Myiasis: Letsels met jeuk op huid door infectie met vliegen

Myiasis (huidmadenziekte) is een aandoening waarbij larven van diverse vliegensoorten de huid aantasten. De larven van de vlieg dringen het lichaam binnen via diverse mogelijke plaatsen. Bekende symptomen zijn jeukende, pijnlijke letsels die lijken op puisten. De arts moet de letsels manueel of eventueel via een chirurgische ingreep verwijderen. Meestal is de aandoening onschuldig en verdwijnen de klachten snel na de behandeling, maar soms dringen de larven ook de hersenen binnen hetgeen zorgt voor ernstige complicaties.

• Epidemiologie van parasitaire infectie
• Oorzaken: Door infectie door larven van vliegen
• Risicofactoren
• Symptomen: Letsels op huid met jeuk
• Locaties
• Tekenen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties van myiasis
• Preventie
• Praktische tips voor het omgaan met myiasis
• Behandeling en verzorging van huidletsels
• Preventieve maatregelen
• Misvattingen rond myiasis
• Myiasis komt alleen voor in tropische gebieden
• Een insectenbeet is de enige oorzaak van myiasis
• Myiasis is niet gevaarlijk en verdwijnt vanzelf
• Een goede persoonlijke hygiëne voorkomt altijd myiasis
• Myiasis komt nooit voor in het gezicht
• Ziekenhuisinfecties spelen geen rol bij myiasis
• Myiasis wordt altijd snel gediagnosticeerd en behandeld

Epidemiologie van parasitaire infectie

De prevalentie van myiasis is gerelateerd aan de breedtegraad en levenscyclus van de verschillende soorten vliegen. De incidentie is hoger in de tropen en subtropen van Afrika en Amerika. De verantwoordelijke vliegen geven de voorkeur aan een warme en vochtige omgeving en zijn dus beperkt tot de zomermaanden in de gematigde klimaten, terwijl ze het hele jaar door leven in de tropen. Dermatobia hominis (menselijke of tropische botvlieg) is endemisch voor tropisch Mexico, Zuid-Amerika, Midden-Amerika en Trinidad, terwijl Cordylobia anthropophaga (tumbu-vlieg) endemisch is in Afrika bezuiden de Sahara. Soms zijn patiënten in België of Nederland geïnfecteerd nadat ze naar de tropen gereisd zijn, maar meer epidemiologische gegevens zijn hierover niet gevonden in de geraadpleegde literatuur (oktober 2020). Myiasis komt niet meer voor in een bepaald ras. Er bestaat voorts ook geen seksuele voorliefde voor myiasis. Myiasis treedt tot slot op op elke mogelijke leeftijd.

Oorzaken: Door infectie door larven van vliegen

Patiënten met myiasis geraken besmet met de larven van de Diptera-orde van vliegensoorten. Meer dan honderd soorten Diptera veroorzaken myiasis. Enkele van de meest voorkomende zijn:

• Cochliomyia hominivorax (Amerika) en Chrysomyia bezziana (Afrika, Australië, Azië) veroorzaken beide wondmyiasis.
• Cordylobia anthropophaga (tumbu-vlieg) veroorzaakt ook furunculaire myiasis (puisten op huid).
• Dermatobia hominis (menselijke botvlieg) veroorzaakt furunculaire myiasis (puisten op huid).
• Hypoderma bovis (besmet vee) en Gasterophilus intestinalis (aangetaste paarden) veroorzaken beide kruipende (migrerende) myiasis.
• Oestrus ovis (botvlieg van schapen) veroorzaakt oftalmie.

Risicofactoren

Risicofactoren voor myiasis omvatten blootstelling aan besmette gebieden, slechte hygiëne, en aanwezigheid van open wonden of huidbeschadigingen. Mensen die veel tijd doorbrengen in tropische en subtropische gebieden hebben een verhoogd risico.

Symptomen: Letsels op huid met jeuk

Locaties

De huid is het vaakst getroffen bij myiasis (huidmyiasis). Bij nasofaryngeale myiasis zijn de neus, de sinussen en de keelholte aangetast. De myiasis-oogworm tast de ogen, de oogkassen en het periorbitaal weefsel (weefsel rond oogkas) aan. Intestinale en urogenitale myiasis treft respectievelijk het spijsverteringskanaal of het urogenitale systeem. De larven van de vliegen dringen mogelijk ook de mond en de oren binnen.

