Walker-Warburg-syndroom: Afwijkingen hersenen en spieren

Het Walker-Warburg-syndroom is een zeer ernstige erfelijke multisystemische aandoening. Een patiënt komt ter wereld met spierdystrofie en daarnaast heeft hij oog- en hersenafwijkingen. De prognose van dit zeldzame syndroom is bijzonder somber. Vanwege de ernst van de symptomen veroorzaakt door het Walker-Warburg-syndroom, worden de meeste patiënten namelijk niet ouder dan enkele weken tot 3 jaar. Het syndroom is genoemd naar Arthur Earl Walker en Mette Warburg die het syndroom in 1942 beschreven.

• Synoniemen Walker-Warburg-syndroom
• Epidemiologie aandoening
• Oorzaken en erfelijkheid
• Risicofactoren
• Symptomen: Spieren, hersenen, ogen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling aandoening
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen Walker-Warburg-syndroom

Het syndroom kent nog heel wat synoniemen:

• Cerebrooculaire dysgenesie (COD)
• Cerebrooculaire dysplasie-spierdystrofie (COD-MD) syndroom
• Chemke syndroom
• HARDE-syndroom
• HARD-syndroom
• Hydrocefalie-Agyria-Retina Dysplasie (HARD) Syndroom
• Pagon syndroom
• Warburg syndroom

Epidemiologie aandoening

Het Walker-Warburg-syndroom komt wereldwijd voor bij naar schatting 1 op de 60.500 pasgeborenen. Mannen en vrouwen zijn in gelijke aantallen aangetast.

Oorzaken en erfelijkheid

Mutaties in het POMT1, POMT2, ISPD, FKTN, FKRP en/of LARGE-gen veroorzaken het Walker-Warburg-syndroom. Mutaties in het POMT1, POMT2, ISPD, FKTN, FKRP en/of LARGE-gen zijn slechts bij tien tot vijftig procent van de patiënten met het Walker-Warburg-syndroom gediagnosticeerd. Wellicht zijn ook andere genen bij dit syndroom betrokken, maar deze zijn anno september 2024 nog niet geïdentificeerd.

De overerving van deze aandoening verloopt op autosomaal recessieve wijze. De ouders van een patiënt met een autosomaal recessieve aandoening dragen bijgevolg elk één kopie van het gemuteerde gen, maar ze vertonen meestal geen symptomen van de aandoening.

Risicofactoren

De risicofactoren voor het Walker-Warburg-syndroom zijn voornamelijk genetisch van aard. De aandoening komt voor in families waarbij al een geschiedenis van erfelijke aandoeningen aanwezig is. Het risico neemt toe wanneer beide ouders drager zijn van een mutatie in een van de betrokken genen.

Symptomen: Spieren, hersenen, ogen

Elke patiënt is uniek; de specifieke symptomen variëren van patiënt tot patiënt, en ook de graad van ernst is voor elke patiënt anders.

Spieren

Het Walker-Warburg-syndroom beïnvloedt de skeletspieren, die instaan voor de bewegingsfunctie. Aangetaste baby's hebben een zwakke spierspanning (medische term is "hypotonie") (spasticiteit). De spierzwakte verergert na verloop van tijd.

Hersenen

Het Walker-Warburg-syndroom heeft ook invloed op de hersenen. Patiënten met deze aandoening hebben meestal abnormaal gevormde hersenen (lissencefalie), waarbij het hersenoppervlak niet de normale plooien en groeven heeft maar eerder glad is. Een waterhoofd (te veel hersen- en ruggenmergvocht in de schedel) of andere hersenafwijkingen aan de kleine hersenen (cerebellum) of hersenstam zijn mogelijk. Deze hersenstructuurveranderingen resulteren in een aanzienlijk vertraagde ontwikkeling en een verstandelijke beperking. Sommige patiënten met het Walker-Warburg-syndroom hebben daarnaast epileptische aanvallen.

