Otomycose (oorschimmel): Schimmelinfectie aan oor of oren

Otomycose is een schimmelinfectie die het uitwendige deel van het oor aantast. Deze infectie kan veroorzaakt worden door verschillende soorten schimmels. Personen met een verzwakt immuunsysteem of andere onderliggende aandoeningen lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van oorschimmel. De belangrijkste symptomen van otomycose zijn oorpijn, oorafscheiding en gehoorverlies. Het verwijderen van de schimmel is de eerste stap in de behandeling van otomycose. Na een grondige reiniging kunnen verschillende medicijnen, zowel topisch aangebracht als via orale inname, ingezet worden. De vooruitzichten zijn over het algemeen goed, hoewel complicaties af en toe kunnen optreden.

• Synoniemen van otomycose
• Mechanisme van otomycose
• Oorzaken van oorschimmel
• Risicofactoren van oorschimmelinfectie
• Risicogroepen
• Symptomen: Oorpijn, oorafscheiding en gehoorverlies
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Huismiddeltjes en zelfzorg bij oorschimmelinfectie
• Professionele medische behandeling
• Oor reinigen
• Aluminiumacetaat
• Antischimmelmiddelen
• Waterstofperoxide
• Prognose van oorschimmelinfectie
• Complicaties
• Preventie van otomycosis

Synoniemen van otomycose

Otomycose kent verschillende synoniemen, waaronder:

• Mycotische otitis externa
• Oorschimmel
• Otomycosis
• Singapore-oor

Mechanisme van otomycose

Otomycose is een schimmelinfectie van het uitwendige oor, vaak veroorzaakt door verschillende schimmels zoals Aspergillus of Candida. Het mechanisme van deze infectie omvat meerdere factoren die bijdragen aan de ontwikkeling en progressie van de aandoening.

Ontstaan van de infectie
De infectie ontstaat meestal wanneer de beschermende barrières van het oor worden verstoord. Dit kan gebeuren door factoren zoals beschadiging van de huid in de gehoorgang, overmatig gebruik van wattenstaafjes of andere voorwerpen die in het oor worden gestoken. Bovendien kunnen bepaalde omgevingsfactoren, zoals vocht en hoge temperaturen, bijdragen aan de groei van schimmels.

Rol van de immuunrespons
De immuunrespons speelt een cruciale rol bij de ontwikkeling van otomycose. Een verzwakt immuunsysteem, veroorzaakt door ziekten zoals diabetes of hiv, kan de kans op een schimmelinfectie vergroten. Bij patiënten met een verminderde afweer kan het lichaam de schimmels niet effectief bestrijden, wat leidt tot een toename van symptomen en complicaties.

Symptomen en manifestaties
Otomycose kan zich uiten in verschillende symptomen, waaronder jeuk, pijn, afscheiding uit het oor, en een verstoord gehoor. De ernst van deze symptomen kan variëren afhankelijk van de mate van infectie en de immuunrespons van de patiënt. In sommige gevallen kan de infectie leiden tot ontsteking en zwelling van het oor, wat de behandeling bemoeilijkt.

Diagnose en identificatie van de schimmel
De diagnose van otomycose vereist vaak een combinatie van klinische evaluatie en laboratoriumonderzoek. Een otoloog kan een inspectie van het oor uitvoeren en monsters nemen van de afscheiding om de aanwezige schimmel te identificeren. Dit is belangrijk voor het bepalen van de meest effectieve behandelingsstrategie.

Oorzaken van oorschimmel

Otomycose wordt veroorzaakt door een breed scala aan schimmels, met ongeveer zestig bekende soorten, waaronder Aspergillus en Candida. Deze schimmels komen overal in de omgeving voor, maar niet iedereen die met deze schimmels in contact komt, ontwikkelt een oorschimmelinfectie. Schimmels gedijen in warme, vochtige omgevingen, waardoor de infectie vaak optreedt in tropische klimaten en vooral in de zomermaanden. Bacteriën kunnen zich soms mengen met de schimmels, wat de infectie kan verergeren.

Risicofactoren van oorschimmelinfectie

De volgende groepen lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van otomycose:

• Beoefenaars van watersporten, zoals zwemmen en duiken
• Langdurig gebruik van actuele antibacteriële middelen
• Patiënten met diabetes mellitus (suikerziekte)
• Patiënten met eczeem (chronische huidziekte gekenmerkt door droge huid en jeukende huid)
• Patiënten met een trauma of letsel aan het oor
• Patiënten met een zwak immuunsysteem (zij hebben vaak een langere behandelingsduur nodig en de aandoening komt vaker terug)
• Zwemmers die zwemmen in vervuild water (ook in schoon water kan de schimmel aanwezig zijn)

Ongeveer één op de acht patiënten met een infectie aan het uitwendige oor (otitis externa) heeft ook een schimmelinfectie.

Risicogroepen

Er zijn verschillende risicogroepen die een verhoogde kans hebben op het ontwikkelen van otomycose. Het identificeren van deze groepen is essentieel voor preventie en vroege detectie.