Tekenen

Huid
De symptomen treden op binnen 24 uur nadat de botvlieg de huid heeft aangetast. Patiënten met myiasis klagen over puistachtige letsels van één tot drie cm in diameter die vaak verschijnen op blootgestelde lichaamsdelen zoals de hoofdhuid, het gezicht, de onderarmen en de benen. De letsels zijn mogelijk pijnlijk, jeukend, gevoelig en/of etterend en ook korstvorming over de letsels behoort tot de mogelijkheden. Centraal in het puistachtige letsel vormen zich ook op en neer bewegende bellen die geproduceerd zijn door de ademhaling van de zalmkleurige wormen. Patiënten hebben vaak het gevoel dat er iets onderhuids beweegt. Soms klagen patiënten ook over koorts, rillingen of gezwollen klieren.

Neus
Bij nasale myiasis presenteren patiënten zich met een bloedneus, een vieze geur aan de neus, wormen die uit de neus kruipen, aangezichtspijn, een verstopte neus, een loopneus, hoofdpijn, slikproblemen en een gevoel van een vreemd lichaam in de neus.

Ogen
Bij een parasitaire ooginfectie veroorzaakt door myiasis zijn de meest bekende symptomen ernstige oogirritatie, roodheid, lichaamssensatie, oogpijn, een tranenvloed en een zwelling van de oogleden.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van myiasis zijn jeuk, pijn, en ontsteking op de huid waar de larven zich bevinden. Er kunnen ook zichtbare larven aanwezig zijn in de huid of wond. Symptomen kunnen variëren afhankelijk van de ernst en locatie van de infectie.

Diagnose en onderzoeken

De arts bevraagt de patiënt over de medische geschiedenis en de reizen naar het buitenland. Vaak is een geschiedenis van reizen naar een tropisch land aanwezig. De arts bemerkt verder de huidletsels met in het midden een opening en bewegende luchtbelletjes. Soms bemerkt de arts ook (het hoofd van) de maden via het visueel onderzoek. Een bloedonderzoek en wondkweekje zijn verder noodzakelijk.

Behandeling

Het is mogelijk om de larven te verstikken via bijvoorbeeld vaseline, vloeibare paraffine, bijenwas of zware olie. De vliegen komen door deze materialen sneller naar de oppervlakte en de arts kan dan de larve verwijderen via een pincet. Het uitspoelen van de larven met fysiologisch zout, chloroform of ether behoort ook tot de mogelijkheden. Soms is het nodig om de larve volledig chirurgisch te verwijderen via een lokale verdoving. Een alternatieve behandeling voor alle soorten myiasis is via de mond ingenomen ivermectine of op de huid toegepast ivermectine (1%-oplossing). Deze medicijnen helpen vooral bij orale en orbitale myiasis.

Prognose

De prognose voor myiasis is meestal goed met een tijdige en effectieve behandeling. De meeste mensen herstellen volledig na het verwijderen van de larven en het behandelen van eventuele secundaire infecties.

Complicaties van myiasis

Onbehandeld blijft pijn aanwezig, is het uiterlijk gestoord en ervaart de patiënt mogelijk psychologische problemen. Andere complicaties omvatten secundaire bacteriële infecties zoals cellulitis (bacteriële huidinfectie met roodheid van de huid en zwelling van de huid). Larven zoals C hominivorax (oorzaak van wondmyiasis) nestelen zich echter soms in hersenweefsel. Zeer sporadisch dringen de larven het vezelachtige deel van de fontanel binnen bij baby’s. Hierdoor ontstaat neonatale fatale cerebrale myiasis, hetgeen leidt tot de dood.

Preventie

Preventie van myiasis omvat goede hygiëne en het vermijden van blootstelling aan gebieden waar besmette vliegen voorkomen. Het behandelen van wonden en het beschermen van de huid tegen insecten kan ook helpen bij het voorkomen van deze infectie.

Praktische tips voor het omgaan met myiasis

Behandeling en verzorging van huidletsels

Als je myiasis hebt, is het essentieel om de geïnfecteerde huid goed schoon te houden. Gebruik antiseptische middelen om de wond te reinigen en dek deze af met een steriel verband. Laat een arts de larven professioneel verwijderen om verdere schade te voorkomen. Vermijd zelfbehandeling met huismiddeltjes, omdat dit de situatie kan verergeren. Controleer andere delen van je lichaam op vergelijkbare symptomen, vooral als je in een risicogebied bent geweest.

