Acute zonale occulte perifere retinopathie: Oogaandoening

Acute zonale occulte perifere retinopathie is een zeldzame oogaandoening die het perifere deel van het netvlies (retina) aantast. Patiënten ervaren meestal plotselinge lichtflitsen en veranderingen in hun gezichtsveld. De diagnose is complex en vereist een combinatie van beeldvormende onderzoeken. De exacte oorzaak en de beste behandelingsoptie voor deze aandoening zijn anno augustus 2024 nog steeds niet volledig begrepen, waardoor verder onderzoek noodzakelijk blijft. De prognose varieert sterk tussen patiënten. Deze aandoening werd voor het eerst gedetailleerd beschreven door de Nederlandse arts J.D. Gass in 1992.

• Epidemiologie acute zonale occulte perifere retinopathie
• Mechanisme
• Oorzaken en erfelijkheid
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Blinde vlekken en lichtflitsen in gezichtsveld
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties oogaandoening
• Preventie
• Praktische tips voor het omgaan met acute zonale occulte perifere retinopathie (AZOP)
• Regelmatige oogonderzoeken en opvolging
• Vermijd overmatige blootstelling aan schadelijke invloeden
• Gezondheidsbeheer van onderliggende aandoeningen
• Visuele hulpmiddelen en aanpassingen
• Pauzes nemen en de belasting op de ogen verminderen
• Gebruik van ontstekingsremmende medicijnen of steroïden
• Psychologische ondersteuning en omgaan met visuele veranderingen
• Ooggezondheid op lange termijn en preventieve maatregelen
• Misvattingen rond acute zonale occulte perifere retinopathie
• AZOOR is een aandoening die alleen oudere mensen treft
• De symptomen van AZOOR zijn altijd gemakkelijk te herkennen
• Een oogonderzoek is altijd voldoende om AZOOR te diagnosticeren
• AZOOR kan altijd worden behandeld met medicijnen
• AZOOR veroorzaakt altijd permanent verlies van het gezichtsvermogen
• AZOOR is hetzelfde als andere retinopathieën
• Het is moeilijk om AZOOR te voorkomen

Epidemiologie acute zonale occulte perifere retinopathie

Acute zonale occulte perifere retinopathie treft vrouwen ongeveer drie keer vaker dan mannen. Een aanzienlijk deel van de patiënten is bijziend. In veel gevallen wordt de oogafwijking voorafgegaan door een virale infectie. De meeste patiënten zijn tussen de twintig en veertig jaar oud bij het stellen van de diagnose, maar ook oudere en jongere patiënten kunnen getroffen worden. Patiënten met een blanke huidskleur lijken vaker slachtoffer te zijn van deze aandoening, hoewel dit mogelijk een weerspiegeling is van demografische factoren in de studies.

Mechanisme

AZOOR wordt gekenmerkt door acute schade aan de buitenste lagen van het netvlies, met name de fotoreceptorcellen. De precieze oorzaak blijft onbekend, maar er wordt aangenomen dat een combinatie van immunologische, infectieuze en genetische factoren bijdraagt aan de pathogenese.

Schade aan fotoreceptoren
De ziekte lijkt primair de fotoreceptoren in het perifere netvlies aan te tasten. Dit resulteert in verlies van perifere en soms centrale visus, afhankelijk van de uitgebreidheid van de schade.

Immunologische rol
Veel onderzoekers vermoeden dat AZOOR een auto-immuuncomponent heeft, waarbij het immuunsysteem de fotoreceptoren aanvalt. Dit kan verklaard worden door de associatie met andere immuun-gemedieerde aandoeningen.

Infectieuze hypothesen
Virale infecties zijn voorgesteld als mogelijke triggers, vooral bij patiënten die vlak voor het begin van de symptomen een infectie hebben doorgemaakt. Er is echter geen specifiek pathogeen geïdentificeerd.

Oorzaken en erfelijkheid

Anno augustus 2024 is de exacte oorzaak van acute zonale occulte perifere retinopathie nog steeds onbekend. Er wordt vermoed dat de aandoening een auto-immuunreactie betreft, waarbij het immuunsysteem ten onrechte de perifere cellen van het netvlies aanvalt. Er zijn geen duidelijke aanwijzingen dat erfelijke factoren een rol spelen bij het ontstaan van deze ziekte.

