Altijd die vervelende obstipatie – tips tegen verstopping

Wanneer is er sprake van obstipatie? Dat is individueel zeer verschillend. Veel mensen zeggen ‘verstopt’ te zijn als ze een dag niet naar het toilet zijn geweest. Voor anderen is driemaal per week voldoende. Het verschilt dus van persoon tot persoon. Doorgaans kan men slechts spreken van een verstoorde stoelgang, en dat men daar fysiek (en mentaal) last van heeft. In medisch opzicht is minstens tweemaal per week de norm. In andere gevallen spreekt men van obstipatie, naast andere factoren. Verstopping leidt vrijwel altijd tot klachten, variërend van misselijkheid tot een opgeblazen gevoel, buikkrampen en winderigheid. Een goede stoelgang geeft ‘rust’, om het zo maar eens te noemen. Een aantal tips en adviezen kan soelaas bieden bij obstipatie.

Inhoud

• Obstipatie – een veelgehoorde klacht
• Symptomen van obstipatie
• Ernstige oorzaken van obstipatie
• Naar de huisarts?
• Leefpatroon veranderen
• Tips & adviezen
• Voldoende vocht en voedingsvezels
• Kleine maaltijden, verspreid over de dag
• Pas op voor bepaalde voedingsmiddelen
• Over kruiden en obstipatie
• Sport en yoga
• Zwangerschap
• Spanningen en stress
• Toch een laxeermiddel?
• Zijn medicijnen de oorzaak?
• Ga zodra er aandrang is en niet forceren

Obstipatie – een veelgehoorde klacht

Veel mensen hebben vaak of wel eens last van obstipatie. Het komt bij 10 tot 15 procent van de gezonde bevolking voor, met name bij vrouwen en ouderen. Naarmate men meer medicijnen gebruikt, loopt dat percentage op tot wel 70 procent. Doorgaans is obstipatie een onschuldige klacht. In de meeste gevallen is het makkelijk te achterhalen waardoor de stoelgang verstoord is geraakt. Belangrijke factoren die 'verstopping' in de hand werken zijn onder andere een vezelarme voeding, gebrek aan beweging, stress en medicijnen. Ook de zwangerschap is berucht, simpelweg omdat er in de buik steeds minder plaats is voor de darmen als gevolg van de foetusgroei, los van de hormonale veranderingen. Ook de menstruatie en de overgang (menopauze) staan bij velen mede in het teken van obstipatie.

Ontlasting
Ontlasting bestaat uit vocht, afgestoten darmcellen, onverteerde en onverteerbare voedselbestanddelen en ontelbaar veel bacteriën, waaronder de colibacil (Escherichia coli). Na een meterslange peristaltische reis door het maag-darmkanaal belanden de resten van de verteerde voedselbrij in de dikke darm (colon).

Dikke darm
Het genoemde laatste gedeelte (colon) van het spijsverteringskanaal bestaat om te beginnen uit de blinde darm (caecum) met de appendix, het wormvormig aanhangsel dat ontstoken kan raken (appendicitis). Dit deel gaat over in een opstijgend gedeelte van de dikke darm (colon ascendens), een dwars gedeelte (colon transversum) en een afdalend deel (colon descendens). Erachter bevindt zich het S-vormige sygmoïd (colon sigmoideum), gevolgd door de endeldarm (rectum), waarin de ontlasting zich verzamelt.

Symptomen van obstipatie

Obstipatie, ook wel constipatie of verstopping genoemd, veroorzaakt altijd fysieke en mentale onrust. Het voelt immers ongemakkelijk als men niet naar het toilet kan, zeker als er ook winderigheid in het spel is. Het geeft simpelweg een onrustig gevoel. Het vormt bij velen een belemmering in de dagelijkse sociale omgang, waarbij men voortdurend herinnerd wordt aan de verstoorde stoelgang. Symptomen van obstipatie zijn onder andere:

• Harde ontlasting, die pijn kan doen tijdens de defecatie.
• Het gevoel dat de darm na het defeceren niet volledig geleegd is.
• Buikkrampen.
• Hard moeten persen om te kunnen defeceren.
• Complicaties, waaronder aambeien en fissuren bij de anus.
• Winderigheid.
• Soms diarree, die langs de harde ontlasting sijpelt (soil-effect).

Ernstige oorzaken van obstipatie

Obstipatie is in de meeste gevallen een voorbijgaande kwaal, die vaak samenhangt met het leefpatroon. Zoals te weinig beweging en een vezelarme voeding. Er zijn echter ook minder onschuldige oorzaken van verstopping, waaronder de volgende aandoeningen:

• Ileus (darmvernauwing), hoog of laag in het spijsverteringskanaal.
• Tumor (darmkanker).
• Aandoeningen van de schildklier.
• Neurologische aandoeningen.
• Psychische klachten, zoals een depressie en stress.
• Bepaalde medicijnen zijn berucht, zoals pijnstillers, antidepressiva, opioïden en ijzertabletten.

