Lymfangioleiomyomatosis: Aandoening met kortademigheid

Het lymfestelsel bestaat uit een netwerk van bloedvaten die lymfevocht en immuuncellen door het hele lichaam transporteren. Lymfevloeistof helpt immuuncellen, eiwitten en andere stoffen uit te wisselen tussen het bloed en de weefsels. Lymfangioleiomyomatosis (LAM) een aandoening waarbij spiercellen die de luchtwegen en bloedvaten van de longen vormen zich abnormaal beginnen te vermenigvuldigen. Deze spiercellen verspreiden zich in delen van de long waar ze niet thuishoren. De zeldzame progressieve ziekte tast vooral vrouwen aan. Toenemende kortademigheid is één de belangrijkste symptomen van deze longaandoening. Medicatie, zuurstoftherapie en een longtransplantatie zijn mogelijke behandelingen voor deze ziekte. De aandoening is tot slot progressief waardoor patiënten met lymfangioleimyomatosis na verloop van tijd komen te overlijden.

• Epidemiologie: Vooral bij vrouwen
• Oorzaken: Abnormale groei van gladde spiercellen
• Genetische veranderingen
• Overervingspatroon
• Risicofactoren
• Symptomen: Kortademigheid
• Longen
• Nieren of buik
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van longziekte
• Prognose van lymfangioleiomyomatosis
• Complicaties van longaandoening
• Preventie
• Praktische tips voor het omgaan met lymfangioleiomyomatosis
• Ondersteuning bij kortademigheid
• Medische opvolging en behandeling
• Misvattingen rond lymfangioleiomyomatosis
• LAM is altijd een erfelijke aandoening
• LAM komt alleen voor bij oudere vrouwen
• LAM veroorzaakt altijd ernstige ademhalingsproblemen
• LAM kan alleen worden behandeld met een longtransplantatie
• LAM is dezelfde aandoening als longemfyseem
• LAM kan altijd worden gedetecteerd door röntgenfoto's van de longen
• LAM komt nooit voor bij vrouwen zonder een genetische mutatie
• LAM is altijd te genezen met medicatie

Epidemiologie: Vooral bij vrouwen

Lymfangioleiomyomatosis komt bijna uitsluitend voor bij vrouwen. Het is anno oktober 2020 niet helemaal duidelijk waarom lymfangioleiomyomatosis voornamelijk bij vrouwen optreedt. Mogelijk is het vrouwelijke geslachtshormoon oestrogeen betrokken is bij de ontwikkeling van de aandoening. Meestal ontstaan de tekenen in het tweede of derde decennium. Wereldwijd zijn er wellicht tussen de 30.000 en 50.000 patiënten met de ziekte.

Oorzaken: Abnormale groei van gladde spiercellen

Genetische veranderingen

Mutaties (wijzigingen) in het TSC1-gen of het TSC2-gen, veroorzaken lymfangioleiomyomatosis. De TSC1- en TSC2-genen coderen voor de productie van respectievelijk de eiwitten hamartine en tuberine. Deze twee eiwitten zijn nodig voor de regulatie van de celgroei en -grootte van gladde spiercellen. De eiwitten fungeren als tumoronderdrukkers, die voorkomen dat cellen te snel groeien en zich op een ongecontroleerde manier gaan delen. Wanneer beide kopieën van het TSC1-gen in een bepaalde cel gewijzigd zijn, produceert de cel geen functioneel hamartine. Cellen met twee gewijzigde kopieën van het TSC2-gen kunnen geen functionele tuberine produceren. Door het verlies van deze eiwitten gaat de cel groeien en zich ongecontroleerd delen, hetgeen resulteert in tumoren en cysten geassocieerd met lymfangioleiomyomatosis.

Overervingspatroon

Sporadische lymfangioleiomyomatosis is niet erfelijk; het is wellicht het gevolg van een willekeurige mutatie in het TSC1- of TSC2-gen dat heel vroeg in de ontwikkeling optreedt. Hierdoor hebben sommige lichaamscellen een normale versie van het gen, terwijl andere de gemuteerde versie hebben. Deze situatie staat in medische termen bekend als mosaïcisme. Wanneer een mutatie optreedt in de andere kopie van het TSC1- of TSC2-gen in bepaalde cellen gedurende de levensduur van een vrouw (een somatische mutatie), ontwikkelt ze lymfangioleiomyomatosis. Deze vrouwen hebben meestal geen geschiedenis van deze aandoening in hun familie.

