Goedaardige huidgezwellen met milde tot ernstige symptomen

Een aantal huidaandoeningen veroorzaken goedaardige gezwellen in de huid die milde tot ernstige symptomen en ongemak veroorzaken. Enkele voorbeelden daarvan zijn kersrode bloedvatgezwellen of een keratoacanthoom. De symptomen en behandelingen verschillen. Vaak bepaalt de arts de aard van het huidletsel door een stukje weefsel weg te nemen. Daarnaast is een echografie aangewezen om meer informatie te verkrijgen over het letsel en om andere (kwaadaardige) aandoeningen uit te sluiten.

• Voorbeelden van huidgezwelletjes die goedaardig zijn
• Dermatofibroom (histiocytoom)
• Epidermoïd cyste (voorheen 'atheroomcyste')
• Granuloma teleangiectaticum
• Hemangioom
• Keratoacanthoom
• Kersrood bloedvatgezwel
• Lipoom
• Melanocytaire naevi (moedervlekken)
• Pilarcyste (trichilemmale cyste)
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Geassocieerde symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Onderzoek van goedaardige huidgezwellen met echografie en huidbiopsie
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties van goedaardige huidgezwellen
• Preventie en advies bij goedaardige huidgezwellen

Voorbeelden van huidgezwelletjes die goedaardig zijn

Dermatofibroom (histiocytoom)

Dermatofibromen verschijnen als stevige, verhoogde gepigmenteerde knobbeltjes die aanvoelen als een knop die zich in de huid bevindt. Soms bemerkt de patiënt of arts een perifere pigmentring. Een dermatofibroom komt vaak voor op het been en vaker bij vrouwen. Soms kent een patiënt een voorgeschiedenis van een trauma of een insectenbeet. Het letsel bestaat uit histiocyten (weefselzwerfcellen), bloedvaten en verschillende stadia van woekeringen van bindweefsel (fibrose). Als de patiënt symptomen zoals pijn of jeuk heeft, en/of het uiterlijk aangetast is, dan is een chirurgische verwijdering van het huidletsel vereist.

Epidermoïd cyste (voorheen 'atheroomcyste')

Epidermoïd cysten, ook bekend als 'atheroomcysten', zijn blaasjesvormige huidzwellingen met een centraal punt. Deze bevatten een soort 'kaasachtige' keratine in plaats van talg. Deze cysten (abnormaal gevormde holten in het lichaam) breken soms open, wat een aanzienlijke huidontsteking veroorzaakt die niet geïnfecteerd is.

Granuloma teleangiectaticum

Granuloma teleangiectaticum (pyogeen granuloom) is een goedaardige overmatige groei van bloedvaten. Deze huidaandoening presenteert zich als snelgroeiende roze tot rode knobbeltjes die erg breekbaar zijn en gemakkelijk bloeden. De knobbeltjes volgen vaak op een trauma en zijn bij veel patiënten te vinden op de vingers en lippen. De arts snijdt deze vaak weg en laat dan het weefsel microscopisch verder onderzoeken om zo een amelanotisch melanoom (vorm van huidkanker met roze tumor) uit te sluiten.

Hemangioom

Een hemangioom is een rode of paarse bult op de huid veroorzaakt door een abnormale ophoping van bloedvaten. Veel kleine hemangiomen verdwijnen spontaan. Als ze groot zijn of problemen veroorzaken, kunnen ze behandeld worden met laserchirurgie. Ook kunnen geneesmiddelen zoals corticosteroïden of bètablokkers worden ingezet.

Keratoacanthoom

Keratoacanthomen zijn snelgroeiende epidermale tumoren die gepaard gaan met centrale necrose (weefselversterf) en ulceratie (zweervorming). Ze ontwikkelen zich op latere leeftijd op de huidgebieden die aan de zon zijn blootgesteld. De grootte van deze tumoren bereikt ongeveer twee tot drie centimeter in doorsnede. Een keratoacanthoom verdwijnt meestal spontaan na een paar maanden. Niettemin verwijdert de arts vaak deze tumor door deze weg te snijden. Op deze manier kan hij een plaveiselcelcarcinoom (vorm van huidkanker) uitsluiten, omdat de klinische kenmerken dit kunnen nabootsen, en tevens verbetert hij hiermee het cosmetische resultaat.

