Walker-Warburg-syndroom: Afwijkingen hersenen en spieren

Het Walker-Warburg-syndroom is een zeer ernstige erfelijke multisystemische aandoening. Een patiënt komt ter wereld met spierdystrofie en daarnaast heeft hij oog- en hersenafwijkingen. De prognose van dit zeldzame syndroom is bijzonder somber. Vanwege de ernst van de symptomen veroorzaakt door het Walker-Warburg-syndroom, worden de meeste patiënten namelijk niet ouder dan enkele weken tot 3 jaar. Het syndroom is genoemd naar Arthur Earl Walker en Mette Warburg die het syndroom in 1942 beschreven.

• Synoniemen Walker-Warburg-syndroom
• Epidemiologie aandoening
• Oorzaken en erfelijkheid
• Risicofactoren
• Symptomen: Spieren, hersenen, ogen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling aandoening
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Praktische tips voor het omgaan met Walker-Warburg-syndroom
• Regelmatige medische controles
• Spierversterkende therapieën
• Ondersteuning voor cognitieve ontwikkeling
• Misvattingen rond Walker-Warburg-syndroom
• Het syndroom treft alleen de spieren
• Kinderen met deze aandoening kunnen een normale levensverwachting hebben
• Behandeling kan de ziekte genezen
• Alle kinderen met Walker-Warburg-syndroom hebben dezelfde symptomen
• Zorg draait vooral om spierversterking
• Oogproblemen bij Walker-Warburg-syndroom zijn altijd hetzelfde

Synoniemen Walker-Warburg-syndroom

Het syndroom kent nog heel wat synoniemen:

• Cerebrooculaire dysgenesie (COD)
• Cerebrooculaire dysplasie-spierdystrofie (COD-MD) syndroom
• Chemke syndroom
• HARDE-syndroom
• HARD-syndroom
• Hydrocefalie-Agyria-Retina Dysplasie (HARD) Syndroom
• Pagon syndroom
• Warburg syndroom

Epidemiologie aandoening

Het Walker-Warburg-syndroom komt wereldwijd voor bij naar schatting 1 op de 60.500 pasgeborenen. Mannen en vrouwen zijn in gelijke aantallen aangetast.

Oorzaken en erfelijkheid

Mutaties in het POMT1, POMT2, ISPD, FKTN, FKRP en/of LARGE-gen veroorzaken het Walker-Warburg-syndroom. Mutaties in het POMT1, POMT2, ISPD, FKTN, FKRP en/of LARGE-gen zijn slechts bij tien tot vijftig procent van de patiënten met het Walker-Warburg-syndroom gediagnosticeerd. Wellicht zijn ook andere genen bij dit syndroom betrokken, maar deze zijn anno september 2024 nog niet geïdentificeerd.

De overerving van deze aandoening verloopt op autosomaal recessieve wijze. De ouders van een patiënt met een autosomaal recessieve aandoening dragen bijgevolg elk één kopie van het gemuteerde gen, maar ze vertonen meestal geen symptomen van de aandoening.

Risicofactoren

De risicofactoren voor het Walker-Warburg-syndroom zijn voornamelijk genetisch van aard. De aandoening komt voor in families waarbij al een geschiedenis van erfelijke aandoeningen aanwezig is. Het risico neemt toe wanneer beide ouders drager zijn van een mutatie in een van de betrokken genen.

Symptomen: Spieren, hersenen, ogen

Elke patiënt is uniek; de specifieke symptomen variëren van patiënt tot patiënt, en ook de graad van ernst is voor elke patiënt anders.

Spieren
Het Walker-Warburg-syndroom beïnvloedt de skeletspieren, die instaan voor de bewegingsfunctie. Aangetaste baby's hebben een zwakke spierspanning (medische term is "hypotonie") (spasticiteit). De spierzwakte verergert na verloop van tijd.