Ogen

Een derde primair symptoom van het Walker-Warburg-syndroom zijn oogafwijkingen. Een waaier van mogelijke oogafwijkingen zijn, mogelijk: ongewoon kleine oogbollen (microftalmie), glaucoom, uitpuilende ogen veroorzaakt door een verhoogde oogdruk (buftalmie), cataract (vertroebelde ooglenzen), kamervochtproblemen, hypoplasie (onderontwikkeling) van de oogzenuw en het netvlies, coloboom van het netvlies of de iris en netvliesloslating. Deze oogproblemen leiden tot een (ernstige) visuele handicap bij de getroffen patiënten.

Bijkomende symptomen

Af en toe zijn bijkomende symptomen mogelijk zoals urogenitale afwijkingen zoals een obstructie (verstopping) van de urinewegen, bekkendilatatie (hydronefrose) en/of cryptorchisme (niet-ingedaalde teelballen). Oorafwijkingen, een gespleten gehemelte of een gespleten lip (schisis) zijn eveneens gerapporteerd.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen bij het Walker-Warburg-syndroom kunnen snel verergeren en omvatten ernstige spierslapte, ongewone ontwikkelingsachterstand, en ernstige oog- en hersenafwijkingen. Het is cruciaal dat zorgverleners alert zijn op deze symptomen om tijdig een diagnose te stellen en de juiste zorg te bieden.

Diagnose en onderzoeken

De arts stelt de diagnose bij of kort na de geboorte. Dit gebeurt via een grondig klinisch onderzoek waarbij de patiënt een MRI-onderzoek (MRI-scan) krijgt om gedetailleerde beelden van de hersenen weer te geven. Soms zet de arts hiervoor ook een echografie of een CT-scan in. Een spierweefselbiopsie en een bloedonderzoek is nodig om de spierdefecten op te sporen. Bovendien doet de oogarts een grondig oogonderzoek. Tot slot bevestigt een genetisch onderzoek de diagnose.

Behandeling aandoening

Voor dit ernstig syndroom is geen behandeling voorhanden; daarom is deze enkel symptomatisch en ondersteunend gericht. Uiteraard gebeurt de behandeling multidisciplinair. Kinderartsen, genetici, orthopedisch chirurgen, neurologen, oogartsen en andere zorgbeoefenaars zijn betrokken bij de behandeling van een patiënt. Anti-epileptica zijn nuttig om toevallen tegen te gaan. Een operatie is vereist bij een waterhoofd. Fysiotherapie is mogelijk bij spierproblemen. Soms krijgt een patiënt een maagsonde zodat voeden makkelijker is.

Prognose

De hersenafwijkingen geassocieerd met het Walker-Warburg-syndroom zijn vaak levensbedreigend in de eerste weken, maanden of jaren van het kind. De gecombineerde hersenafwijkingen en spierafwijkingen leiden tot aanzienlijke ontwikkelingsstoornissen (bijvoorbeeld zitten, grijpen, kruipen, praten) en zijn in de meeste gevallen dermate ernstig dat het kind moeilijkheden krijgt met ademhalen en slikken. Hierdoor overlijden patiënten veelal in de eerste weken of jaren. In de medische literatuur is sprake van een maximumleeftijd van 3 jaar.

Complicaties

De complicaties van het Walker-Warburg-syndroom omvatten ernstige motorische en cognitieve beperkingen, alsook visuele en soms auditieve handicaps. Door de ernstige neurologische en musculaire betrokkenheid kunnen patiënten bijkomende gezondheidsproblemen ontwikkelen, zoals infecties of ademhalingsproblemen.

Preventie

Op dit moment bestaat er geen manier om het Walker-Warburg-syndroom te voorkomen. Voor paren met een familiaire voorgeschiedenis van erfelijke aandoeningen kan genetische expertise nuttig zijn om het risico op het krijgen van een kind met deze aandoening te beoordelen. Prenatale screening kan helpen bij het vroegtijdig opsporen van afwijkingen, hoewel het niet altijd alle gevallen van het syndroom kan identificeren.