Risicofactoren

De belangrijkste risicofactor voor lymfangioleiomyomatosis is het vrouwelijke geslacht, vooral in de reproductieve leeftijd. Het komt vaak voor bij vrouwen met tubereuze sclerose, een genetische aandoening die verschillende organen aantast.

Symptomen: Kortademigheid

Bij vrouwen met lymfangioleiomyomatosis ontwikkelen zich cysten in de lymfevaten van de borst en de buik. Deze cysten staan bekend als lymfangioleiomyomen. Vrouwen ontwikkelen eveneens tumoren (angiomyolipomen) die bestaan uit lymfangioleiomyomatosis-cellen, vetcellen en bloedvaten. De klinische presentatie is variabel; sommige patiënten hebben geen symptomen, terwijl anderen er veel hebben. De symptomen van LAM verergeren vaak tijdens de zwangerschap.

Longen

Getroffen vrouwen hebben ook een overmatige groei van abnormale gladde spiercellen (lymfangioleiomyomatosis-cellen) in de longen, hetgeen resulteert in de vorming van longcysten en de vernietiging van normaal longweefsel. Ze ervaren eveneens een ophoping van vocht in de holte rond de longen (chylothorax). De longafwijkingen veroorzaken ademhalingsproblemen (kortademigheid), pijn op de borst en hoesten, waardoor patiënten vaak bloed ophoesten. Veel vrouwen met deze aandoening hebben terugkerende episodes van een klaplong (spontane pneumothorax). De longproblemen zijn progressief en veroorzaken zonder behandeling problemen met de activiteiten van het dagelijks leven.

Nieren of buik

Ongeveer de helft van de patiënten met LAM ontwikkelt angiomyolipomen, goedaardige tumoren die bestaan uit vet, bloedvaten en cellen die glad spierweefsel bevatten. Deze tumoren tasten de nieren of de buik en aan en zijn vaak asymptomatisch. In sommige gevallen veroorzaken ze flankpijn, bloed in de urine (hematurie) of bloedingen in de buik (abdominale hemorragie).

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van lymfangioleiomyomatosis omvatten kortademigheid, hoesten, en pijn op de borst. Symptomen kunnen geleidelijk verergeren naarmate de ziekte vordert.

Diagnose en onderzoeken

De aandoening wordt soms laat herkend omdat de symptomen vergelijkbaar zijn met andere longaandoeningen zoals astma (chronische ontsteking van luchtwegen in de longen). Een CT-scan of een longbiopsie detecteren de longcysten. Veel patiënten krijgen de diagnose nadat ze een klaplong hebben gehad. Een longfunctietest en een echografie zijn andere mogelijke onderzoeken die inzetbaar zijn voor het opsporen van de zeldzame longaandoening. Een serum VEGF-D-bloedonderzoek is nuttig voor het stellen van de diagnose van lymfangioleiomyomatosis bij vrouwen met typische longcysten.

Behandeling van longziekte

Patiënten met ademhalingsproblemen hebben zuurstoftherapie nodig. Het medicijn Sirolimus (rapamycin, rapamune) voorkomt voorts de achteruitgang van de longfunctie en verbetert het dagelijks functioneren bij patiënten met LAM. Bovendien zijn geïnhaleerde bronchodilatoren (luchtwegverwijders) nuttig, waardoor de kortademigheid bij sommige patiënten vermindert. Roken en passief roken zijn voorts uit den boze. Patiënten met een abnormale longfunctie, patiënten die snel achteruitgaan en patiënten met chyleuze effusies zijn goede kandidaten voor de behandeling. Een longtransplantatie is voorts een optie voor veel patiënten.

Prognose van lymfangioleiomyomatosis

De ziekte is langzaam tot snel progressief. Sommige patiënten blijven gedurende vele jaren stabiel, terwijl andere snel achteruitgaan. Veel LAM-patiënten ontwikkelen uiteindelijk kortademigheid bij de dagelijkse activiteiten. Bijna 90% van de patiënten leeft nog na tien jaar na de diagnose, maar na twintig jaar na de diagnose zijn de meeste patiënten met de diagnose van deze longaandoening overleden.