Hersenen
Het Walker-Warburg-syndroom heeft ook invloed op de hersenen. Patiënten met deze aandoening hebben meestal abnormaal gevormde hersenen (lissencefalie), waarbij het hersenoppervlak niet de normale plooien en groeven heeft maar eerder glad is. Een waterhoofd (te veel hersen- en ruggenmergvocht in de schedel) of andere hersenafwijkingen aan de kleine hersenen (cerebellum) of hersenstam zijn mogelijk. Deze hersenstructuurveranderingen resulteren in een aanzienlijk vertraagde ontwikkeling en een verstandelijke beperking. Sommige patiënten met het Walker-Warburg-syndroom hebben daarnaast epileptische aanvallen.

Ogen

Een derde primair symptoom van het Walker-Warburg-syndroom zijn oogafwijkingen. Een waaier van mogelijke oogafwijkingen zijn, mogelijk: ongewoon kleine oogbollen (microftalmie), glaucoom, uitpuilende ogen veroorzaakt door een verhoogde oogdruk (buftalmie), cataract (vertroebelde ooglenzen), kamervochtproblemen, hypoplasie (onderontwikkeling) van de oogzenuw en het netvlies, coloboom van het netvlies of de iris en netvliesloslating. Deze oogproblemen leiden tot een (ernstige) visuele handicap bij de getroffen patiënten.

Bijkomende symptomen
Af en toe zijn bijkomende symptomen mogelijk zoals urogenitale afwijkingen zoals een obstructie (verstopping) van de urinewegen, bekkendilatatie (hydronefrose) en/of cryptorchisme (niet-ingedaalde teelballen). Oorafwijkingen, een gespleten gehemelte of een gespleten lip (schisis) zijn eveneens gerapporteerd.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen bij het Walker-Warburg-syndroom kunnen snel verergeren en omvatten ernstige spierslapte, ongewone ontwikkelingsachterstand, en ernstige oog- en hersenafwijkingen. Het is cruciaal dat zorgverleners alert zijn op deze symptomen om tijdig een diagnose te stellen en de juiste zorg te bieden.

Diagnose en onderzoeken

De arts stelt de diagnose bij of kort na de geboorte. Dit gebeurt via een grondig klinisch onderzoek waarbij de patiënt een MRI-onderzoek (MRI-scan) krijgt om gedetailleerde beelden van de hersenen weer te geven. Soms zet de arts hiervoor ook een echografie of een CT-scan in. Een spierweefselbiopsie en een bloedonderzoek is nodig om de spierdefecten op te sporen. Bovendien doet de oogarts een grondig oogonderzoek. Tot slot bevestigt een genetisch onderzoek de diagnose.

Behandeling aandoening

Voor dit ernstig syndroom is geen behandeling voorhanden; daarom is deze enkel symptomatisch en ondersteunend gericht. Uiteraard gebeurt de behandeling multidisciplinair. Kinderartsen, genetici, orthopedisch chirurgen, neurologen, oogartsen en andere zorgbeoefenaars zijn betrokken bij de behandeling van een patiënt. Anti-epileptica zijn nuttig om toevallen tegen te gaan. Een operatie is vereist bij een waterhoofd. Fysiotherapie is mogelijk bij spierproblemen. Soms krijgt een patiënt een maagsonde zodat voeden makkelijker is.

Prognose

De hersenafwijkingen geassocieerd met het Walker-Warburg-syndroom zijn vaak levensbedreigend in de eerste weken, maanden of jaren van het kind. De gecombineerde hersenafwijkingen en spierafwijkingen leiden tot aanzienlijke ontwikkelingsstoornissen (bijvoorbeeld zitten, grijpen, kruipen, praten) en zijn in de meeste gevallen dermate ernstig dat het kind moeilijkheden krijgt met ademhalen en slikken. Hierdoor overlijden patiënten veelal in de eerste weken of jaren. In de medische literatuur is sprake van een maximumleeftijd van 3 jaar.

Complicaties

De complicaties van het Walker-Warburg-syndroom omvatten ernstige motorische en cognitieve beperkingen, alsook visuele en soms auditieve handicaps. Door de ernstige neurologische en musculaire betrokkenheid kunnen patiënten bijkomende gezondheidsproblemen ontwikkelen, zoals infecties of ademhalingsproblemen.

