Seroom: Verzameling van vloeistof na operatie of verwonding

Een seroom is een ophoping van sereus vocht in het lichaam. Dit treedt vaak op als complicatie na een operatie, maar kan ook ontstaan na een verwonding. Kenmerken van seromen zijn pijn, gevoeligheid en afscheiding. Hoewel de meeste seromen onschadelijk zijn en vanzelf verdwijnen, kunnen ze soms geïnfecteerd raken of complicaties veroorzaken die het herstel en de duur van het ziekenhuisverblijf verlengen. Voor grotere of geïnfecteerde seromen zijn er verschillende medische behandelingen beschikbaar.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van seromen
• Operatie
• Verwonding
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van seromen
• Klein seroom
• Groot seroom
• Geïnfecteerd seroom
• Sclerotherapie
• Prognose van seroomvorming
• Complicaties
• Infectie
• Verkalking
• Preventie van seroomvorming

Epidemiologie

Seroom is een veelvoorkomende complicatie na chirurgische ingrepen, vooral bij operaties waarbij er ingrijpende weefselschade is of wanneer de lymfatische afvoer verstoord raakt. Het komt voor bij een breed scala van operaties, variërend van borstoperaties tot buikchirurgie en orthopedische ingrepen. Hoewel serooms doorgaans als een relatief milde complicatie worden beschouwd, kunnen ze het genezingsproces verlengen en ongemak voor patiënten veroorzaken.

Incidentie van seroom na chirurgie
De incidentie van seroom varieert afhankelijk van het type operatie. Bij borstchirurgie, zoals mastectomie of borstreconstructie, komt seroom voor bij een aanzienlijk aantal patiënten, variërend van 10% tot 30%. In andere chirurgische disciplines, zoals orthopedie of buikchirurgie, kan de incidentie nog hoger zijn, vooral bij ingrepen die grote hoeveelheden weefsel verwijderen of waar uitgebreide drainage vereist is. De incidentie kan ook toenemen in gevallen waar postoperatieve infecties of complicaties zoals hematomen optreden.

Geografische en demografische factoren
Geografisch gezien zijn er weinig studies die seroomincidentie per regio verschillen, hoewel er regionale variaties kunnen zijn in de beschikbaarheid van postoperatieve zorg en risicobeheer. Demografische factoren zoals leeftijd, geslacht, en comorbiditeiten kunnen het risico op seroom beïnvloeden, hoewel dit nog verder onderzocht moet worden. Ouderen en patiënten met een verzwakt immuunsysteem lopen mogelijk een verhoogd risico op het ontwikkelen van seroom na een operatie.

Mechanisme

Seroom ontstaat wanneer er een ophoping van heldere, stroperige vloeistof zich vormt in een weefselholte, meestal op de plaats van een chirurgische wond. Dit mechanisme kan plaatsvinden wanneer er een verstoring is in het evenwicht van de lymfatische afvoer, wat kan gebeuren door verwonding van de lymfevaten tijdens de operatie. De vloeistof die zich ophoopt bestaat voornamelijk uit lymfevocht, een vloeistof die normaal gesproken betrokken is bij de afweer van het lichaam en het transport van voedingsstoffen en afvalstoffen.

Ophoping van lymfevocht
Lymfevocht speelt een cruciale rol in het afvoeren van afvalstoffen uit de weefsels van het lichaam. Wanneer de lymfatische vaten beschadigd raken door chirurgie, kan het lymfevocht zich ophopen in de open ruimte. Dit kan leiden tot de vorming van een seroom. De ophoping is vaak langzaam en wordt soms pas enkele dagen na de operatie zichtbaar. De vloeistof kan zich in de vorm van een bol of zak ophopen, wat de patiënt ongemak kan bezorgen, afhankelijk van de locatie en grootte van het seroom.

