Yogahoudingen – maha mudra

Maha mudra, of het 'grote zegel', wordt niet voor niets een machtige en edele mudra genoemd. In deze op het oog 'gewone' yogahouding spelen drie belangrijke bandha's een cruciale rol. In combinatie met het vasthouden van de adem wordt het lichaam bij wijze van spreken vergrendeld, op slot gedaan, om te voorkomen dat de prana of levensenergie weglekt. Deze pranische energieën gebruikt de yogi om de kundalini te wekken, de slangenkracht die volgens de orthodoxe yogafilosofie alle chakra's of energiecentra langs de ruggengraat doorstroomt. Dit proces vormt een van de uitgangspunten van hatha-yoga, waarbij met het activeren van de chakra's de gezondheid van de yogi spectaculair verbetert. Bovendien is hij in staat om dankzij dit biologische proces de hogere bewustzijnsniveau's te verkennen. Maha mudra heeft volgens ingewijden meteen een positief effect op het zenuwstelsel en de organen.

Inhoud

• Oorsprong van maha mudra
• 'Bloed volgt bewustzijn'
• Techniek
• Aandachtspunten
• Voordelen van maha mudra
• Gezondheidsvoordelen van muha mudra
• Therapie

Oorsprong van maha mudra

Het Sanskriet-woord maha betekent 'groot', 'machtig', 'uitstekend' en 'edel'. Mudra wil zeggen 'verzegeling', waarbij de yogische handhoudingen worden bedoeld, zoals jnana mudra, al dan niet in combinatie met yogahoudingen (asana's) en bandha's of 'klemmen'. Asana wil zeggen '(zit)houding' en vormt de derde fase van het achtvoudige yogapad van Patanjali (Yoga-Sutras).

Fysieke en mentale balans
Maha mudra is een belangrijke asana in de hatha-yoga, vermeld en geprezen in onder andere de Gheranda-samhita. Bovendien mag maha mudra bijna een cruciale oefening in de kundalini-yoga worden genoemd, waarbij de prana, ofwel de vitale levensenergie – door sommigen geduid als zenuwenergie of -kracht – bewust geleid wordt. De juiste pranische balans waarborgt evenwicht op lichamelijk en geestelijk niveau.

'Bloed volgt bewustzijn'

De yogi kan deze energie naar bepaalde organen sturen ter versterking of genezing ervan. Het principe kan iedereen bij zichzelf waarnemen. De uitspraak 'bloed volgt bewustzijn' is voor sommigen wellicht nogal cryptisch. De proef op de som nemen, biedt echter soelaas. Wie zich lang genoeg concentreert op de voeten zal merken dat ze na enige tijd warm worden door een betere doorbloeding. Bloed volgt dus wel degelijk bewustzijn (concentratie). Het leiden van de pranastromen behelst in veel gevallen hetzelfde principe.

Chakra's en levensenergie
In de orthodoxe yoga wordt onder andere met behulp van deze mudra de levensenergie door het netwerk van kanalen en zenuwknopen of -centra (nadi's en chakra's) en via de hoofdnadi (sushumma) door de wervelkolom gefaseerd naar het kruinchakra gestuwd, dat in de yogafilosofie het hoogste bewustzijnsniveau symboliseert, ofwel samadhi of satori in zen. Elk chakra is gekoppeld aan bepaalde organen met in het verlengde daarvan fysieke en mentale functies en bewustzijnsniveaus. Aldus wordt het lichaam geleidelijk gehard in het vuur van yoga om de beleving van de te verkrijgen bewustzijnsniveaus fysiek en mentaal aan te kunnen. In de hatha-yoga en kundalini-yoga gebruikt de yogi deze mudra om het lichaam voor te bereiden op en de voorwaarden te scheppen voor een effectieve chakrameditatie.

Techniek

In maha mudra worden drie bandha's en een pranayama uitgevoerd: jalandhara bandha, mula bandha, uddiyana bandha en antara kumbhaka (pranayama). In combinatie met de asana zorgen ze ervoor dat de pranische energie wordt vastgehouden in het lichaam.