Kersrood bloedvatgezwel

Kersrode bloedvatgezwellen zijn ook bekend als “cherry angiomen” of “Campbell de Morgan vlekken”. Dit zijn goedaardige, pijnloze rode papels (knobbeltjes) die vooral op de romp verschijnen en toenemen met de leeftijd. Voor deze huidaandoening is geen behandeling vereist.

Lipoom

Een lipoom is een groeiend gezwel dat zich ontwikkelt in de vetcellen. Lipomen bevinden zich overal in het lichaam waar vetcellen gevormd worden, maar meestal onder de huid in het onderhuidse weefsel (tussen huid en spierlaag). De gezwelletjes voelen zacht en rubberachtig aan. Artsen verwijderen deze meestal niet, tenzij ze groot zijn en symptomen veroorzaken zoals pijn. In dat geval verwijdert de arts deze via een chirurgische ingreep.

Melanocytaire naevi (moedervlekken)

Bij melanocytaire naevi, eigenlijk de gewone term voor een (zwarte) moedervlek, heeft de patiënt een goedaardige woekering van melanocyten (zwarte cellen). Deze huidafwijking komt vaak voor bij mensen met een blanke huidskleur. De melanocytaire naevi verschijnen in de kindertijd en nemen toe in aantal en grootte tijdens de adolescentie en vroege volwassenheid. Ze beginnen vaak als platte bruine macules (huidvlekken) met een groei van melanocyten. De melanocyten blijven groeien naar beneden in de huidlaag, zodat een verhoging van de melanocyten boven het huidoppervlak ontstaat.

Pilarcyste (trichilemmale cyste)

Pilarcysten zijn gladde cysten (blaasjes) zonder punt die zich meestal op de behaarde hoofdhuid bevinden. Ze lijken op epidermoïd cysten, maar deze bevinden zich niet op de hoofdhuid. Meestal heeft de patiënt meerdere pilarcysten. De aandoening is soms familiaal bepaald. De cysten, die soms erg groot zijn, verwijdert de arts chirurgisch om cosmetische redenen of om een ontsteking te vermijden.

Epidemiologie

Goedaardige huidgezwellen komen veel voor in de algemene bevolking en kunnen bij mensen van elke leeftijd optreden. Ze zijn over het algemeen niet levensbedreigend, maar kunnen ongemak veroorzaken afhankelijk van de grootte, locatie en het type gezwel. De prevalentie varieert per type gezwel en leeftijdsgroep.

Algemene prevalentie van goedaardige huidgezwellen
Goedaardige huidgezwellen, zoals lipomen, moedervlekken (naevi) en dermatofibromen, komen veel voor en kunnen bij bijna elke persoon in het leven optreden. Er is een hogere prevalentie bij oudere volwassenen, maar ze kunnen ook al op jongere leeftijd aanwezig zijn, afhankelijk van het type gezwel.

Verhouding tussen geslacht en goedaardige huidgezwellen
Er zijn bepaalde verschillen in de frequentie van goedaardige huidgezwellen tussen mannen en vrouwen. Zo komt bijvoorbeeld het lipoom vaker voor bij mannen, terwijl moedervlekken vaker voorkomen bij vrouwen. Dermatofibromen komen vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.

Leeftijdsgebonden prevalentie
De prevalentie van goedaardige huidgezwellen neemt toe met de leeftijd. Dit komt omdat de cellen in de huid met de tijd kunnen verouderen en zich anders kunnen gaan ontwikkelen, wat leidt tot goedaardige gezwellen. Bijvoorbeeld, lipomen en dermatofibromen komen vaker voor bij volwassenen ouder dan 40 jaar.

Geografische verschillen in prevalentie
Er zijn geen grote geografische verschillen in de prevalentie van goedaardige huidgezwellen. De incidentie kan echter variëren door genetische factoren, leefomstandigheden en toegang tot gezondheidszorg. In gebieden waar de toegang tot dermatologische zorg beperkt is, kan het voorkomen van dergelijke gezwellen mogelijk groter zijn, aangezien ze minder snel gediagnosticeerd of behandeld worden.

Mechanisme

Goedaardige huidgezwellen ontstaan door een overmatige groei van huidcellen, vaak zonder dat er een onderliggende kwaadaardige aandoening is. Het mechanisme varieert afhankelijk van het type gezwel.

