Fytofotodermatitis: Huidziekte door contact met plant

Bij fytofotodermatitis ontstaat een ontstekingsreactie aan de huid door contact met bepaalde planten of plantaardige producten die blootgesteld zijn aan licht. De patiënt ervaart namelijk een rode, pijnlijke huiduitslag met blaarvorming, al is deze bij sommige patiënten zeer mild. De behandeling bestaat uit het aanbrengen van verzachte en verkoelende crèmes, al is soms een medicamenteuze behandeling nodig. Het is belangrijk om de veroorzakende plant te identificeren om een herhaling van de klachten te voorkomen. Onbehandeld ontstaan mogelijk enkele complicaties.

• Epidemiologie
• Oorzaken: Door contact met planten en blootstelling aan licht
• Symptomen: Pijnlijke blaren en rode huiduitslag
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van fytofotodermatitis
• Prognose van huidziekte
• Complicaties

Epidemiologie

Fytofotodermitis is vooral aanwezig tijdens de lente of de zomer omdat patiënten dan op zonnige dagen buitenactiviteiten uitvoeren en dan mogelijk in contact komen met één van de verantwoordelijke planten. De aandoening komt vaak voor, maar via de geraadpleegde literatuurbronnen zijn geen prevalentie- of incidentiegegevens gevonden. De huidaandoening komt verder voor op elke leeftijd, bij beide geslachten en bij mensen van elke etnische afkomst.

Oorzaken: Door contact met planten en blootstelling aan licht

Bij fytofotodermatitis ontstaat een huiduitslag die het gevolg is van onbedoeld of opzettelijk contact met planten of plantaardige producten gevolgd door blootstelling aan licht (langgolvige ultraviolette A-straling = UV-A, 320-380 nm), zoals zonlicht. Bepaalde soorten chemische verbindingen (furocoumarinen) die aanwezig zijn in sommige planten reageren met hun moederverbinding (psoraleen) door de UV-straling. Dit resulteert in soort toxische (giftige) reactie of allergische reactie, waardoor bij de patiënt een typische huiduitslag ontstaat.

Enkele voorbeelden van planten die leiden tot een huidreactie zijn:

• bergamotte-olie
• citrusvruchten, zoals limoen, citroen, …
• groenten, zoals selderij, peterselie, pastinaak, …
• groot akkerscherm (ammi majus)
• het rhus antigeen dat in o.a. poison ivy (gifsumak) zit (rhus toxicodendron, usa)
• hogweed (heracleum mantegazzianum)
• vijgen
• weidegras
• wilde bloemen (schermbloemigen), zoals berenklauw
• wortelen (inclusief wilde wortels)
• Zuid-Afrikaanse blaarplant

Huidziekten.nl heeft een lijst op de website geplaatst met meer planten die leiden tot fytofotodermatitis.

Het contact met de plant is soms erg kort en gaat mogelijk onopgemerkt voorbij. De reactie is afhankelijk van:

• de hoeveelheid furocoumarinen in de plant
• de hoeveelheid sap op de huid
• de hoeveelheid UVA-blootstelling

Symptomen: Pijnlijke blaren en rode huiduitslag

Wanneer de patiënt in contact komt met een plant of plantenproduct (bijvoorbeeld sap van limoen) en hierop schijnt zonlicht, ontstaat een soort allergische reactie met huidklachten als gevolg. De uitbarsting van de huiduitslag begint meestal ongeveer 24 uur na de blootstelling en piekt na 48-72 uur. De huidirritatie ontstaat door fysiek contact met van de plantenstof of na consumptie van het op planten gebaseerde producten. De milde tot ernstige symptomen verschijnen veelal op de blootgestelde huidgebieden zoals de handen, de onderarmen, de onderbenen, het gezicht, de lippen, de hoofdhuid, de nek en/of de borstkas.