1. Ga in dandasana (stok- of stafhouding), de benen gestrekt en recht vooruit. Plaats de handen bij de heupen. Adem rustig en diep door.
2. Buig het linkerbeen en breng de voet naar het kruis. Druk de hiel tegen het perineum, de voetzool tegen de binnenkant van de rechterdij. Houd het rechterbeen gestrekt.
3. Buig ietwat voorover. Pak de grote teen van de linkervoet met de duim, wijs- en middelvinger beet. Blijf rustig doorademen in de volledige yoga-ademhaling en houd de rug recht.
4. Voer nu jalandhara bandha uit, waarbij u de kin op de borst drukt.
5. Haal diep adem. Zodra de longen gevuld zijn, houd u de adem zolang mogelijk vast. Dit is antara kumbhaka. Neem tijdens de kumbhaka mula bandha in acht, waarbij de anus zover mogelijk wordt ingetrokken (kringspier aanspannen). Vergeet daarbij uddiyana bandha niet. Hierbij trekt u de buik in en het middenrif omhoog, waarbij voor uw gevoel de buikwand de wervelkolom raakt. Als u kundalini-yoga beoefent, concentreert u zich op de chakra's, zoals het muladhara-, vishuddha- en ajna-chakra. Beginners richten hun aandacht op de hartstreek.
6. Blijf zolang mogelijk in maha mudra.
7. Kom uit de drie bandha's en adem uit. Blijf even in dandasana en doe deze kundalini-oefening vervolgens rechts.
8. Rust uit in savasana (lijkhouding).

Aandachtspunten

Maha mudra is een uitstekende methode voor het verkrijgen van meer fysieke en mentale zelfbeheersing. De mudra brengt rust in lichaam en geest en zorgt voor een goede pranaverdeling. Bouw de tijdsduur van kumbhaka voorzichtig op en blijf in het begin niet te lang in deze yogahouding. Richt de aandacht op de hartstreek. Doe maha mudra liefst 's ochtends op een vrijwel lege maag.

Voordelen van maha mudra

Maha mudra heeft tal van fysieke, mentale en spirituele voordelen. Vrijwel alle spieren worden tijdens deze yogaoefening intens gerekt en gestrekt. Het voert de gifstoffen af en dat alleen al geeft een ontspannend gevoel, wat helpt tegen stress. Dankzij uddiyana bandha worden de buikorganen, zoals de nieren en de lever, stevig gemasseerd en doorbloed. Ook het hart gaat krachtiger kloppen door een verbeterde bloedvoorziening. In het verlengde daarvan is de hartfunctie gebaat bij een goede afstemming tussen het sympathische en parasympathische zenuwstelsel.

Gezondheidsvoordelen van muha mudra

Naast het oude Indiase yogahandboek Hatha Yoga Pradipika laat ook de Gheranda-samhita geen misverstand bestaan over de vele voordelen van maha mudra. Niet alleen wordt deze mudra als eerste vermeld in de opsomming, het yogahandboek uit vervlogen tijden laat er zich ook in superlatieven over uit, en luidt vrij vertaald: 'Maha mudra laat tbc verdwijnen, zoals ook constipatie, koorts, een vergrote milt... maha mudra geneest alle ziekten en kwalen en houdt de dood op afstand.' In de huidige tijd zal men het wellicht niet zo sterk uitdrukken, maar in de bewering bevat volgens veel yogi's een kern van waarheid.

Therapie

In de orthodoxe yogapraktijk is maha mudra in elk geval een onmisbare oefening die balans brengt en aldus de voorwaarden schept voor een effectieve chakrameditatie (kundalini-yoga). Maha mudra heeft een therapeutische en ondersteunende, maar niet per definitie een genezende uitwerking op onder andere de volgende klachten, kwalen en aandoeningen:

• Slechte spijsvertering.
• Obstipatie.
• Stress.
• Onrust.
• Prostaatproblemen.
• Verzakking bij vrouwen.
• Onbalans van het parasympathische en sympathische zenuwstelsel.
• Menstruatiepijn.
• Gebrek aan zelfvertrouwen.
• Concentratiestoornissen.

Lees verder

• Yoga (asana's) voor beginners en gevorderden
• Ademoefeningen (pranayama) voor beginners en gevorderden
• Geschiedenis van yoga – hatha yoga
• Yogahoudingen – uddiyana bandha (buikspierklem)
• Ademoefeningen – vasthouden van de adem (kumbhaka pranayama)