Lipomen
Lipomen ontstaan door de abnormale groei van vetweefsel onder de huid. Deze gezwellen zijn meestal zacht en beweegbaar onder de huid. Ze ontstaan vaak door een genetische aanleg, maar kunnen ook door andere factoren zoals traumatische letsels veroorzaakt worden.

Dermatofibromen
Dermatofibromen ontstaan door een overgroei van bindweefselcellen. Deze gezwellen zijn vaak bruin of roodachtig van kleur en kunnen stug aanvoelen. Ze komen meestal voor als gevolg van een lokale huidreactie, vaak na een insectenbeet of een ander trauma aan de huid.

Moedervlekken (naevi)
Moedervlekken zijn vaak goedaardige gezwellen die ontstaan door de ophoping van pigmentcellen in de huid. Het mechanisme achter het ontstaan van moedervlekken is gerelateerd aan genetische factoren, maar ook aan blootstelling aan zonlicht, wat de pigmentcellen kan stimuleren om zich te ontwikkelen.

Verstoringen in de celgroei
Bij al deze goedaardige huidgezwellen komt er een verstoring in de normale celgroei voor. In de meeste gevallen blijft de groei beperkt en wordt de tumor niet kwaadaardig, maar de gezwellen kunnen wel ongemak veroorzaken afhankelijk van hun locatie.

Oorzaken

De oorzaken van goedaardige huidgezwellen kunnen variëren, maar er zijn verschillende bekende factoren die bijdragen aan het ontstaan ervan.

Genetische factoren
Veel goedaardige huidgezwellen, zoals lipomen en moedervlekken, kunnen erfelijk zijn. Mensen met een familiegeschiedenis van huidgezwellen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van soortgelijke aandoeningen. Genetische afwijkingen kunnen leiden tot een verhoogde aanleg voor de ontwikkeling van bepaalde huidgezwellen.

Blootstelling aan zonlicht
Zonlicht is een belangrijke oorzaak van het ontstaan van moedervlekken (naevi). Overmatige blootstelling aan ultraviolet (UV)-licht kan de pigmentcellen in de huid beïnvloeden, waardoor er nieuwe moedervlekken ontstaan. Dit is vooral relevant bij mensen met een lichte huid, die gevoeliger zijn voor UV-stralen.

Hormonale veranderingen
Hormonale veranderingen kunnen ook een rol spelen bij de vorming van goedaardige huidgezwellen. Dit is vooral het geval bij vrouwen tijdens de zwangerschap, wanneer hormonale schommelingen kunnen leiden tot het ontstaan van nieuwe moedervlekken of het vergroten van bestaande gezwellen.

Trauma of letsels
In sommige gevallen kunnen goedaardige huidgezwellen ontstaan na huidtrauma of een letsel, zoals een insectenbeet of een wond. Dit kan leiden tot het ontstaan van dermatofibromen, waar het bindweefsel overmatig groeit als reactie op het letsel.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van goedaardige huidgezwellen kunnen vergroten.

Genetische aanleg
Een van de belangrijkste risicofactoren voor het ontwikkelen van goedaardige huidgezwellen is genetische aanleg. Mensen met een familiegeschiedenis van huidgezwellen hebben een verhoogd risico om zelf ook dergelijke gezwellen te ontwikkelen.

Leeftijd
De kans op het ontwikkelen van goedaardige huidgezwellen neemt toe met de leeftijd. Oudere volwassenen hebben een hoger risico om lipomen en dermatofibromen te ontwikkelen, hoewel dergelijke gezwellen ook al op jongere leeftijd kunnen optreden.

Geslacht
Geslacht speelt een rol in het risico op bepaalde typen huidgezwellen. Zo komen lipomen vaker voor bij mannen, terwijl dermatofibromen en moedervlekken vaker voorkomen bij vrouwen.

Blootstelling aan zonlicht
Mensen die veel tijd in de zon doorbrengen, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van moedervlekken en andere huidgezwellen. Dit geldt vooral voor mensen met een lichte huid, die gevoeliger zijn voor de schadelijke effecten van UV-straling.

Risicogroepen

Bepaalde groepen mensen lopen een hoger risico op het ontwikkelen van goedaardige huidgezwellen.

Ouderen
Ouderen zijn een risicogroep voor het ontwikkelen van goedaardige huidgezwellen, zoals lipomen en dermatofibromen. De kans op het ontwikkelen van deze gezwellen neemt toe met de leeftijd.