Onvoldoende drainage en verminderde lymfatische doorstroming
Een andere belangrijke factor die bijdraagt aan de vorming van seroom is onvoldoende drainage van de operatieplaats. Bij sommige operaties wordt drainage toegepast om overtollig vocht, bloed of lymfe uit het lichaam te verwijderen. Wanneer deze drainage onvoldoende werkt, kan het lymfevocht zich verzamelen in de ruimte waar normaal lymfe zou moeten worden afgevoerd. Dit komt vaker voor bij complexere operaties waarbij de lymfeknopen of bloedvaten worden aangetast.

Oorzaken van seromen

Operatie

Een seroom ontstaat meestal als gevolg van een operatie. Bij chirurgische ingrepen waarbij lichaamsweefsel wordt verplaatst, kunnen bloed- en lymfevaten beschadigd raken. Het vocht (serum) lekt uit deze beschadigde vaten, wat leidt tot zwelling en de vorming van een knobbel die op een grote cyste lijkt. Seromen ontwikkelen zich doorgaans op de plaats van de chirurgische incisie (insnijding) of daar waar weefsel is verwijderd. Hoewel chirurgen vaak drainagebuisjes gebruiken om overtollig vocht af te voeren en seromen te voorkomen, kan er soms nog wat vocht achterblijven, wat later kan leiden tot een seroom. Het risico op het ontstaan van een seroom neemt toe wanneer er geen drainagebuisjes worden gebruikt.

Een seroom kan ontstaan na elke uitgebreide operatie, zoals:

• Buikchirurgie
• Hernia-reparatie (bijvoorbeeld bij een maagbreuk)
• Keizersnede
• Mastectomie (borstamputatie)
• Plastische chirurgie
• Borstvergroting
• Borstverkleining
• Buikwandcorrectie
• Liposuctie
• Reconstructie

Elke patiënt die een chirurgische ingreep ondergaat, loopt het risico op het ontwikkelen van een seroom, vooral bij langdurige of uitgebreide operaties waarbij veel weefsel wordt verplaatst.

Verwonding

Een seroom kan zich ook ontwikkelen na een verwonding, zoals een valpartij of een auto-ongeluk. Als gevolg van de verwonding kan een ontstekingsreactie optreden, waardoor een seroom kan ontstaan.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van seroom verhogen, zowel vóór als na de operatie. Sommige factoren zijn chirurgisch van aard, terwijl andere gerelateerd zijn aan de algemene gezondheid en het herstelvermogen van de patiënt.

Type chirurgie
Chirurgische ingrepen waarbij weefsel wordt verwijderd, vooral wanneer dit grote hoeveelheden vet- of spierweefsel betreft, hebben een verhoogd risico op seroomvorming. Operaties waarbij de lymfatische vaten of knopen worden aangetast, zoals bij borstchirurgie of lymfeklierdissectie, verhogen het risico. Operaties met veel manipulatiewerkzaamheden in het weefsel of waarbij de integriteit van het weefsel wordt aangetast, kunnen ook een verhoogd risico op seroomvorming met zich meebrengen.

Leeftijd en algehele gezondheid van de patiënt
Ouderen of patiënten met een verzwakt immuunsysteem hebben meer kans op het ontwikkelen van complicaties na chirurgie, waaronder seroom. Bij oudere patiënten kan het lichaam trager reageren op de genezing van weefsels, waardoor het risico op vochtophoping toeneemt. Ook patiënten met onderliggende aandoeningen zoals diabetes of hart- en vaatziekten lopen mogelijk een hoger risico.

Infectie en hematomen
Infecties en hematomen (bloedophopingen) kunnen het risico op seroomvorming verhogen. In gevallen waar de operatie leidt tot een beschadiging van bloedvaten, kan bloed zich ophopen in de operatieplaats en een verhoogde druk uitoefenen. Dit kan leiden tot verstoring van de lymfatische doorstroming, waardoor een seroom ontstaat. Infecties kunnen de genezing van de wond belemmeren en het lichaam een onjuiste reactie geven, wat bijdraagt aan vochtophoping.