De patiënt krijgt tijdens de acute ontstekingsfase te maken met pijnlijke, jeukende blaren en pijnlijke, brandende, rode vlekken, bultjes of blaasjes. De huidletsels zijn lineair, onregelmatig verdeeld en hebben een oneven vorm. De symptomen verergeren door een natte huid, zweten en hitte.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek

De arts bekijkt de huidafwijkingen en heeft dan al een goed idee over de diagnose. Meestal zijn bijkomende onderzoeken niet nodig. Soms weet de patiënt wel niet dat hij in contact is geweest met een plant, waardoor het voor de arts een beetje lastiger is om de diagnose te stellen. De arts zet dan nog een allergieplaktest en/of een huidbiopsie in.

Differentiële diagnose

Fytofotodermatitis toont een sterke gelijkenis met volgende ziekten:

• allergische contactdermatitis (huiduitslag met roodheid en jeuk)
• andere vormen van contactdermatitis
• atopische dermatitis (atopisch eczeem: huidziekte met jeuk)
• cellulitis (huidinfectie met rode en gezwollen huid)
• chemische brandwonden
• door geneesmiddelen veroorzaakte bulleuze aandoeningen
• eerste evaluatie en behandeling van brandwonden
• huidcomplicaties door herpes simplex
• irriterende contactdermatitis (huidontsteking door blootstelling aan stoffen)
• porphyria cutanea tarda
• schimmelinfecties van de huid
• zonnebrand (rode, pijnlijke huid door langdurige blootstelling aan de schadelijke UV-stralen van zonlicht)

Behandeling van fytofotodermatitis

De patiënt verzorgt de wonden en blaren. De aangetaste huid mag de patiënt bedekken met een koud en nat kompres. Daarnaast is verkoelende of verzachtende crème beschikbaar voor het verlichten van de blaarvormige huidletsels. Verder gebruikt de patiënt neutrale of milde verzorgingsproducten en draagt hij gladde katoenen kledij. Patiënten met milde tekenen zijn mogelijk gebaat met het nemen van antihistaminica (medicijnen voor het behandelen van een allergische reactie). Bij patiënten die kampen met ernstige symptomen, zet de arts topische (op de huid aangebrachte) of orale (via de mond ingenomen) corticosteroïden in. Is meer dan 30% van het lichaam getroffen door de blaren, dan is een ziekenhuisopname nodig met en gespecialiseerde wondverzorging van de brandwonden.

Prognose van huidziekte

Na enkele dagen verdwijnen de huidblaren, maar dan laten deze wel lelijke donkerdere plekken achter op dezelfde huidgebieden (hyperpigmentatie). De post-inflammatoire (na de ontstekingsreactie) verkleuring houdt mogelijk weken tot maanden aan. Littekens zijn echter zeldzaam. Bij sommige patiënten is de ontstekingsreactie echter mild en is dit niet herkenbaar als fytofotodermatitis. In dit geval presenteert de patiënt zich alleen met pigmentveranderingen. De prognose is goed wanneer de arts de plant identificeert die zorgt voor de huidreactie, en de patiënt deze plant vervolgens vermijdt. Ook is het verstandig om buitenshuis te werken met handschoenen en kledij met lange mouwen en lange broekspijpen te dragen.

Complicaties

Continue jeuk en schilfering van de huid leidt tot een vochtige huid, wat de ideale voedingsbodem is voor bacteriën en schimmels. Bacteriële infecties en schimmelinfecties zijn bijgevolg complicaties van de huidziekte. De arts behandelt deze met respectievelijk antibiotica en antimycotica. De huidaandoening levert mogelijk ook cosmetische problemen, stress en angst op. In sommige gevallen verschijnt een ernstige allergische reactie (anafylaxie) bij de patiënt. Bovendien gebeurt soms een herhaling van de aandoening bij verdere blootstelling of contact met de veroorzakende plant of plantaardige product. Het is bijgevolg belangrijk om de oorzaak te achterhalen om toekomstige huidproblemen te voorkomen.