Mensen met een familiegeschiedenis
Mensen die familieleden hebben met goedaardige huidgezwellen hebben een verhoogd risico om zelf ook dergelijke gezwellen te ontwikkelen.

Mensen met een lichte huid
Mensen met een lichte huid, vooral degenen die veel in de zon verblijven, lopen een hoger risico op het ontwikkelen van moedervlekken en andere goedaardige huidgezwellen.

Zwangere vrouwen
Hormonale veranderingen tijdens de zwangerschap kunnen leiden tot de ontwikkeling van nieuwe moedervlekken of het vergroten van bestaande huidgezwellen, waardoor zwangere vrouwen een verhoogd risico lopen.

Geassocieerde symptomen

Goedaardige huidgezwellen vertonen vaak geen symptomen, maar in sommige gevallen kunnen ze ongemak veroorzaken.

Pijn of gevoeligheid
Hoewel goedaardige huidgezwellen meestal pijnloos zijn, kunnen ze in sommige gevallen gevoelig worden, vooral wanneer ze onder druk staan of geïrriteerd raken door wrijving. Dit geldt met name voor grotere lipomen of huidgezwellen die in een gebied met veel beweging zitten.

Verkleuring van de huid
Sommige goedaardige huidgezwellen, zoals dermatofibromen, kunnen een bruinachtige of roodachtige kleur hebben, wat een verandering in de huidskleur veroorzaakt.

Groeispurt
Een van de symptomen van goedaardige huidgezwellen kan een plotselinge groei zijn. Dit is vaak het geval bij lipomen, waar de vetmassa langzaam kan toenemen en het gezwel groter kan worden.

Beperkte mobiliteit
In sommige gevallen, zoals bij grotere lipomen, kan het gezwel zich bevinden in een gebied waar het de mobiliteit of de werking van nabijgelegen gewrichten beïnvloedt.

Alarmsymptomen

Hoewel goedaardige huidgezwellen meestal geen gevaarlijk zijn, moeten er bepaalde alarmsymptomen worden opgevolgd om kwaadaardigheid uit te sluiten.

Snelgroeiende gezwellen
Een van de belangrijkste alarmsymptomen is het plotseling snel groeien van een huidgezwel. Als een gezwel snel toeneemt in grootte, kan dit een aanwijzing zijn voor een kwaadaardig proces.

Pijnlijke gezwellen
Als een goedaardig huidgezwel pijnlijk of gevoelig wordt, kan dit wijzen op een ontsteking of infectie, of in zeldzame gevallen een kwaadaardige transformatie.

Veranderingen in kleur of vorm
Een verandering in de kleur of vorm van een huidgezwel kan ook wijzen op een mogelijke maligniteit. Bijvoorbeeld, als een moedervlek onregelmatige randen krijgt of van kleur verandert, moet dit nader onderzocht worden.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van goedaardige huidgezwellen wordt vaak klinisch gesteld op basis van de visuele inspectie en anamnese. Soms zijn aanvullende onderzoeken nodig om de aard van het gezwel te bevestigen.

Visuele inspectie en palpatie
De eerste stap in de diagnose van goedaardige huidgezwellen is een grondige visuele inspectie en palpatie. Artsen zullen het gezwel onderzoeken om de grootte, consistentie, kleur en vorm te beoordelen.

Dermatoscopie
Dermatoscopie kan worden gebruikt om moedervlekken en andere huidgezwellen beter te visualiseren. Dit apparaat helpt artsen om gedetailleerdere beelden van het gezwel te krijgen en te controleren op kenmerken die wijzen op maligniteit.

Biopsie
In sommige gevallen kan een biopsie nodig zijn om de aard van het gezwel vast te stellen. Dit gebeurt vooral als er twijfels bestaan over de goedaardigheid van het gezwel, zoals bij snelgroeiende of veranderende huidgezwellen.

Onderzoek van goedaardige huidgezwellen met echografie en huidbiopsie

Goedaardige huidgezwellen zijn niet altijd met het blote oog te onderscheiden van kwaadaardige huidtumoren. Daarom neemt de arts soms een stukje weefsel weg om dit te laten onderzoeken (biopsie). Ook een echografie van het huidoppervlak is een nuttig diagnostisch instrument voor de huidarts. Dit beeldvormend onderzoek geeft namelijk informatie over de structuur, de relatie met aangrenzende structuren, en de mate van vascularisatie (bloedvatvoorziening van een weefsel of orgaan). Dit is tevens nuttig voor het plannen van een eventuele chirurgische ingreep om het huidletsel te verwijderen en om andere aandoeningen uit te sluiten.