Risicogroepen

Sommige patiënten hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van seroom, vooral wanneer ze een voorgeschiedenis van bepaalde aandoeningen of complicaties hebben.

Patiënten met een voorgeschiedenis van lymfeklierdissectie
Patiënten die een lymfeklierdissectie hebben ondergaan, bijvoorbeeld bij de behandeling van kanker, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van seroom. Het verwijderen van lymfeklieren kan de lymfatische drainage verstoren, waardoor vocht zich ophoopt in de operatieplaats. Dit geldt vooral voor borst- of buikoperaties waarbij uitgebreide weefselschade optreedt.

Patiënten met slechte wondgenezing
Patiënten die bekend staan om slechte wondgenezing, zoals die met diabetes of een verzwakt immuunsysteem, hebben een groter risico om seroom te ontwikkelen. Slappe of onvoldoende genezende wonden kunnen ervoor zorgen dat de weefsels meer vatbaar zijn voor vochtophoping, wat leidt tot de vorming van een seroom.

Obesitas
Obesitas is een belangrijke risicofactor voor het ontwikkelen van seroom. Patiënten met overgewicht of obesitas hebben vaak een verminderde lymfatische doorstroming, wat kan bijdragen aan het ophopen van lymfevocht na een operatie. Obesitas kan ook het genezingsproces vertragen, wat het risico verder verhoogt.

Symptomen

Seromen verschijnen meestal zeven tot tien dagen na de operatie, na verwijdering van de drainagebuisjes. Ze kunnen variëren in grootte.

De symptomen van een seroom kunnen zijn:

• Een gezwollen knobbeltje gevuld met vloeistof
• Een heldere afscheiding die zich onder de huid ophoopt en soms naar het huidoppervlak lekt
• Gevoeligheid op en rond het gezwollen gebied
• Pijn bij aanraking van het getroffen gebied
• Roodheid en warmte nabij de operatieplaats

Alarmsymptomen

De symptomen van seroom kunnen variëren afhankelijk van de grootte en locatie van de ophoping. De meeste gevallen van seroom zijn mild en vereisen geen ingrijpende behandeling, maar het is belangrijk om op de hoogte te zijn van mogelijke symptomen die kunnen duiden op een seroom.

Zwelling en vochtophoping
Het meest voorkomende symptoom van een seroom is zwelling op de plaats van de operatie. Dit kan variëren van een lichte zwelling tot een merkbare knobbel of zak van vloeistof. De zwelling kan pijnlijk zijn of ongemak veroorzaken, vooral wanneer de vochtophoping groter wordt. In sommige gevallen kan de zwelling de normale werking van het getroffen gebied belemmeren.

Pijn op de operatieplaats
Patiënten met seroom kunnen pijn ervaren op de plaats van de ophoping, vooral als de seroom groter wordt. De pijn kan variëren van mild tot ernstig, afhankelijk van de hoeveelheid vocht die zich heeft opgehoopt. Het is belangrijk om te controleren of de pijn aanhoudt of verergert, aangezien dit kan wijzen op complicaties zoals infectie of hematoomvorming.

Veranderingen in de huid boven de zwelling
Soms kan de huid boven het seroom er rood of geïrriteerd uitzien. Dit kan wijzen op een ontsteking of infectie in het gebied. In zeldzame gevallen kan het seroom gaan lekken of breken, wat kan leiden tot verdere complicaties zoals een huidinfectie.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van seroom wordt vaak gesteld door middel van lichamelijk onderzoek, maar aanvullende beeldvormende technieken kunnen nodig zijn om de grootte en de locatie van de ophoping te beoordelen.