Patiënten met een verzwakt immuunsysteem
Patiënten met aandoeningen zoals hiv/aids, diabetes of andere immuundeficiënties lopen een groter risico op schimmelinfecties, waaronder otomycose. Het verzwakte immuunsysteem kan het lichaam minder effectief maken in het bestrijden van schimmels.

Mensen die veel vochtige omgevingen bezoeken
Mensen die vaak in vochtige omgevingen zijn, zoals zwembaden of sauna's, kunnen een verhoogd risico op otomycose lopen. De combinatie van vocht en warmte creëert ideale omstandigheden voor schimmelgroei. Dit geldt ook voor mensen die vaak in tropische klimaten verblijven.

Ouderen en kinderen
Zowel ouderen als kinderen zijn gevoeliger voor infecties in het algemeen. Ouderen hebben vaak een verzwakt immuunsysteem door veroudering en comorbiditeiten, terwijl kinderen, vooral zuigelingen, nog niet volledig ontwikkelde immuunreacties hebben.

Gebruik van hoortoestellen of oordopjes
Het gebruik van hoortoestellen en oordopjes kan bijdragen aan de ontwikkeling van otomycose. Deze apparaten kunnen vocht vasthouden en een afgesloten omgeving creëren, wat de kans op schimmelgroei vergroot.

Symptomen: Oorpijn, oorafscheiding en gehoorverlies

Otomycose treft meestal één oor, maar soms kunnen beide oren aangetast worden. De symptomen zijn onder meer:

• Een gevoel van volheid in het oor
• Een ontsteking
• Oorafscheiding die kan variëren van wit tot geel, zwart, grijs of groen
• Een oorprop
• Schilferige huid in de gehoorgang
• Een vernauwde uitwendige gehoorgang
• Zwelling (gezwollen oren)
• Gehoorverlies door de dikke vloeistofafscheiding en zwelling van het oor
• Jeukende oren
• Oorpijn
• Oorsuizen (tinnitus aurium)
• Roodheid in het uitwendige gedeelte van de gehoorgang

Alarmsymptomen

Bij otomycose kunnen bepaalde alarmsymptomen optreden die indicatief zijn voor een ernstigere infectie of complicaties. Het is belangrijk om deze symptomen te herkennen en tijdig medische hulp te zoeken.

Afscheiding uit het oor
Een opvallend symptoom van otomycose is de afscheiding uit het oor, die vaak een ongewone geur kan hebben. Dit kan duiden op een actieve infectie en is een reden om medische hulp in te schakelen.

Ernstige jeuk of pijn
Patiënten met otomycose kunnen last hebben van ernstige jeuk of pijn in het oor. Deze symptomen kunnen hinderlijk zijn en vereisen vaak een evaluatie door een arts om de oorzaak vast te stellen en een passende behandeling te bieden.

Verlies van gehoor
Bij een ernstigere infectie kan verlies van gehoor optreden. Dit kan variëren van tijdelijke vermindering van het gehoor tot ernstiger gehoorverlies. Dit symptoom kan wijzen op een diepere infectie die aandacht nodig heeft.

Roodheid en zwelling van de gehoorgang
Roodheid en zwelling van de gehoorgang zijn tekenen van ontsteking, wat kan duiden op een verergerde infectie. Dit kan gepaard gaan met pijn en ongemak, en is een reden voor onmiddellijke medische evaluatie.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
Patiënten dienen zich onmiddellijk tot een arts te wenden bij pijn, een vochtafscheiding of gehoorproblemen. Hoe sneller de diagnose gesteld wordt, des te sneller kan de behandeling starten en zal de patiënt zich beter voelen. De arts doorloopt de medische geschiedenis van de patiënt en voert een grondig lichamelijk onderzoek uit. Hierbij gebruikt hij een otoscoop om in de oren te kijken (otoscopie). Soms neemt de arts een uitstrijkje van het oor en stuurt dit naar een laboratorium voor microscopisch onderzoek om de aanwezigheid van schimmels te bevestigen. De behandeling wordt doorgaans afgestemd op het type schimmel dat bij de patiënt aanwezig is.

Differentiële diagnose
In de beginfase wordt otomycose vaak verkeerd gediagnosticeerd als een bacteriële infectie. Dit kan ertoe leiden dat de patiënt antibiotische oordruppels krijgt die niet effectief zijn tegen schimmels.

Huismiddeltjes en zelfzorg bij oorschimmelinfectie

Omdat vochtige omgevingen de groei van schimmels bevorderen, is het belangrijk om het oor droog te houden. Het gebruik van een haardroger kan nuttig zijn, mits voorzichtig toegepast om brandwonden te voorkomen. Het gebruik van wattenstaafjes wordt afgeraden omdat deze de gehoorgang kunnen beschadigen en de kans op oorinfecties kunnen verhogen. Azijn en alcohol kunnen ook helpen bij de behandeling van oorschimmel. Alcohol helpt het vocht te verdampen en desinfecteert, terwijl de zuurgraad van azijn de schimmelgroei remt. Een oplossing van gelijke delen alcohol en azijn kan in een vroeg stadium verlichting bieden.

