Yogahoudingen – astavakrasana (achthoekige houding)

Astavakrasana is een klassieke yogahouding, gewijd aan de invloedrijke wijsgeer Ashtavakra die volgens de overleveringen de 'Ashtavakra Gita' zou hebben geschreven. Het is een voortreffelijke asana voor mensen die sterke armen en polsen ambiëren. Astavakrasana traint de buikspieren zonder dat ze typische bodybuilder-kenmerken gaan vertonen. Bij de uitvoering van deze evenwichtsoefening is een lege maag belangrijk. Dat geldt overigens voor de meeste yogaoefeningen. Deze asana voor gevorderden lijkt moeilijker en ingewikkelder dan die feitelijk is. Vrouwen met menstruatie- en overgangsklachten zouden wel eens veel baat kunnen hebben bij astavakrasana.

Inhoud

• Oorsprong van astavakrasana (achthoekige houding)
• Ashtavakra Gita
• Zen
• Techniek
• Aandachtspunten
• Uitwerking
• Gezondheidsvoordelen van astavakrasana (achthoekige houding)
• Therapie

Oorsprong van astavakrasana (achthoekige houding)

Het Sanskriet-woord asta betekent 'acht'. Vakra wil zeggen 'gebogen' of 'krom'. Asana is een ander woord voor '(zit)houding' en vormt de derde fase van het achtvoudige yogapad van Patanjali (Yoga-sutras). Vrij vertaald in het Nederlands luidt de benaming van astavakrasana 'achthoekige houding' of 'achthoekhouding'. Deze klassieke yogahouding uit de hatha-yoga is gewijd aan de wijsgeer Ashtavakra, de spirituele adviseur van koning Janaka uit vervlogen tijden.

Mismaakt
Volgens de legenden en mythologische verhandelingen hoorde Ashtavakra in de baarmoeder hoe zijn vader veel fouten maakte tijdens het reciteren van de Veda’s. Naar verluidt zou Ashtavakra hem om die reden al in de moederschoot hebben uitgelachen. Zijn vader was daardoor zeer beledigd. Hij werd zo kwaad dat hij zijn nog ongeboren zoon vervloekte en hem mismaakt geboren liet worden. Aldus kwam Ashtavakra ter wereld terwijl hij op acht plaatsen misvormd was. Daaraan had hij ook zijn naam te danken. Later vergaf zijn vader hem de beledigingen en zorgde hij ervoor dat Ashtavakra gezond werd en recht van lijf en leden.

Ashtavakra Gita

De legendarische Ashtavakra, die geleefd zou hebben in de 7de eeuw v.C., heeft naar verluidt de Ashtavakra Gita geschreven, ook wel Ashtavakra Samhita genoemd. Het betreft een dialoog tussen koning Janaka en de genoemde wijsgeer. De opzet ervan doet sterk denken aan de Bhagavad Gita, waarin Arjuna lering krijgt van Krishna over plicht, de essentie van yoga en de wegen om verlichting (samadhi) te bereiken.

Bewustzijn
De dialoog tussen Ashtavakra en Janaka gaat over het absoluut bewustzijn (samadhi) en hoe dat te bereiken. Het is rechtlijnig onderricht, makkelijk te begrijpen voor de lezer en zeer aansprekend, ook voor degenen die niet onderlegd zijn in de hindoegeschriften. Er komen opmerkelijke aforismen in voor, zoals:

‘Wie denkt dat hij vrij is, zal vrij zijn.
Wie denkt dat hij gebonden is, zal voortdurend innerlijke slavernij kennen.’
'Ashtavraka Gita' 1.4-14

Samadhi
Vrij geïnterpreteerd is de uitleg van het bovenstaande aforisme: 'Wie vrij wenst te zijn, hoeft slechts te beseffen dat hij niet het ego is maar het Zelf, de innerlijke getuige van alles wat de mens (ego) beweegt en doet handelen. Wie zich dat realiseert, in de grond van zijn hart, zal onmiddellijk en voor eeuwig vrij zijn (samadhi).

Zen

In veel opzichten doet de leer van Ashtavakra denken aan het boeddhistische zen, ofwel verlichting door bliksemsnel inzicht, echter zonder de jarenlange meditatieve trainingen om tot samadhi of satori te komen. Zoals in zen maakt Ashtavakra duidelijk dat individuele, persoonlijke vrijheid en in het verlengde daarvan geluk een gegeven is, ongeacht de levensomstandigheden of fysieke beperkingen. Een gegeven dat volgens Ashtavakra inherent aanwezig is in ieder mens. Eenvoudig gezegd is 'verlossing' een kwestie van een 'knop omzetten'.

Techniek

Zoals bij alle yogahoudingen geldt ook tijdens het uitvoeren van astavakrasana dat forceren uit den boze is. Dit om blessures te voorkomen. Deze asana vereist bijvoorbeeld zeer sterke armen en polsen, wat voor de meeste beginnende yogi's alleen na lang oefenen bereikt kan worden. Oefen dus stap voor stap, tijd mag geen rol spelen.