Preventieve maatregelen

Voorkomen is beter dan genezen. Draag lange mouwen en broeken als je in gebieden bent waar vliegen een probleem zijn. Gebruik insectenspray en zorg ervoor dat je slaapruimte goed beschermd is met een klamboe. Houd je omgeving schoon en vrij van afval dat vliegen kan aantrekken. Als je huisdieren hebt, controleer dan regelmatig op tekenen van myiasis en behandel deze indien nodig.

Misvattingen rond myiasis

Myiasis komt alleen voor in tropische gebieden

Hoewel myiasis vaker voorkomt in warme en vochtige klimaten, kan het ook optreden in gematigde streken. Vliegen die eitjes leggen in wonden of op de huid zijn niet exclusief te vinden in tropische regio’s. Zelfs in Europa zijn gevallen van myiasis gemeld, vooral bij personen met een verminderde hygiëne of onbehandelde huidproblemen. Dit maakt het een bredere zorg dan vaak wordt aangenomen.

Een insectenbeet is de enige oorzaak van myiasis

Veel mensen denken dat myiasis altijd ontstaat door een insectenbeet, maar dat is niet correct. Myiasis kan ook ontstaan wanneer vliegen hun eitjes leggen in open wonden, in natuurlijke lichaamsopeningen of op kleding die in contact komt met de huid. Dit kan gebeuren zonder dat er sprake is van een beet, waardoor preventie verder moet gaan dan enkel bescherming tegen insectenbeten.

Myiasis is niet gevaarlijk en verdwijnt vanzelf

Sommige mensen denken dat myiasis slechts een tijdelijk ongemak is, maar onbehandelde gevallen kunnen ernstige complicaties veroorzaken. De larven voeden zich met weefsel en kunnen diepe huid- en spierbeschadiging veroorzaken. Dit verhoogt het risico op secundaire infecties zoals een huidinfectie en kan zonder medische interventie ernstige gezondheidsproblemen opleveren.

Een goede persoonlijke hygiëne voorkomt altijd myiasis

Hoewel goede hygiëne kan helpen om de kans op myiasis te verkleinen, is het geen garantie tegen besmetting. Zelfs goed verzorgde personen kunnen myiasis oplopen, vooral als ze open wonden hebben of in contact komen met besmette omgevingen. Mensen met een verzwakt immuunsysteem of onderliggende huidaandoeningen lopen een hoger risico, zelfs als ze zich regelmatig wassen.

Myiasis komt nooit voor in het gezicht

Hoewel myiasis vaker wordt gezien in ledematen en wonden, kunnen vliegen ook eitjes leggen in het gezicht, vooral rond de ogen, neus en mond. Oculaire myiasis kan bijvoorbeeld leiden tot ernstige oogschade en infecties, wat specialistische medische zorg vereist. Dit onderstreept het belang van vroege detectie en behandeling, ongeacht de locatie van de infectie.

Ziekenhuisinfecties spelen geen rol bij myiasis

Patiënten in zorginstellingen kunnen kwetsbaarder zijn voor myiasis, vooral als ze langdurig bedlegerig zijn of open wonden hebben. In sommige gevallen zijn er meldingen van ziekenhuisinfecties waarbij vliegen eitjes hebben gelegd in wonden of verbandmateriaal. Dit benadrukt het belang van strikte hygiënemaatregelen en wondverzorging in ziekenhuizen en verzorgingstehuizen.

Myiasis wordt altijd snel gediagnosticeerd en behandeld

Hoewel de symptomen van myiasis vaak duidelijk zijn, zoals bewegende larven in een wond of extreme jeuk, wordt de diagnose soms vertraagd. Dit kan komen doordat de symptomen lijken op andere aandoeningen, zoals een abces of bacteriële huidinfectie. Vooral bij interne myiasis, waarbij larven zich in lichaamsopeningen nestelen, kan het enige tijd duren voordat een arts de juiste diagnose stelt en de geschikte behandeling start.

Lees verder

• Vliegenbeten: Symptomen en behandeling van beet door vlieg