot een verhoogd risico op infecties en diepe veneuze trombose.

Preventie van chronische veneuze insufficiëntie

Er zijn verschillende strategieën om het risico op chronische veneuze insufficiëntie te verlagen of de symptomen te beheersen bij patiënten die al tekenen van de aandoening vertonen.

Regelmatige lichaamsbeweging

Lichaamsbeweging is essentieel om de veneuze circulatie te bevorderen. Wandelen, zwemmen of andere vormen van lage-impact oefening kunnen helpen om de bloedcirculatie te verbeteren en het risico op veneuze insufficiëntie te verminderen.

Compressiekousen

Het dragen van compressiekousen kan de veneuze terugstroom bevorderen en de symptomen van CVI verlichten. Deze kousen helpen om de druk op de benen te verlichten, vooral voor mensen die veel staan of zitten.

Gezond gewicht en voeding

Een evenwichtig voedingspatroon en het behoud van een gezond gewicht zijn belangrijke preventieve maatregelen. Overgewicht verhoogt de druk op de benen en bevordert de ontwikkeling van veneuze insufficiëntie. Het eten van voedingsmiddelen die rijk zijn aan vezels, antioxidanten en voedingsstoffen kan bijdragen aan een gezonde bloedcirculatie.

Lees verder

• Diep veneuze trombose: Pijn en zwelling aan been of bekken
• Gezwollen benen: Oorzaken & behandeling van zwelling been
• Beenpijn: Oorzaken van pijnlijk been of pijnlijke benen