Ademoefeningen – bhastrika pranayama (blaasbalg)

Tijdens deze yoga-ademoefening wordt de lucht zeer krachtig in- en uitgeademd, zoals bij een blaasbalg. Bhastrika is een klassieke pranayama, vermeld in de Gheranda-samhita, en een van de meest intensieve ademoefeningen met een positieve invloed op de gezondheid. De klassieke yogahandboeken roemen bhastrika als de beste voorbereiding op pratyahara (terugtrekking van de zintuigen) en dharana (concentratie). De intensivering van deze pranayama, waarbij men nadi sodhana pranayama volledig dient te beheersen, is voorbehouden aan gevorderde yogi's en kan beter onder begeleiding gebeuren om hartkloppingen tijdens het oefenen en emfysemische longproblemen te voorkomen. De juiste uitvoering van bhastrika verbetert echter de bloedsomloop, versterkt het longweefsel en kent tal van andere gezondheidsvoordelen. Bovenal activeert bhastrika de chakra's, met name de Muladhara- (wortelchakra) en Manipura-chakra (zonnevlecht).

Inhoud

• Oorsprong van bhastrika pranayama (blaasbalg)
• Techniek
• Gevaren van bhastrika pranayama
• Fysiologische uitwerking van bhastrika pranayama
• Aandachtspunten
• UItwerking
• Gezondheidseffecten van bhastrika pranayama (blaasbalg)

Oorsprong van bhastrika pranayama (blaasbalg)

Het Sanskriet-woord bhastrika betekent 'blaasbalg'. Zoals de smid met een blaasbalg het vuur aanwakkert om het ijzer te smeden, zo stimuleert de yogi met deze ademoefening (pranayama) het vuur van de spijsvertering en de stofwisseling. De Gheranda-samhita is in soortgelijke bewoordingen vol lof over deze klassieke ademoefening uit de hatha yoga en voegt er vrij vertaald aan toe: 'Wie bhastrika beheerst, zal nooit bezocht worden door ziekten en kwalen'.

Voorbereidende ademoefeningen

De basis van bhastrika is de volledige yoga-ademhaling, aangevuld door nadi sodhana pranayama, die beide als belangrijke voorbereidende yoga-ademoefeningen moeten worden beschouwd.

Techniek

Zorg ervoor dat de neusgaten schoon en open zijn. Zoals vermeld is bhastrika een pranayama voor gevorderden. Zonder een gedegen voorbereiding van enkele maanden met behulp van de volledige yoga-ademhaling en nadi sodhana pranayama is het onverstandig om aan bhastrika te beginnen. De hieronder beschreven uitvoering is gebaseerd op een aantal rondes of ademstoten voor 'beginners'. Degenen die intensiever met bhastrika aan de slag willen, kunnen beter een ervaren yogaleraar om advies en begeleiding vragen.

Fase I

1. Ga in padmasana (lotushouding) of siddhasana (voltooide houding). Plaats de handen op de knieën en in jnana mudra. Vergeet jalandhara bandha (kinslot) niet.
2. Sluit de ogen en richt de aandacht op de Manipura-chakra (solar plexus, zonnevlecht of navelchakra).
3. Adem snel en krachtig in. Zodra de longen helemaal vol zijn, ademt u net zo snel en krachtig uit tot de longen leeg zijn. Adem daarbij door de neus, die dus open moet zijn. Het geluid dat daarbij gemaakt wordt, doet denken aan de traditionele blaasbalg van een smid. Een in- en uitademing is één bhastrika. Adem conform de volledige yoga-ademhaling. Leid de adem dus eerst naar de buik.
4. Doe maximaal 10 tot 15 bhastrika's. Hoe snel u dat doet, is in het begin niet belangrijk. Na verloop van tijd kunt u het aantal bhastrika's per minuut opvoeren (maximaal 10-15). Laat u niet leiden door haast om te presteren. Oefen naar capaciteit.
5. Haal vervolgens een keer langzaam en diep adem. Houd de adem in (antara kumbhaka) zodra de longen vol zijn en concentreer u op de Muladhara-chakra. Vergeet daarbij mula bandha (anus en onderste buikspieren intrekken) niet. Na drie tot vijf seconden ademt u weer uit.
6. Begin daarna aan de volgende ronde bhastrika's (10-15). Doe niet meer dan drie rondes per keer.
7. Ontspan in savasana (lijkhouding).