Naar de huisarts?

Obstipatie is in het merendeel van de gevallen onschuldig. Ga echter naar de huisarts indien de symptomen hevig zijn, dus als u er erg veel last van hebt. Of als de obstipatie langer dan drie weken aanhoudt. En bij een gezwollen onderbuik. Het laatste is een signaal dat er mogelijk sprake is van een ileus. Symptomen die op een ernstige oorzaak duiden zijn onder meer:

• Bloed bij de ontlasting.
• Koorts.
• Obstipatieklachten die langer dan drie weken duren.
• Gewichtsverlies.
• Weinig eetlust.
• Aandrang houden, ook na het defeceren.
• Misselijkheid, een vol gevoel.

Leefpatroon veranderen

Een vezelarme voeding is een van de belangrijkste oorzaken van obstipatie. De darmen worden dan onvoldoende peristaltisch geprikkeld. Weinig drinken is eveneens een van de vele andere verklaringen, net als een zittend kantoorleven met in de vrije tijd te weinig beweging. Ook spanningen en stress zijn bekende oorzaken. Zelfs een vakantie- of logeerperiode geeft bij velen aanleiding tot obstipatie. In beide gevallen is een vreemd toilet doorgaans de boosdoener, men zit er met anderen woorden niet ‘op het gemak’. Ook het veranderde voedingspatroon in de vakantieperiode (bv. hotelmaaltijden) is berucht. Zo zijn er meer factoren die obstipatie of verstopping in de hand werken. Enkele tips en adviezen bieden voor de meeste mensen soelaas, naast een gezond leefpatroon. Het lijstje is echter niet uitputtend, vul het naar believen aan. Zoals de frequentie van de stoelgang individueel bepaald is, zo verschillen bij gezonde mensen ook de oorzaken van obstipatie.

Tips & adviezen

Obstipatie is niet iets om gekheid over te maken. Talloze mensen hebben er serieus last van. Het is vaak pijnlijk, met een opgeblazen gevoel. Sommigen worden er zelfs misselijk van. En laxeermiddelen nemen de oorzaak van de verstopping niet weg. Hieronder volgen enkele tips en adviezen die ervoor kunnen zorgen dat het laatste deel van het spijsverteringskanaal beter gaat functioneren.

Voldoende vocht en voedingsvezels

Hebt u altijd last van obstipatie? Let dan om te beginnen op wat u eet en drinkt. Voedingsvezels en vocht zijn immers enkele van de beste wapens tegen verstopping. Vezels werken, in combinatie met vocht, als een spons en zorgen ervoor dat de ontlasting zacht blijft en aldus makkelijker de dikke darm passeert. Voldoende drinken – de norm is acht glazen water per etmaal – en een voeding die rijk is aan vezels zijn meestal voldoende om obstipatie tot het verleden te laten behoren. Een volwassene heeft elke dag ongeveer 30 gram voedingsvezels nodig voor een goede darmwerking. Elke dag volkorenproducten (o.a. bruinbrood), groenten en fruit eten en men hoeft zich wellicht geen zorgen meer te maken. De beste vezelleveranciers zijn onder andere granen, bonen, pruimen, appels, rozijnen, vijgen, havermout en noten.

Kleine maaltijden, verspreid over de dag

Dit is van zo'n groot belang dat er een aparte alinea aan gewijd is. Bij copieuze maaltijden rekt de overdadige voedselbrij het maag-darmkanaal uit. In veel gevallen lokt dat obstipatie uit. Kies dus voor kleine maaltijden, verspreid over de dag. Zoals mensen met diabetes vaak geadviseerd wordt. Kies ook voor een vezelrijke voeding. En zorg voor voldoende vochtinname. Voor veel mensen is het stoelgangprobleem dan al opgelost.

Pas op voor bepaalde voedingsmiddelen

Voor de een is melk laxerend, voor de ander werken melkproducten juist obstipatie in de hand. Bepaalde koolsoorten, waaronder bloemkool en witte kool, zijn voor sommigen erg gasvormend. En dat is dan weer een bijkomend en hinderlijk probleem bij verstopping.

Over kruiden en obstipatie

Er zijn genoeg kruiden die een goede stoelgang bevorderen. Enkele voorbeelden daarvan zijn weegbreezaadjes, senna, aloë (sap) en paardenbloemwortel. Overdaad schaadt echter. Dat geldt ook voor de kruidenmiddeltjes. Ga niet te enthousiast te werk bij een 'kruidentherapie', anders kunnen dezelfde negatieve effecten ontstaan als bij medicinale middelen, waardoor de obstipatie juist verergert.

