Bradycardie: symptomen, oorzaak & behandeling trage hartslag

Bradycardie is een langzamere hartslag dan normaal. De hartslag is minder dan 60 slagen per minuut. Een trage hartslag kan zorgen voor klachten als duizeligheid, (neiging tot) flauwvallen en vermoeidheid. Het hart slaat gewoonlijk tussen 60 en 100 keer per minuut bij volwassene in rust. Bij jongvolwassenen en sporters kan dit lager zijn. Bradycardie hoeft niet per se klachten te geven. In dat geval is behandeling niet altijd nodig.

• Wat is bradycardie?
• Definitie
• Tiende hersenzenuw
• Lage hartslag niet altijd verontrustend
• Wanneer is een bradycardie medisch relevant?
• Symptomen van bradycardie
• Verschijnselen
• Voor getrainde sporters is een lage hartslag normaal
• Oorzaken van bradycardie
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van bradycardie
• Prognose
• Preventie
• Handhaaf een gezonde levensstijl
• Behandel onderliggende aandoeningen
• Medicatiebeoordeling
• Vermijd triggers

Wat is bradycardie?

Definitie

Bradycardie duidt op een hartfrequentie lager dan 60 slagen per minuut¹, de Nederlandse Hartstichting houdt het echter bij een hartslag minder dan 50 slagen per minuut.² Het normale hartritme van een volwassen persoon in rust is 60 tot 70 slagen per minuut. De hartfrequentie behoort te dalen tijdens inactiviteit (en nog verder tijdens de slaap) en op te lopen tijdens inspanning. Tijdens inspanning kan de hartslag oplopen tot 160 tot 180 per minuut.

Tiende hersenzenuw

Het autonome zenuwstelsel regelt de snelheid van het hartritme. Zodra het autonome zenuwstelsel spieractiviteit waarneemt, brengt het de hartslag en de bloeddruk omhoog door afgifte van hormonen aan het bloed. Als je je buik hebt volgegeten en je maag gevuld is, zet het autonome zenuwstelsel aan tot rusten door prikkeling van de nervus vagus, welke de hartslag vertraagt. De nervus vagus is de tiende hersenzenuw en behoort tot het autonome zenuwstelsel. Het is een zenuw die uit de hersenen komt en naar organen in de borstkas en buik gaat.

Lage hartslag niet altijd verontrustend

Een lage hartslag hoeft lang niet altijd verontrustend te zijn. Niet zelden hebben goed getrainde sporters in rust een relatief lage hartslag. De hartspier van sporters die goed getraind zijn heeft extra spiervezels aangemaakt, teneinde krachtiger en efficiënter bloed rond te pompen. Gezonde jongvolwassen mannen kunnen in rust een hartslag hebben van tussen de 49-55 en vrouwen tussen de 54-60. Goed getrainde sporters van deze leeftijd kunnen een nóg lagere hartslag hebben in rust. Dat is dus heel normaal. Zo zijn er bijvoorbeeld wielrenners die hartslagen in rust hebben van slechts 35-40 slagen per minuut.

Wanneer is een bradycardie medisch relevant?

Een bradycardie wordt medisch relevant indien de hartfrequentie niet in overeenstemming is met de mate van activiteit op dat moment. Als dat het geval is, dan is de pompwerking van het hart onvoldoende en krijgt het lichaam (waaronder de hersenen) onvoldoende zuurstofrijk bloed aangeleverd om naar behoren te kunnen functioneren.

Symptomen van bradycardie

Verschijnselen

Een te trage hartslag kan leiden tot verminderde doorbloeding van de hersenen, waardoor er klachten ontstaan als duizeligheid en (neiging tot) flauwvallen. Deze klachten treden vooral op bij een plotselinge overgang van een normaal ritme naar een bradycardie. Bij een langdurige lichte bradycardie kan algehele vermoeidheid op de voorgrond staan.

Voor getrainde sporters is een lage hartslag normaal

Een hartslag in rust van minder dan 60 slagen per minuut kan normaal zijn voor sommige mensen, met name voor gezonde jongvolwassenen en getrainde sporters. Zij zullen dan ook geen klachten hiervan ondervinden. Voor deze groep mensen wordt bradycardie niet beschouwd als een gezondheidsprobleem. Het hart van deze mensen pompt krachtiger en efficiënter bloed rond.

Oorzaken van bradycardie

Bradycardie wordt veroorzaakt door iets dat de elektrische stromen of impulsen van het hart, dat de pompwerking van het hart regelt, verstoort. Veel aandoeningen kunnen dit veroorzaken of hieraan bijdragen, waaronder:

• Hartweefselschade als gevolg van ouderdom;
• Hartweefselschade als gevolg van hart- en vaatziekten of een hartaanval;
• Hoge bloeddruk (hypertensie);
• Aangeboren hartafwijking;
• Myocarditis, een ontsteking van de hartspier;
• Een complicatie van een hartoperatie;
• Traag werkende schildklier (hypothyreoïdie)
• Magnesium werkt samen met calcium om elektrische impulsen in de cellen te reguleren: een onbalans van deze twee mineralen verstoort dit proces;
• Herhaaldelijke verstoring van de ademhaling tijdens de slaap (obstructieve slaapapneu);
• Ontstekingsziekten, zoals reumatische koorts of lupus;
• Hemochromatose, een stofwisselingsziekte waarbij de opname van ijzer in de darm niet goed kan worden gereguleerd;
• Medicijnen, waaronder een aantal medicijnen voor andere hartritmestoornissen, hoge bloeddruk en psychoses.