Professionele medische behandeling

De volgende behandelingen zijn mogelijk bij otomycosis:

Oor reinigen

Het reinigen van het oor (auditief toilet) is vaak de eerste stap in de behandeling van oorschimmel. Dit helpt om andere medicijnen, zoals oordruppels, gemakkelijker in het oor te laten doordringen. Het reinigen van de schimmel kan complex zijn en soms leiden tot complicaties zoals perforatie van het trommelvlies (gescheurd trommelvlies). De arts kan een speciale zuignap gebruiken om het opgebouwde materiaal te verwijderen. Meerdere sessies per week gedurende enkele weken kunnen nodig zijn.

Aluminiumacetaat

Aluminiumacetaat is een vloeistof die effectief kan zijn bij de behandeling van oorschimmel wanneer deze minstens drie keer per dag gedurende ten minste een week wordt toegepast.

Antischimmelmiddelen

Antischimmelmiddelen (antimycotica) kunnen topisch worden toegepast als oordruppels of oraal worden ingenomen. Bij ernstige gevallen worden vaak orale antimycotica zoals itraconazol voorgeschreven. Niet alle medicijnen zijn geschikt voor elke patiënt; bijvoorbeeld, mensen met een leveraandoening moeten sommige antimycotica vermijden.

Waterstofperoxide

Waterstofperoxide helpt bij het verzachten van harde korsten die zich door de infectie ophopen. Dit maakt het makkelijker voor plaatselijke behandelingen om in het oor door te dringen.

Prognose van oorschimmelinfectie

In de meeste gevallen kan otomycose effectief worden behandeld met antischimmelmiddelen, wat doorgaans leidt tot een volledig herstel van de infectie. Echter, de prognose kan variëren afhankelijk van verschillende factoren:

• Effectiviteit van de behandeling: Bij de meeste patiënten leidt een tijdige en juiste behandeling met antischimmelmiddelen tot genezing. De keuze van het medicijn en de duur van de behandeling zijn cruciaal voor een succesvol resultaat.
• Ernst van de infectie: Ernstige gevallen van otomycose, vooral wanneer deze langdurig onbehandeld blijven, kunnen moeilijker te behandelen zijn en kunnen leiden tot complicaties zoals gehoorverlies of chronische oorproblemen.
• Terugkeer van de infectie: Sommige patiënten kunnen terugkerende infecties ervaren, vooral als de onderliggende oorzaak niet wordt aangepakt. Factoren zoals een verzwakt immuunsysteem, diabetes, of blootstelling aan vochtige omgevingen kunnen bijdragen aan de kans op herhaling.
• Onderliggende gezondheidstoestanden: Patiënten met andere gezondheidsproblemen, zoals een zwak immuunsysteem of diabetes mellitus, kunnen een langere behandelingsduur nodig hebben en hebben mogelijk een grotere kans op complicaties en terugkeer van de infectie.
• Naleving van preventieve maatregelen: Het opvolgen van preventieve maatregelen, zoals het vermijden van vochtige omgevingen en het handhaven van goede oorhygiëne, kan helpen om toekomstige infecties te voorkomen en de algehele prognose te verbeteren.

Wanneer de oorzaak van de infectie goed wordt aangepakt en de fysiologische omgeving van de uitwendige gehoorgang wordt hersteld, is de kans op een volledige genezing groot. Desondanks moeten patiënten die een verhoogd risico hebben op terugkerende infecties bijzonder waakzaam zijn en regelmatig medische controles ondergaan om eventuele problemen tijdig op te sporen en te behandelen.

Complicaties

Vooral patiënten met diabetes mellitus moeten snel professionele medische hulp zoeken en vermijden zelf hun oren te reinigen, omdat ze een verhoogd risico lopen op ernstige complicaties. Een onbehandelde schimmelinfectie kan zich van het buitenoor naar de schedelbasis verspreiden, wat een intraveneuze (via een ader) behandeling in een ziekenhuis vereist.

Preventie van otomycosis

Hoewel otomycose meestal niet levensbedreigend is, is het wel een vervelende aandoening. Enkele preventieve maatregelen zijn:

• Het behouden van een kleine hoeveelheid oorsmeer in de gehoorgang, wat een natuurlijke schimmelwerende werking heeft.
• Na het douchen of zwemmen de oren grondig drogen met een handdoek. Het draaien van het hoofd naar elke kant en het trekken aan de oorlellen kan helpen om water uit de gehoorgang te verwijderen.
• Het voorzichtig gebruik van een haardroger op een veilige afstand van het oor kan ook helpen bij het drogen.
• Het dragen van oordopjes tijdens het zwemmen kan helpen om schimmels uit het oor te houden.
• Vermijd krabben aan de oren om schade aan de huid en het binnendringen van schimmels of andere ziekteverwekkers te voorkomen.

Lees verder

• Zwemmersoor: Ooraandoening met afscheiding uit oor & oorpijn
• Oorpijn: Pijn in oor door probleem in oren of lichaam
• Otorree: Oorafscheiding door probleem met oor of hersenen