Sport en yoga

Voldoende lichaamsbeweging, zoals wandelen en fietsen, is niet alleen gezond voor lijf en leden. Het heeft ook een kalmerend, rustgevend effect. Het helpt in vrijwel alle gevallen bij obstipatie, ook in preventief opzicht. Door sport en spel zal de voeding zich sneller door het maag-darmkanaal bewegen. Ook yoga en tai chi vormen in dat opzicht uitstekende preventieve maatregelen. Vrijwel alle yogahoudingen hebben een positief effect op de spijsvertering. Uddiyana bandha (buikspierklem) is een yogahouding die bijzonder veel effect heeft op de darmmotoriek. Bij deze yogaoefening uit de hatha-yoga worden de buikorganen (o.a. lever, alvleesklier en darmen) bij het intrekken van de buikspieren als het ware opgesloten en door het middenrif omhoog en naar achteren gedrukt, richting de wervelkolom. Men mag gerust stellen dat uddiyana bandha hetzelfde effect heeft als een laxeermiddel.

Techniek van uddiyana bandha

1. Sta rechtop, de voeten ongeveer 20 centimeter uit elkaar.
2. Buig iets naar voren, handen op de heupen of op de knieën.
3. Druk de kin op de borst.
4. Haal diep adem, waarna u volledig uitademt en de adem vervolgens vasthoudt.
5. Druk – terwijl u de adem vasthoudt – de buik in en het middenrif omhoog, alsof de buik de wervelkolom raakt en tegelijk naar de hartstreek wordt getrokken.
6. Houd dit 10 seconden vol.
7. Adem daarna weer in.
8. Herhaal de oefening nog een keer.

Zwangerschap

Obstipatie in de zwangerschap is een bekend fenomeen. Van alle middeltjes en remedies is er één die vrijwel altijd soelaas biedt: wandelen. In de zwangerschap passen de darmen zich aan. De foetus neemt immers steeds meer ruimte in de buikholte in. Zwangeren die elke dag een halfuurtje wandelen hebben doorgaans minder last van obstipatie. Let wel op dat de wandeling niet te vermoeiend wordt. Het is immers niet de bedoeling dat u helemaal buiten adem en uitgeput thuiskomt.

Spanningen en stress

Wie gespannen is of last heeft van angst(aanvallen) zal eerder met obstipatie te kampen krijgen. Stress is in dat opzicht berucht. Dat heeft te maken met de vlucht-of-vechtreactie. Het feit dat de darmen dan minder goed peristaltisch bewegen maakt daar deel van uit. Net als – in extreme gevallen – een droge mond en een jagende hartslag (tachycardie). Stress en spanningen verminderen, wil doorgaans zeggen dat men minder of helemaal geen last meer heeft van obstipatie. Overigens is lachen een uitstekende verjager van stress. Daar komt bij dat lachen de darmen masseert en dus aanzet tot een betere peristaltiek.

Toch een laxeermiddel?

Pas ermee op. Hoewel laxeermiddelen tijdelijk soelaas kunnen bieden, zijn deze medicijnen ook heel verslavend. Men went eraan, althans de ingewanden. Aldus kunnen (chemische) laxeermiddelen ongemerkt en mettertijd obstipatie zelfs verergeren. Pas in dat opzicht ook op voor de kruidenmiddeltjes. Bij overmatig gebruik hebben ze hetzelfde nadelige effect als de chemische laxeermiddelen.

Zijn medicijnen de oorzaak?

Het scala aan medicijnen dat obstipatie in de hand werkt is enorm, zoals pijnstillers, slaap- en kalmeringstabletten, hartmedicijnen, antidepressiva, maar ook medicijnen tegen de ziekte van Parkinson staan erom bekend. Zoals ook calcium- en ijzertabletten, en antihistaminica.

Ga zodra er aandrang is en niet forceren

Als u aandrang hebt, ga dan ook naar het toilet. Houd de ontlasting niet op. Dat werkt obstipatie sterk in de hand. Ga dus niet naar het toilet wanneer het uitkomt, maar zodra u de natuurlijke behoefte daartoe voelt opkomen. Wanneer u hieraan niet voldoet, leidt dit in veel gevallen tot verstopping, Daarnaast is forceren uit den boze bij obstipatie. Het veroorzaakt kloofjes en aambeien. Bovendien vernauwen deze aandoeningen de opening naar de anus waardoor obstipatie nog erger wordt. Persen om alles er met geweld uit te krijgen, verhoogt bovendien de bloeddruk en doet de hartslag sterk dalen (bradycardie). Voor hartpatiënten is dat dus schadelijk. Men kan hierdoor zelfs tijdelijk het bewustzijn verliezen (flauwvallen).

Lees verder

• Obstipatie – oorzaken en complicaties
• Ontlasting – wat kun je eraan aflezen?
• Anatomie & fysiologie in 10 stappen – het maag-darmkanaal
• Aambeien (hemorroïden) – verzachtende tips & adviezen
• Spijsvertering onder de loep – de dikke darm