Onderzoek en diagnose

De arts zal je pols voelen om je hartslag te bepalen. Je hartslag is duidelijk te voelen aan de binnenkant van je pols. Daarna zal vervolgonderzoek ingezet worden om meer informatie te krijgen over je hartslag en ritme. Een electrocardiogram (ECG) of hartfilmpje is een grafische weergave van de elektrische activiteit in de hartspier. Dit onderzoek kan aantonen wat de trage hartslag veroorzaakt. Een holteronderzoek, eventrecorder of looprecorder (periodieke meting) kan ook nodig zijn. Dit onderzoek wordt gebruikt om je hartslag en ritme over een langere periode bij te houden. Je houdt zelf eventuele klachten bij in een schriftje of app. De arts zal de symptomen afstemmen op de activiteit op de monitor om te zien of een hartritmeprobleem de oorzaak is en of je hartslag gerelateerd is aan deze klachten.

Daarnaast kunnen de volgende onderzoeken uitgevoerd worden:

• inspanningstest, waarbij er een hartfilmpje (ECG) tijdens inspanning wordt gemaakt
• echocardiografie. waarbij de vorm, grootte en het functioneren van het hart kan worden onderzocht
• elektrofysiologisch onderzoek, ook wel prikkelonderzoek genoemd, waarbij de cardioloog onderzoekt of hij ritmestoornissen kan opwekken
• tilttest of kanteltafeltest, een onderzoek dat wordt uitgevoerd bij patiënten die last hebben van flauwvallen of duizeligheid
• bloedafname

Behandeling van bradycardie

De behandeling is afhankelijk van de oorzaak, de soort en de ernst van de bradycardie. Wanneer een bradycardie geen aanleiding geeft tot klachten, is behandeling veelal niet nodig en zeker niet met spoed. Wanneer een bradycardie gepaard gaat met klachten, zal onderzocht moeten worden of de onderliggende oorzaak kan worden weggenomen. Denk bijvoorbeeld aan het staken of verminderen van bepaalde medicijnen. Als iemand vaak last heeft van bradycardie met klachten, dan kan een pacemaker uitkomst bieden. Een pacemaker is een klein apparaat dat onder de huid wordt geïmplanteerd. Het reguleert de elektrische impulsen van het hart, waardoor een juiste hartslag wordt gegarandeerd.

Prognose

De prognose van bradycardie is goed wanneer het hartritme snel wordt geïdentificeerd en behandeld door een arts. Patiënten met sick sinus-syndroom (waarbij de sinusknoop niet goed werkt) die bradycardie hebben, hebben echter meestal een slechte prognose met 5-jaarsoverlevingspercentages tussen 45 en 70%.³

Preventie

Het voorkomen van bradycardie bestaat uit het identificeren én aanpakken van de onderliggende oorzaken. Hieronder staan enkele maatregelen ter preventie van bradycardie:

Handhaaf een gezonde levensstijl

Een gezonde levensstijl kan helpen bij het voorkomen van verschillende cardiovasculaire aandoeningen die kunnen leiden tot bradycardie. Een gezonde leefstijl bestaat uit regelmatig sporten en bewegen, gezonde voeding, het behouden van een gezond gewicht, niet roken en matig of geen alcoholgebruik.

Behandel onderliggende aandoeningen

Bepaalde medische aandoeningen zoals een trage schildklier (hypothyreoïdie), elektrolytstoornissen en hartafwijkingen kunnen bradycardie veroorzaken. Het is derhalve aanbevolen om deze aandoeningen onder controle te houden door middel van passende medische behandeling, regelmatige controles en het trouw slikken van voorgeschreven medicijnen.

Medicatiebeoordeling

Sommige medicijnen kunnen als bijwerking bradycardie tot gevolg hebben. Als je bradycardie of andere hartgerelateerde klachten ervaart, raadpleeg dan je huisarts (of apotheker) om je huidige medicatie te beoordelen. De arts kan zo nodig de dosering aanpassen of overschakelen naar alternatieve medicijnen om het probleem te verhelpen.

Vermijd triggers

Identificeer en vermijd triggers of uitlokkende factoren die bradycardie kunnen verergeren. Deze uitlokkers kunnen onder meer bepaalde medicijnen, drugs (speed, cocaïne, ...), overmatige cafeïneconsumptie of andere stoffen zijn die van invloed kunnen zijn op je hartslag.

Noten:

1. Dr. A.J. Six (in samenwerking met dr. J.H. Kirkels, dr. R.P.J. Budde, dr. M.J.M. Cramer en drs. B.E. Backus): De cardiologie vereenvoudigd. Boom Lemma Uitgevers, Den Haag, vijfde herziene druk, 2011, p.98.
2. Hartstichting. 'Bradycardie'. https://www.hartstichting.nl/hartziekten/hartritmestoornissen/bradycardie (voor de laatste keer geraadpleegd op 25-08-2015)
3. Hafeez Y, Grossman SA. Sinus Bradycardia. [Updated 2021 Aug 9]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2021 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK493201/

Lees verder

• Te langzame hartslag: bradycardie symptomen en behandeling
• Hartkloppingen: in rust, door stress, alcohol en medicijnen
• Hartritmestoornissen: symptomen, behandeling en oorzaken