Risicofactoren

AZOOR heeft verschillende risicofactoren, hoewel deze niet altijd eenduidig zijn vastgesteld. De ziekte wordt vaak in verband gebracht met bepaalde immunologische en omgevingsfactoren.

Auto-immuunaandoeningen
Een voorgeschiedenis van auto-immuunziekten, zoals lupus of multiple sclerose, verhoogt mogelijk het risico op AZOOR. Dit wijst op een gedeelde pathofysiologie.

Virale infecties
Recente infecties met virussen zoals herpes simplex of Epstein-Barr kunnen een rol spelen in het uitlokken van de ziekte. Deze infecties kunnen het immuunsysteem activeren en leiden tot ontstekingen in het netvlies.

Levensstijl en omgevingsfactoren
Hoewel er beperkte gegevens zijn, kan blootstelling aan intense visuele stimulatie, zoals langdurig gebruik van beeldschermen, theoretisch bijdragen aan stress op het netvlies.

Risicogroepen

Bepaalde groepen patiënten lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van AZOOR, voornamelijk op basis van leeftijd, geslacht en medische voorgeschiedenis.

Vrouwen van reproductieve leeftijd
Vrouwen tussen de 20 en 40 jaar vormen de grootste risicogroep. Hormoonfluctuaties kunnen een potentiële factor zijn, hoewel dit nog niet definitief is aangetoond.

Patiënten met systemische auto-immuunziekten
Mensen met ziekten zoals reumatoïde artritis of Sjögren-syndroom hebben een verhoogd risico op netvliesaandoeningen, waaronder AZOOR.

Reizigers en recente infecties
Reizigers naar gebieden waar bepaalde infecties vaker voorkomen, zoals tropische regio's, lopen mogelijk een hoger risico, vooral na een acute infectie.

Symptomen: Blinde vlekken en lichtflitsen in gezichtsveld

Patiënten met acute zonale occulte perifere retinopathie hebben vaak een recente medische geschiedenis van een virale infectie, die enkele weken voorafgaand aan de oogsymptomen heeft plaatsgevonden. De meeste patiënten hebben geen eerdere oogproblemen, hoewel sommigen last hebben van bijziendheid (myopie). De aandoening treft meestal één oog, maar het andere oog kan later ook aangetast worden. Typische symptomen zijn plotselinge scotomen, waarbij delen van het gezichtsveld ontbreken of wazig zijn (wazig gezichtsvermogen). Deze gezichtsvelduitval gaat vaak gepaard met fotopsie, waarbij patiënten lichtflitsen of glinsterende verschijnselen in hun gezichtsveld waarnemen. Deze symptomen zijn vaak asymmetrisch. In sommige gevallen kunnen ook oogpijn en hoofdpijn optreden.

Alarmsymptomen

De symptomen van AZOOR variëren sterk, maar bepaalde alarmsignalen kunnen wijzen op de aanwezigheid van deze aandoening en vereisen onmiddellijke medische evaluatie.

Plotseling visusverlies
AZOOR presenteert zich meestal met plotseling verlies van gezichtsveld, vaak aan één oog. Dit verlies kan variëren van subtiele blindevlekken tot uitgebreide visuele beperkingen.

Fotofobie en flitsende lichten
Patiënten rapporteren vaak fotofobie en de waarneming van flitsende lichten (fotopsieën). Deze symptomen kunnen verwarrend zijn en lijken op migraine-aura's.

Afname van kleurenzicht
Een verminderd vermogen om kleuren waar te nemen kan ook voorkomen, wat wijst op schade aan de fotoreceptoren.

Diagnose en onderzoeken

Oogheelkundig onderzoek
De diagnose van deze zeldzame oogaandoening is uitdagend, omdat het oog en netvlies in het vroege stadium vaak normaal lijken. Bij het oogonderzoek kan de oogarts in een later stadium subtiele veranderingen in het retinale pigmentepitheel waarnemen. Dit is de buitenste laag van het netvlies (medische term: retina), waar de zintuigcellen (fotoreceptoren), zoals staafjes en kegeltjes, zich bevinden. Voor een definitieve diagnose zijn verdere onderzoeken nodig.