Complicaties van longaandoening

Hoewel lymfangioleiomyomatosis-cellen niet als kanker worden beschouwd, verspreiden ze zich mogelijk wel tussen weefsels (metastaseren). Hierdoor kan de aandoening terugkeren, zelfs na een longtransplantatie.

Preventie

Preventie van lymfangioleiomyomatosis is moeilijk omdat de oorzaak vaak genetisch is. Vroege diagnose en behandeling kunnen echter helpen bij het beheren van de ziekte en het verbeteren van de levenskwaliteit.

Praktische tips voor het omgaan met lymfangioleiomyomatosis

Ondersteuning bij kortademigheid

Als je kortademigheid ervaart, kan het helpen om rustig te blijven en je ademhaling onder controle te krijgen met speciale ademhalingstechnieken. Vraag je arts of fysiotherapeut om ademhalingsoefeningen die bij jouw situatie passen. Overweeg lichte activiteiten zoals yoga of tai chi om je longcapaciteit te behouden. Gebruik zuurstoftherapie als dat nodig is, en zorg dat je altijd voldoende voorraad hebt voor noodgevallen.

Medische opvolging en behandeling

Zorg dat je regelmatig controles hebt bij een longarts om de progressie van de aandoening te volgen. Maak een lijst van je symptomen en medicatiegebruik, zodat je dit tijdens afspraken kunt bespreken. Vraag je arts of medicatie zoals sirolimus geschikt voor je is. Overweeg ook om deel te nemen aan klinische studies om toegang te krijgen tot nieuwe behandelingen.

Misvattingen rond lymfangioleiomyomatosis

Lymfangioleiomyomatosis (LAM) is een zeldzame ziekte die de longen en andere organen kan aantasten, maar er zijn veel misvattingen over deze aandoening. Vanwege de zeldzaamheid en complexiteit van LAM begrijpen veel mensen niet goed wat het is en hoe het zich ontwikkelt. Deze misvattingen kunnen leiden tot verwarring bij patiënten, hun families en zorgverleners. Hieronder worden enkele van de meest voorkomende misvattingen over LAM besproken.

LAM is altijd een erfelijke aandoening

Er wordt vaak gedacht dat lymfangioleiomyomatosis een erfelijke aandoening is die van generatie op generatie wordt doorgegeven. Hoewel LAM meestal wordt gezien bij vrouwen van reproductieve leeftijd, is het niet altijd erfelijk. Bij de meeste gevallen van LAM is de oorzaak van de aandoening een mutatie in het TSC2-gen, dat geassocieerd wordt met de syndromen tubereuze sclerose complex (TSC). Dit betekent dat niet alle gevallen van LAM erfelijk zijn, en het kan zich ook ontwikkelen bij vrouwen zonder een familiegeschiedenis van TSC.

LAM komt alleen voor bij oudere vrouwen

Hoewel LAM vaker voorkomt bij vrouwen tussen de 20 en 40 jaar, kan het ook voorkomen bij oudere vrouwen, hoewel dit minder gebruikelijk is. Er bestaat de misvatting dat LAM alleen oudere vrouwen zou treffen, maar de meeste gevallen ontwikkelen zich bij jongere vrouwen, vaak in hun vruchtbare jaren. De ziekte kan echter in alle leeftijdsgroepen voorkomen, en het is belangrijk voor artsen en patiënten om zich bewust te zijn van de symptomen, ongeacht de leeftijd van de patiënt.

LAM veroorzaakt altijd ernstige ademhalingsproblemen

Veel mensen denken dat LAM altijd ernstige ademhalingsproblemen veroorzaakt, maar dit is niet altijd het geval. De symptomen van LAM kunnen variëren van mild tot ernstig. Sommige vrouwen ervaren bijna geen ademhalingsproblemen totdat de ziekte verder gevorderd is, terwijl anderen meteen last hebben van kortademigheid, vooral bij inspanning. De ernst van de symptomen is sterk afhankelijk van hoe ver de ziekte gevorderd is en welke organen zijn aangetast. Het is belangrijk om LAM vroegtijdig te diagnosticeren, zodat er een behandelplan kan worden opgesteld, zelfs als de symptomen nog niet ernstig zijn.