Fase II

1. Ga in padmasana (lotushouding) of siddhasana (voltooide houding) en volg de aanwijzingen in stap 1 en 2 van fase I op.
2. Sluit het linkerneusgat met behulp van vishnu mudra. Houd daarbij de middel- en wijsvinger in de handpalm (rechterhand), waarna u met de duim het rechterneusgat en met de ringvinger en pink het linkerneusgat dichtdrukt. Druk de vingers op het vlezige gedeelte boven de neusvleugels en onder het neusbeen. Gebruik de vingertoppen, niet de nagels.
3. Adem 10 tot 15 keer snel en krachtig in en uit door het rechterneusgat, waarbij het geluid op een blaasbalg lijkt, eveneens volgens de volledige yoga-ademhaling.
4. Sluit het rechterneusgat.
5. Adem snel en krachtig in en uit door het linkerneusgat, waarna u door beide neusgaten langzaam enkele keren in- en uitademt met antara kumbhaka, zoals in fase I (volledige yoga-ademhaling).
6. Herhaal deze bhastrika-ronde drie keer en breng de longen en het middenrif tot rust.
7. Rust uit in savasana (lijkhouding).

Gevaren van bhastrika pranayama

Wees voorzichtig als u met een hart- en vaatziekte kampt of longklachten hebt. De pompende ademhaling zorgt voor een enorme toename van energie (prana) in het lichaam. Bhastrika is een van de krachtigste yoga-ademoefeningen, maar kan schadelijke gevolgen hebben voor het hart (ritmestoornissen); deze effecten zijn reversibel zodra de oefening wordt gestaakt.

Hartproblemen en emfysemische klachten

Met de longen is het in dat opzicht anders gesteld. Longweefsel is teer en bij een onjuiste uitvoering van bhastrika kunnen er emfysemische klachten ontstaan, die onomkeerbaar zijn. Om die reden is het raadzaam bhastrika sowieso onder begeleiding van een ervaren yogaleraar te oefenen... en na eerst professioneel medisch advies te hebben ingewonnen als u hart- en longproblemen hebt. Dat geldt beslist voor degenen die deze ademoefening met behulp van het bovengenoemde milde stappenplan willen intensiveren.

Fysiologische uitwerking van bhastrika pranayama

Fase II van bhastrika is krachtiger dan fase I, die dan ook eerst volledig beheerst moet worden. Gevorderde yogi's gaan tot 50-60 ademstoten per minuut, maar dat is dan ook het maximum. De basis van bhastrika is de volledige yoga-ademhaling, er kan niet genoeg op gewezen worden. Mensen die door een structureel verkeerde ademhaling toch al moeite hebben met de buikademhaling, als onderdeel ervan, mogen niet beginnen aan bhastrika en moeten eerst de rustgevende basisademhaling onder de knie krijgen.

Buikademhaling

Zonder de juiste buikademhaling veroorzaakt bhastrika negatieve effecten. Het betreft immers een hyperventilatie-proces. Het bloed raakt O2-verzadigd, waarbij CO2 in grotere mate wordt uitgeademd. Hierdoor veranderen de pH en de CO2-spiegel tijdens de oefening. Het blokkeren (kumbhaka) van de adem na een bhastrika-ronde herstelt de CO2-spiegel in het bloed. Dankzij de versnelde ademhaling schenkt bhastrika nieuwe levensenergie (toevloed van prana), met name als de concentratie gericht is op de zonnevlecht of navelchakra (Manipura-chakra).

Aandachtspunten

Bouw bhastrika goed op, ga niet te snel of overhaast te werk. Laat dat een gulden regel zijn voor hen die in alles te prestatiegericht zijn. Respecteer de richtlijnen die in de beschrijvingen van de twee fases zijn vermeld. Wend u tot een ervaren yogaleraar als u bhastrika intensiever wilt beoefenen.

Longvolume

Bij de juiste uitvoering neemt de longcapaciteit (longvolume) en de elasticiteit van het longweefsel toe. Richt de aandacht bij het in- en uitademen op de zonnevlecht (Manipura-chakra), en tijdens kumbhaka op de Muladhara-chakra (wortelchakra) tussen de anus en de geslachtsorganen.

UItwerking

Deze ademhaling heeft bij de juiste beoefening veel voordelen. Niet alleen worden de buikspieren getraind, ook de lever, milt en alvleesklier krijgen een stevige massage. Bhastrika laadt lichaam en geest op met prana (levensenergie), wat zich uit in meer vitaliteit en mentale spankracht. Ook de bloedsomloop verbetert, zoals ook de longcapaciteit, en de stofwisseling krijgt een boost. Verder activeert bhastrika de chakra's, met name de Manipura- en Muladhara-chakra.

Gezondheidseffecten van bhastrika pranayama (blaasbalg)

Bhastrika pranayama heeft een therapeutische en ondersteunende, maar niet per definitie een genezende uitwerking op onder andere de volgende klachten, kwalen en aandoeningen:

• Stress.
• Gebrek aan eetlust.
• Slechte spijsvertering.
• Stofwisselingsproblemen.
• Te weinig mentale spankracht.
• Bhastrika pranayama verbetert de bloedcirculatie …
• … en stimuleert het geheugen.

Lees verder

• Ademoefeningen (pranayama) voor beginners en gevorderden
• Yoga (asana's) voor beginners en gevorderden
• Geschiedenis van yoga – hatha yoga
• Ademoefeningen – volledige yoga-ademhaling (pranayama)
• Ademoefeningen – kapalabhati I (pranayama)