Diagnostisch onderzoek
Een optische coherentie tomografie (OCT-scan) biedt een gedetailleerd beeld van de verschillende lagen van het netvlies, waardoor degeneratie van de fotoreceptoren zichtbaar kan worden. Daarnaast kan fundus autofluorescentie nuttig zijn; hierbij maakt de oogarts een foto van het netvlies om abnormale pigmentatie te detecteren. Aanvullende onderzoeken zoals fluoresceïneangiografie (een kleurstofonderzoek van de bloedvaten in het netvlies) en electroretinografie (ERG, een test die de elektrische respons van de fotoreceptoren meet) kunnen aanvullende diagnostische informatie geven.

Differentiële diagnose
De volgende aandoeningen en syndromen kunnen qua symptomen lijken op acute zonale occulte perifere retinopathie en moeten worden overwogen bij het stellen van de diagnose:

• Acute posterior mutifocal placoïde pigment epitheliopathie
• Birdshot retinochoroidopathie
• Choroïdopathie
• Kanker geassocieerde retinopathie
• Multifocale choroïditis
• Oculaire histoplasmose syndroom
• Optische neuropathie
• Retinitis pigmentosa
• Serpigineuze choroïditis

Behandeling

De behandeling van acute zonale occulte perifere retinopathie bestaat meestal uit het toedienen van systemische corticosteroïden om de ontsteking te onderdrukken. In sommige gevallen worden ook antibiotica of andere immunosuppressiva (immuunsysteem onderdrukkende medicatie) voorgeschreven. De effectiviteit van deze behandelingen is echter beperkt en varieert per patiënt. Daarom is verder onderzoek naar betere behandelingsopties noodzakelijk.

Prognose

De prognose bij acute zonale occulte perifere retinopathie varieert sterk. Sommige patiënten ervaren een snel verlies van het gezichtsveld, waarna de ziekte stabiliseert binnen zes maanden. Bij ongeveer één op de vier patiënten treedt een zekere verbetering van het gezichtsveld op. De gezichtsscherpte blijft in veel gevallen relatief onaangetast, hoewel sommigen een aanzienlijke vermindering in gezichtsscherpte kunnen ervaren. Op de lange termijn is ongeveer één op de vijf patiënten maatschappelijk blind, wat betekent dat hun visuele beperking hen ernstig beperkt in het dagelijks leven.

Complicaties oogaandoening

De oogafwijking kan bij ongeveer 20-25% van de patiënten terugkeren. Dit risico op recidive benadrukt de noodzaak voor langdurige opvolging en monitoring van de visuele functie bij patiënten die getroffen zijn door deze aandoening.

Preventie

Er zijn momenteel geen specifieke preventieve maatregelen voor AZOOR vanwege de onbekende etiologie. Toch kunnen enkele algemene strategieën het risico verminderen.

Immunologische balans
Een gezonde levensstijl en het vermijden van stressvolle prikkels voor het immuunsysteem kunnen mogelijk bijdragen aan een lager risico op auto-immuunreacties.

Preventie van infecties
Het nemen van voorzorgsmaatregelen tegen virale infecties, zoals vaccinaties en goede hygiëne, kan helpen bij het voorkomen van triggers die AZOOR mogelijk uitlokken.

Regelmatige medische controle
Voor patiënten met een voorgeschiedenis van auto-immuunziekten kan regelmatige controle door een oogarts helpen bij vroege detectie van netvliesaandoeningen.

Praktische tips voor het omgaan met acute zonale occulte perifere retinopathie (AZOP)

Acute zonale occulte perifere retinopathie (AZOP) is een zeldzame aandoening van het netvlies die leidt tot gezichtsverlies, vaak met visuele verstoringen zoals het verlies van perifere visus of het waarnemen van vlekken of schaduwen in het gezichtsveld. Het wordt meestal gekarakteriseerd door acute symptomen die de retinale zenuwvezels beïnvloeden. AZOP kan soms vanzelf verbeteren, maar het vereist vaak zorgvuldige monitoring en therapieën om de visuele schade te beperken. Hier volgen enkele praktische tips voor het omgaan met deze aandoening.

Regelmatige oogonderzoeken en opvolging

Omdat AZOP de perifere retina aantast, is het belangrijk om regelmatig oogonderzoeken te ondergaan. Door nauwkeurig te monitoren hoe de aandoening zich ontwikkelt, kan je arts tijdig ingrijpen als de symptomen verergeren of als er aanvullende behandeling nodig is. Het uitvoeren van retina-scans en andere beeldvormende technieken kan helpen om de ernst van de aandoening vast te stellen en de voortgang te volgen.