Lichamelijk onderzoek en klinische evaluatie
Een arts kan vaak de aanwezigheid van een seroom vaststellen door simpelweg de operatieplaats te onderzoeken. De arts kan de zwelling voelen en de consistentie ervan beoordelen, wat typisch is voor een seroom. Het is belangrijk om andere mogelijke oorzaken van zwelling, zoals hematomen of infecties, uit te sluiten.

Beeldvormingstechnieken
Soms kan een arts gebruik maken van echografie of andere beeldvormingstechnieken om de grootte van het seroom te evalueren. Echografie is een niet-invasieve techniek die goed kan worden gebruikt om vloeistofophopingen te visualiseren en te meten, wat belangrijk is voor het plannen van behandeling en opvolging.

Behandeling van seromen

Klein seroom

Bij een klein seroom kan het aanbrengen van warmte het genezingsproces versnellen. Een verwarmingskussen of warm kompres kan om de paar uur ongeveer vijftien minuten worden aangebracht. Dit bevordert de afvoer van vocht en biedt extra comfort. Het is belangrijk dat het kompres niet te warm is en niet te lang wordt toegepast, om te voorkomen dat er extra vochtophoping ontstaat. Ook het verhogen (elevatie) van het getroffen gebied kan de afvoer van vocht bevorderen.

Groot seroom

Bij grotere seromen kan het nodig zijn dat de arts de vloeistof met een spuit (aspiratie) afzuigt. Dit kan meerdere keren nodig zijn voordat het seroom verdwijnt. Als de aspiratie niet succesvol is, kan een operatie nodig zijn om de gehele seromaholte te verwijderen.

Geïnfecteerd seroom

Als een seroom geïnfecteerd raakt en zich ontwikkelt tot een abces, is aanvullende medische behandeling noodzakelijk. Onbehandeld kan een abces zich verspreiden naar de bloedbaan en het risico op sepsis verhogen, een ernstige systemische infectie. Bij een geïnfecteerd seroom worden meestal antibiotica toegediend. Bij uitgebreide infecties kan intraveneuze (via een ader) toediening van antibiotica vereist zijn.

Sclerotherapie

Bij sclerotherapie vult de chirurg de seromaholte met een irriterende stof die het gebied afdicht. Dit kan talk (voorgesteld voor gebruik in talkpoeder) en tetracyclines (een soort antibiotica) omvatten.

Prognose van seroomvorming

Een klein seroom verdwijnt meestal vanzelf of wordt binnen een maand via het huidoppervlak afgevoerd. In sommige gevallen kan het seroom echter tot een jaar aanhouden voordat het verdwijnt.

Complicaties

Infectie

Soms raakt een seroom geïnfecteerd, wat kan leiden tot de vorming van een abces. Een abces is een ophoping van pus in het weefsel, wat kan leiden tot roodheid, pijn en zwelling. Mogelijke tekenen van een geïnfecteerd seroom zijn:

• Bloeddrukschommelingen
• Veranderde kleur van de afscheiding
• Bloederige afscheiding
• Stinkende geur van het seroom
• Verhoogde bloeddruk (hypertensie)
• Verhoogde hartslag (tachycardie)
• Koorts
• Koude rillingen
• Verwardheid

Verkalking

Onbehandeld kan een seroom verkalken, wat leidt tot de vorming van harde knopen. Calcificatie (verkalking) ontstaat wanneer calcium zich geleidelijk ophoopt in het weefsel. Dit kan de werking van aangetaste organen verstoren.

Preventie van seroomvorming

Tijdens sommige operaties gebruikt de chirurg drainagesystemen om het risico op seroomvorming te verminderen. Soms worden intraveneuze steroïden toegediend om de ontstekingsreactie te remmen en seromen te voorkomen, hoewel de resultaten gemengd kunnen zijn. Deze behandeling kan bijwerkingen hebben, zoals een verzwakt immuunsysteem. Daarnaast kan het dragen van speciale compressiekleding helpen om de huid en weefsels sneller te laten genezen en de kans op seroomvorming te verminderen.