Behandeling

Goedaardige huidgezwellen vereisen meestal geen behandeling, tenzij ze ongemak veroorzaken of esthetisch storend zijn.

Chirurgische verwijdering
Als een goedaardig huidgezwel pijn doet, groeit of cosmetisch storend is, kan een chirurgische verwijdering worden overwogen. Dit is vaak de behandeling van keuze voor lipomen en dermatofibromen.

Laserbehandeling
Laserbehandeling kan worden gebruikt voor de verwijdering van sommige huidgezwellen, zoals bepaalde soorten moedervlekken. Dit kan helpen om littekens te minimaliseren en de hersteltijd te versnellen.

Behandeling van symptomen
In sommige gevallen kunnen symptomen zoals pijn of irritatie behandeld worden met plaatselijke medicijnen of door aanpassingen aan het dagelijkse gedrag, zoals het vermijden van wrijving op het gezwel.

Prognose

De prognose van goedaardige huidgezwellen is over het algemeen goed. De meeste goedaardige huidgezwellen groeien langzaam en zijn niet levensbedreigend.

Verwachte uitkomst na behandeling
Na verwijdering van goedaardige huidgezwellen is de prognose meestal uitstekend, en komen de gezwellen vaak niet terug. De kans op een kwaadaardige transformatie is zeer laag.

Langdurige opvolging
Hoewel opvolging meestal niet nodig is, kunnen sommige patiënten kiezen voor een controle om te verzekeren dat er geen nieuwe gezwellen ontstaan.

Complicaties van goedaardige huidgezwellen

Hoewel de meeste goedaardige huidgezwellen geen ernstige problemen veroorzaken, kunnen sommige wel complicaties met zich meebrengen, vooral als ze onbehandeld blijven:

• Huidontsteking: Bijvoorbeeld bij epidermoïd cysten kan een ontsteking optreden, zelfs zonder infectie.
• Ulceratie: Bij keratoacanthomen kan zweren ontstaan, wat pijnlijk kan zijn en kan leiden tot infectie.
• Cosmetische problemen: Veel goedaardige gezwellen kunnen leiden tot cosmetische bezwaren, wat vooral storend kan zijn als ze op zichtbare plaatsen voorkomen zoals het gezicht.
• Functionele problemen: Als de gezwellen zich op of nabij belangrijke structuren bevinden, kunnen ze beweging of functie belemmeren. Bijvoorbeeld, een groot hemangioom nabij het oog kan het zicht belemmeren.
• Psychosociale impact: Voor sommige patiënten kunnen de gezwellen leiden tot zelfbewustzijn of verlegenheid, wat hun kwaliteit van leven kan beïnvloeden.

Preventie en advies bij goedaardige huidgezwellen

Er is geen gegarandeerde manier om goedaardige huidgezwellen te voorkomen, maar er zijn bepaalde maatregelen die het risico kunnen verlagen.

Beperkte blootstelling aan zonlicht
Om het risico op het ontwikkelen van moedervlekken en andere goedaardige huidgezwellen te verminderen, wordt het aanbevolen om overmatige blootstelling aan zonlicht te vermijden en zonbescherming te gebruiken.

Gezonde huidverzorging
Het handhaven van een goede huidverzorgingsroutine en het beschermen van de huid tegen schade kan helpen bij het voorkomen van het ontstaan van nieuwe huidgezwellen.

Regelmatige dermatologische controles
Voor mensen met een verhoogd risico op het ontwikkelen van goedaardige huidgezwellen, zoals mensen met een familiegeschiedenis, kunnen regelmatige dermatologische controles nuttig zijn om vroege tekenen van gezwellen te detecteren.

Lees verder

• Soorten bultjes, knobbeltjes en gezwelletjes op huid
• Dermatofibromen: Kleine, goedaardige huidgezwellen
• Lipoom: Goedaardig vetgezwel tussen huid en spierlaag
• Hemangioom: Goedaardig gezwel van bloedvaten op huid & lever
• Atheroomcyste: Goedaardige cyste door schade aan huid