Plan opvolging bij je oogarts, zodat zij je ogen goed kunnen blijven controleren en de toestand van je netvlies kunnen evalueren. Bij AZOP is het belangrijk om eventuele veranderingen in je gezichtsvermogen direct te melden, zodat je snel passende zorg kunt krijgen.

Vermijd overmatige blootstelling aan schadelijke invloeden

Mensen met AZOP kunnen extra gevoelig zijn voor schadelijke invloeden zoals UV-straling en blauw licht. Het dragen van een zonnebril met 100% UV-bescherming is essentieel om verdere schade aan de retina te voorkomen. Het dragen van een hoed met een brede rand kan ook helpen om de ogen te beschermen tegen de zon.

Daarnaast is het verstandig om het gebruik van beeldschermen te beperken of regelmatig pauzes te nemen om je ogen rust te geven. Het blauwe licht dat van computers, smartphones en andere digitale apparaten komt, kan de ogen verder belasten, dus het gebruik van een blauwlichtfilter kan nuttig zijn.

Gezondheidsbeheer van onderliggende aandoeningen

AZOP kan geassocieerd worden met andere gezondheidsproblemen zoals ontstekingen, auto-immuunziekten of infecties. Het is van belang om je algehele gezondheid goed te beheren, vooral als je reeds een aandoening hebt die de ooggezondheid kan beïnvloeden, zoals diabetes of hoge bloeddruk.

Zorg ervoor dat je bloeddruk en bloedsuikerspiegel goed onder controle zijn, aangezien deze factoren een rol kunnen spelen in het behoud van je gezichtsvermogen. Overleg met je arts over eventuele medicijnen of behandelingen die je moet volgen om je algehele gezondheid en ooggezondheid te ondersteunen.

Visuele hulpmiddelen en aanpassingen

Door het verlies van perifere visie of de aanwezigheid van vlekken in het gezichtsveld, kan het dagelijks functioneren beïnvloed worden. Het is mogelijk dat je visuele hulpmiddelen nodig hebt om je gezichtsvermogen te ondersteunen. Dit kan variëren van optische hulpmiddelen zoals vergrootglazen of speciale brillen tot elektronische apparaten die de leesbaarheid vergroten of je gezichtsveld verbreden.

Er zijn ook hulpmiddelen die specifiek gericht zijn op het verbeteren van het contrast en het zicht in slecht verlichte omstandigheden. Bij je oogarts of opticien kun je informatie krijgen over welke hulpmiddelen voor jou geschikt zijn, afhankelijk van de ernst van je visuele veranderingen.

Pauzes nemen en de belasting op de ogen verminderen

Omdat AZOP vaak leidt tot visuele verstoringen, is het belangrijk om regelmatig pauzes te nemen bij activiteiten die je ogen veel belasten, zoals lezen, het gebruik van een computer of autorijden. Dit helpt om vermoeidheid van de ogen te voorkomen en voorkomt dat de aandoening verder verergert.

Probeer om de 20 minuten weg te kijken van een scherm of visueel taak en kijk naar iets op ongeveer 20 meter afstand. Dit helpt om de ogen te ontspannen en de belasting te verminderen. Het nemen van langere pauzes en het verminderen van schermgebruik kan je helpen om je gezichtsvermogen te behouden en vermoeidheid van de ogen te voorkomen.

Gebruik van ontstekingsremmende medicijnen of steroïden

Afhankelijk van de oorzaak van AZOP kan je arts medicijnen zoals ontstekingsremmende middelen of steroïden voorschrijven om de ontsteking te verminderen en de symptomen onder controle te houden. Deze medicijnen kunnen helpen om schade aan de retina te beperken en het herstel van het gezichtsvermogen te bevorderen.

Het is belangrijk om de voorgeschreven medicatie precies volgens het advies van je arts in te nemen. Als je bijwerkingen ervaart, zoals verergering van het gezichtsvermogen of andere ongemakken, bespreek dit dan onmiddellijk met je arts.