LAM kan alleen worden behandeld met een longtransplantatie

Er is een misvatting dat de enige oplossing voor lymfangioleiomyomatosis een longtransplantatie is. Hoewel sommige patiënten uiteindelijk een longtransplantatie nodig kunnen hebben, zijn er verschillende andere behandelingsopties die kunnen helpen om de ziekte te beheersen. Behandelingen zoals mTOR-remmers (bijvoorbeeld sirolimus) kunnen helpen om de voortgang van de ziekte te vertragen, en patiënten kunnen ook baat hebben bij ademhalingsoefeningen, zuurstoftherapie en andere ondersteunende behandelingen. Een longtransplantatie is meestal pas nodig in de meest geavanceerde stadia van de ziekte, wanneer andere behandelingen niet effectief meer zijn.

LAM is dezelfde aandoening als longemfyseem

Sommige mensen verwarren lymfangioleiomyomatosis met longemfyseem, aangezien beide aandoeningen de longen aantasten. Longemfyseem is echter een andere aandoening die voornamelijk wordt veroorzaakt door roken en leidt tot schade aan de longblaasjes. LAM daarentegen is een zeldzamere ziekte die wordt gekarakteriseerd door de proliferatie van gladde spiercellen in de longen, wat kan leiden tot de vorming van cysten in de longen. Hoewel de symptomen van beide aandoeningen overlappen, zoals kortademigheid en verminderde longfunctie, is de oorzaak en het mechanisme van de schade heel anders.

LAM kan altijd worden gedetecteerd door röntgenfoto's van de longen

Een misvatting is dat lymfangioleiomyomatosis altijd gemakkelijk kan worden gedetecteerd door een standaard röntgenfoto van de longen. Hoewel röntgenfoto's een nuttige eerste stap kunnen zijn bij het onderzoeken van ademhalingsklachten, zijn ze vaak niet gevoelig genoeg om LAM in een vroeg stadium te detecteren. In veel gevallen is een gedetailleerdere beeldvorming, zoals een CT-scan of een MRI-scan, nodig om de kenmerkende cysten en veranderingen in de longen te identificeren die kenmerkend zijn voor LAM. Het is essentieel dat artsen verder kijken dan alleen een röntgenfoto om een juiste diagnose te stellen.

LAM komt nooit voor bij vrouwen zonder een genetische mutatie

Hoewel de meeste gevallen van lymfangioleiomyomatosis worden geassocieerd met genetische mutaties, zoals de mutatie in het TSC2-gen, zijn er ook zeldzame gevallen waarin de ziekte zich ontwikkelt zonder een duidelijke genetische oorzaak. Dit heeft geleid tot de misvatting dat de ziekte altijd het gevolg is van een genetische afwijking, terwijl er mogelijk andere, nog niet volledig begrepen, factoren zijn die een rol spelen bij de ontwikkeling van LAM. Het is belangrijk voor artsen om open te staan voor de mogelijkheid van LAM bij vrouwen zonder een erfelijke voorgeschiedenis, vooral wanneer de symptomen zich voordoen in combinatie met andere risicofactoren.

LAM is altijd te genezen met medicatie

Een andere misvatting is dat lymfangioleiomyomatosis altijd te genezen is met medicatie. Hoewel er medicijnen zijn, zoals mTOR-remmers, die de progressie van de ziekte kunnen vertragen, is er momenteel geen genezing voor LAM. De behandeling richt zich op het beheersen van de symptomen en het vertragen van de voortgang van de ziekte. Dit betekent dat patiënten met LAM vaak een levenslange zorg en opvolging nodig hebben om hun longfunctie te behouden en complicaties te voorkomen. Het is belangrijk om te begrijpen dat medicatie de ziekte kan beheersen, maar de aandoening zelf kan niet volledig worden genezen.

Lees verder

• Kortademigheid: Oorzaken, symptomen en behandelingen
• Longcysten: Oorzaken van cysten in de longen