1. Ga in tadasana (berghouding). Spreid de benen ongeveer 30 centimeter.
2. Buig door de knieën, plaats de rechterhandpalm op de vloer tussen de voeten. Plaats daarna de linkerhandpalm achter de linkervoet.
3. Blijf rustig doorademen. Plaats na een uitademing het rechterbeen over de rechterarm (de knie tot schouderhoogte). Het dijbeen rust op de arm net boven de elleboog. Plaats de linkervoet nu tegen de rechtervoet aan. Beide voeten rusten op de vloer, waarbij het lichaamsgewicht vooralsnog op beide handen en voeten rust.
4. De volgende fase bestaat eruit dat u na een uitademing beide voeten van de vloer brengt. Dit is een van de cruciale evenwichtsmomenten die u goed moet beheersen. Plaats de linkervoet over de rechtervoet, dus bij de enkels.
5. Strek de benen zijwaarts naar rechts. Houd de benen zo gestrekt mogelijk, waarbij de ietwat gebogen rechterarm zich tussen de dijen bevindt. Denk er echter aan dat u de linkerarm volledig gestrekt houdt.
6. Houd deze houding even vol en adem rustig door.
7. Adem uit en buig het bovenlichaam vanuit het middel naar voren, waarbij u de ellebogen buigt.
8. Probeer het bovenlichaam en het hoofd evenwijdig met de vloer te krijgen.
9. Kijk naar de vloer. Of staar naar de voeten terwijl u het hoofd zijwaarts gericht houdt.
10. Dit is de volledige en klassieke astavakrasana. Adem rustig door, liefst in de volledige yoga-ademhaling.
11. Kom in omgekeerde volgorde terug in tadasana (berghouding). Doe astavakrasana nu links.
12. Rust uit in savasana (lijkhouding).

Aandachtspunten

Bij de eerste aanblik lijkt de oefening te moeilijk. Zeker beginners zullen achter hun oren krabben en niet weten hoe ze eraan moeten beginnen. Maar wie stap voor stap elke fase na toegewijd oefenen uiteindelijk moeiteloos voltooit alvorens verder te gaan, zal astavakrasana na korte of langere tijd ongetwijfeld beheersen. Belangrijk is het telkens vinden van stabiliteit, het zoeken naar de balans in elke fase (stap) zonder dat u steeds letterlijk op uw neus gaat, want dat is beslist het risico.

Fysiek en mentaal evenwicht
Pas dus op voor blessures, forceer uw evenwicht en uw spieren nooit. Weet dat als de armen en benen verstrengeld zijn, het bovenlichaam evenwijdig met de vloer, u een eventuele val niet of moeilijk kunt opvangen. U moet dus volledig vertrouwen op uw fysieke en mentale evenwicht. Verder is het belangrijk dat u deze oefening op een lege maag doet.

Lenigheid
Zelfvertrouwen komt vanzelf na lang oefenen, tijdens het opbouwen van ervaring en vooral door de instelling dat opgeven geen optie is. Om effectief te kunnen balanceren zullen uw polsen en armen voldoende sterk en getraind moeten zijn. Mijd astavakrasana als u rugproblemen hebt die niet het gevolg zijn van vermoeidheid. Een goede voorbereidende asana op astavakrasana is chaturanga dandasana (vierledige stafhouding), die de armen en polsen voortreffelijk traint. Voor de algemene lenigheid zijn onder andere baddha konasana (schoenmakershouding) en utthita parsvakonasana (gestrekte driehoek) onontbeerlijk.

Uitwerking

Astavakrasana is bij uitstek een evenwichtsoefening, waarbij veel aankomt op de polsen en armen die in de voltooide yogahouding het lichaamsgewicht dragen en kleine correcties moeten uitvoeren om het evenwicht te bewaren. En daar is zoals eerder gezegd zelfvertrouwen voor nodig. Astavakrasana waarborgt een goede bloeddoorstroming in de wervelstreek en rugspieren en is goed voor de spijsvertering (stimuleert de productie van maagsap). Een andere opvallende uitwerking van astavakrasana is de verbetering van het fysieke evenwichtsgevoel met in het verlengde daarvan de mentale balans.

Gezondheidsvoordelen van astavakrasana (achthoekige houding)

Astavakrasana heeft tal van voordelen, maar vergt veel oefening en doorzettingsvermogen, zeker voor beginners. Het beheersen van de voorbereidende (basis)houdingen is dan ook van essentieel belang.

Therapie

Astavakrasana heeft een therapeutische en ondersteunende, maar niet per definitie een genezende uitwerking op onder andere de volgende klachten, kwalen en aandoeningen:

• Stress.
• Angstgevoelens (fobieën).
• Zwakke armen, polsen, buik- en rugspieren.
• Gebrekkig fysiek evenwichtsgevoel.
• Mentale onbalans.
• Menstruatieklachten en menopauzale kwalen.
• Slecht concentratievermogen.
• Spijsverteringsklachten waaronder obstipatie en maagkwalen, zoals oprispingen.

Lees verder

• Yoga (asana's) voor beginners en gevorderden
• Ademoefeningen (pranayama) voor beginners en gevorderden
• Geschiedenis van yoga – hatha yoga
• Yogahoudingen – natarajasana (dans van Shiva)
• Yogahoudingen – ardha matsyendrasana I