Psychologische ondersteuning en omgaan met visuele veranderingen

Visuele veranderingen door AZOP kunnen stressvol en emotioneel belastend zijn, vooral als ze het dagelijks functioneren beïnvloeden. Het is belangrijk om de emotionele impact van de aandoening serieus te nemen. Overweeg het zoeken van psychologische ondersteuning, zoals therapie of counseling, om te helpen omgaan met gevoelens van angst of frustratie die kunnen ontstaan door veranderingen in je gezichtsvermogen.

Het kan ook nuttig zijn om lid te worden van een steungroep voor mensen met visuele aandoeningen. Het delen van ervaringen met anderen die in een soortgelijke situatie verkeren, kan helpen om beter om te gaan met de emotionele impact van de aandoening.

Ooggezondheid op lange termijn en preventieve maatregelen

Hoewel AZOP niet altijd te voorkomen is, zijn er enkele preventieve maatregelen die je kunt nemen om je ooggezondheid op lange termijn te ondersteunen. Dit omvat het vermijden van risicofactoren zoals overmatige zonblootstelling, het handhaven van een gezond dieet rijk aan antioxidanten (zoals vitamine A, C en E), en het regelmatig controleren van je ogen om vroegtijdig eventuele veranderingen op te sporen.

Een gezond levensstijl, waaronder niet roken, het behouden van een gezond gewicht, en regelmatig bewegen, kan ook bijdragen aan het behoud van de algehele gezondheid en het verminderen van het risico op oogproblemen.

Misvattingen rond acute zonale occulte perifere retinopathie

Acute zonale occulte perifere retinopathie (AZOOR) is een zeldzame oogziekte die invloed heeft op het oog en kan leiden tot plotseling verlies van gezichtsvermogen. Er zijn verschillende misvattingen over deze aandoening die de diagnose en behandeling kunnen bemoeilijken.

AZOOR is een aandoening die alleen oudere mensen treft

Een veelvoorkomende misvatting is dat AZOOR alleen oudere mensen treft. In werkelijkheid kan de aandoening op elke leeftijd voorkomen, hoewel het vaker wordt gediagnosticeerd bij jongvolwassenen.

De symptomen van AZOOR zijn altijd gemakkelijk te herkennen

Hoewel AZOOR invloed heeft op het gezichtsvermogen, kunnen de symptomen niet altijd duidelijk zijn. Veel mensen ervaren een plotseling verlies van het perifere zicht, maar dit kan vaak worden verward met andere aandoeningen, zoals huidinfecties of hoofdpijn.

Een oogonderzoek is altijd voldoende om AZOOR te diagnosticeren

Hoewel een oogonderzoek belangrijk is bij het stellen van de diagnose, kan AZOOR vaak niet volledig worden vastgesteld met een eenvoudig oogonderzoek. Beeldvormende technieken, zoals een beeldvormend onderzoek, kunnen ook nodig zijn om de aandoening nauwkeuriger te identificeren.

AZOOR kan altijd worden behandeld met medicijnen

Er wordt vaak aangenomen dat AZOOR altijd kan worden behandeld met medicijnen. In werkelijkheid bestaat er geen specifieke medicatie voor de aandoening, en de behandeling richt zich vaak op het beheersen van de symptomen en het stabiliseren van het gezichtsvermogen.

AZOOR veroorzaakt altijd permanent verlies van het gezichtsvermogen

Hoewel AZOOR kan leiden tot gezichtsverlies, is dit niet altijd permanent. Sommige mensen ervaren een gedeeltelijk herstel van hun gezichtsvermogen na verloop van tijd, afhankelijk van de ernst van de aandoening en de tijdigheid van de behandeling.

AZOOR is hetzelfde als andere retinopathieën

Er is een misvatting dat AZOOR vergelijkbaar is met andere veelvoorkomende oogaandoeningen, zoals diabetische retinopathie of maculadegeneratie. AZOOR heeft echter unieke kenmerken die het onderscheiden van deze aandoeningen.

Het is moeilijk om AZOOR te voorkomen

Veel mensen denken dat het moeilijk is om AZOOR te voorkomen, maar er zijn wel enkele risicofactoren, zoals bepaalde auto-immuunziekten en infecties, die de kans op het ontwikkelen van deze aandoening kunnen verhogen. Het is belangrijk om de juiste medische zorg te zoeken om complicaties te minimaliseren.

Lees verder

• Retinopathie: Schade aan het netvlies van oog of ogen