Preventie

Op dit moment bestaat er geen manier om het Walker-Warburg-syndroom te voorkomen. Voor paren met een familiaire voorgeschiedenis van erfelijke aandoeningen kan genetische expertise nuttig zijn om het risico op het krijgen van een kind met deze aandoening te beoordelen. Prenatale screening kan helpen bij het vroegtijdig opsporen van afwijkingen, hoewel het niet altijd alle gevallen van het syndroom kan identificeren.

Praktische tips voor het omgaan met Walker-Warburg-syndroom

Het Walker-Warburg-syndroom veroorzaakt ernstige afwijkingen aan de hersenen en spieren. Het kan leiden tot motorische en cognitieve problemen, maar er zijn manieren om de levenskwaliteit te verbeteren.

Regelmatige medische controles

Zorg voor regelmatige controles bij je arts, vooral voor neurologische en spiergerelateerde problemen. Dit helpt om complicaties vroegtijdig te herkennen en te behandelen.

Spierversterkende therapieën

Fysiotherapie is essentieel voor het behouden van spierkracht en mobiliteit. Oefeningen gericht op het verbeteren van de spierfunctie kunnen de algehele kwaliteit van leven verbeteren.

Ondersteuning voor cognitieve ontwikkeling

Het kan nuttig zijn om cognitieve therapieën te ondergaan om te helpen met leer- en geheugenproblemen. Specialisten kunnen je helpen om cognitieve vaardigheden te versterken en dagelijkse activiteiten te verbeteren.

Misvattingen rond Walker-Warburg-syndroom

Het Walker-Warburg-syndroom is een zeldzame en ernstige erfelijke aandoening die gepaard gaat met afwijkingen in de hersenen, spieren en ogen. Door de complexiteit van deze ziekte bestaan er veel misvattingen over de symptomen, prognose en behandelingsmogelijkheden.

Het syndroom treft alleen de spieren

Hoewel het Walker-Warburg-syndroom tot de congenitale spierdystrofieën behoort, beperkt de aandoening zich niet tot de spieren. Ook de hersenen en ogen worden aangetast, wat leidt tot ernstige ontwikkelingsproblemen, structurele afwijkingen in de hersenen en ernstige visuele beperkingen.

Kinderen met deze aandoening kunnen een normale levensverwachting hebben

Helaas heeft het Walker-Warburg-syndroom een zeer beperkte levensverwachting. De meeste kinderen met deze aandoening bereiken de peuterleeftijd niet, doordat de neurologische en musculaire problemen vaak leiden tot ernstige complicaties.

Behandeling kan de ziekte genezen

Er bestaat momenteel geen genezing voor het Walker-Warburg-syndroom. De behandeling richt zich op het verlichten van symptomen en het bieden van ondersteunende zorg om de kwaliteit van leven te verbeteren. Dit kan onder meer bestaan uit fysiotherapie, voedingsondersteuning en medische interventies voor specifieke complicaties.

Alle kinderen met Walker-Warburg-syndroom hebben dezelfde symptomen

De ernst en combinatie van symptomen kunnen per patiënt variëren. Hoewel alle patiënten spierzwakte, hersenafwijkingen en oogproblemen hebben, kan de mate van beperking en de snelheid van progressie verschillen. Sommige kinderen ontwikkelen epilepsie of ademhalingsproblemen, terwijl anderen zich voornamelijk kenmerken door ernstige oogaandoeningen.

Zorg draait vooral om spierversterking

Hoewel spierzwakte een belangrijk kenmerk van het syndroom is, ligt de nadruk van de zorg vooral op het ondersteunen van de ademhaling, voeding en het omgaan met neurologische problemen. Daarnaast kunnen orthopedische hulpmiddelen soms bijdragen aan een betere mobiliteit.

Oogproblemen bij Walker-Warburg-syndroom zijn altijd hetzelfde

De oogafwijkingen variëren per patiënt en kunnen bestaan uit netvliesloslating, oogafwijkingen of misvormingen van de oogbol. Hierdoor kunnen sommige kinderen nog enigszins licht en vormen waarnemen, terwijl anderen volledig blind zijn.