Pas op met diclofenac

De keuze aan pijnstillers is enorm. De meest gebruikte is paracetamol. Maar stel dat paracetamol niet echt meer helpt? Vaak wordt dan gekozen voor diclofenac. Ook bij hoofdpijn. Dat kan een gevaarlijke trend zijn. Temeer omdat diclofenac (25 mg) zonder recept bij de drogist verkrijgbaar is. De bijwerkingen kunnen ook en vooral bij ouderen ernstig zijn, met name als diclofenac in combinatie met andere medicijnen wordt ingenomen. De nevenwerkingen variëren van maag- en darmbloedingen tot hartkloppingen, depressies en leverfunctiestoornissen.

Inhoud

• Wat is diclofenac?
• Niet-selectieve NSAID's
• Wanneer mag ik diclofenac gebruiken?
• Gebruik nooit diclofenac als u aan de volgende aandoeningen lijdt
• Verslaving
• Een greep uit de lange lijst van bijwerkingen
• Wisselwerking met andere medicijnen
• Diclofenac tijdens de zwangerschap
• Diclofenac bij kinderen
• Ouderen en diclofenac
• Eerst naar de huisarts voor het beste advies

Wat is diclofenac?

Diclofenac, ook bekend onder de merknamen Voltaren en Cataflam, maakt deel uit van de groep niet-selectieve NSAID’s, ofwel ontstekingsremmende medicijnen die pijn, zwelling en koorts verminderen. Andere voorbeelden van NSAID's zijn ibuprofen, naproxen en indocid. Diclofenac wordt vaak voorgeschreven bij gewrichtsaandoeningen, zoals reuma, artritis, rugpijn, maar bijvoorbeeld ook bij menstruatiepijn.

Niet-selectieve NSAID's

De meeste NSAID's (non-steroidal anti-inflammatory drugs) remmen het enzym cyclo-oxygenase (COX), onderverdeeld in COX-1 en COX-2. Cyclo-oxygenase heeft een functie bij het vrijkomen van prostaglandinen. Dit zijn hormoonachtige stoffen die belangrijk zijn bij veel fysiologische processen, zoals pijn, koorts en bloedvatverwijding. De reguliere NSAID's, zoals diclofenac, ibuprofen en soortgelijke pijnstillers, remmen beide isovormen (COX-1 en COX-2) en worden om die reden niet-selectieve NSAID's genoemd. COX-1 heeft een natuurlijke maagbeschermende functie. Diclofenac grijpt tevens in op deze isovorm en veroorzaakt mede om die reden maagklachten, zoals maagirritaties en zelfs maagbloedingen. Inmiddels zijn er ook selectieve NSAID's op de markt gebracht. Ze grijpen alleen in op COX-2 en laten COX-1 zogezegd met rust. Voorbeelden van deze pijnstillers zijn etoricoxib en celecoxib.

Ouderdomskwaaltjes
Naast de aandoeningen waar diclofenac hoofdzakelijk voor bedoeld is, zijn er nogal wat mensen die het middel bovendien gebruiken bij een 'gewone' hoofdpijn, simpelweg om de effectiviteit van deze pijnstiller. Erger nog, ze denken dat ze diclofenac kunnen slikken zoals ze paracetamol innemen. De verleiding is dan ook groot. Vooral omdat het middel ervoor zorgt dat je je lijf minder voelt. Allerlei pijntjes – ook de ouderdomskwaaltjes – verdwijnen naar de achtergrond. En de hoofdpijn wordt minder. Twee vliegen in één klap dus.

Wanneer mag ik diclofenac gebruiken?

Diclofenac is vooral bedoeld als pijnbestrijding bij reumatische klachten. Zoals ‘versleten gewrichten’ (artrose), reumatoïde artritis en rugpijn (wervelaandoeningen). Maar ook bij erge menstruatiepijn. Verder wordt het middel voorgeschreven bij migraine. Na een uur merkt u de pijnstillende werking ervan. De werking houdt ongeveer vijf tot zes uur aan.

Gewenning
Vrouwen die tijdens of na de overgang vaak last hebben van hoofdpijn, lijkend op migraine, hebben doorgaans weinig aan paracetamol. Dikwijls schrijft de huisarts hen dan diclofenac voor, waarna er gewenning kan ontstaan en ze deze pijnstiller vaker gaan slikken, en in hogere doses. Meestal omdat ze zich daar lekker bij voelen en de ouderdom minder voelen, zoals lichte chronische spier- en gewrichtspijn. Een (cumulatieve) overdosis ligt dan op de loer. Een hele dag winkelen en werken kan dan opeens wel; het middel geeft je inderdaad ‘vleugels’. Bij langdurig gebruik schuilt het gevaar in de bijwerkingen, die vaak sluipend om de hoek komen kijken.

Gebruik nooit diclofenac als u aan de volgende aandoeningen lijdt

Het is belangrijk dat men onder andere de volgende contra-indicaties in acht neemt. Lees wat dat betreft de bijsluiter van diclofenac goed door.

• Als u een maag- of darmzweer hebt (of maag-darmbloedingen hebt gehad).
• Als uw lever- en/of nierfuncties niet in orde zijn.
• Als u bloedverdunners gebruikt.
• Als u onder behandeling bent van de hartspecialist voor hartfalen.
• In de laatste drie maanden van de zwangerschap.
• Als u een hersenbloeding hebt gehad.
• Als u afwijkingen in het bloedbeeld hebt.
• Als u last hebt van astma. Of klachten die daarop lijken.
• Bij klachten die lijken op hooikoorts nadat u een andere NSAID hebt geslikt, zoals Ibuprofen maar bijvoorbeeld ook aspirine.

Advies
Als u pijnstillers koopt waar diclofenac in zit, is het altijd beter eerst uw huisarts om advies te vragen. Temeer omdat het bovenstaande lijstje niet volledig is. Raadpleeg dus altijd eerst uw arts bij gebruik van diclofenac als zelfzorgmiddel.

Verslaving

Zoals de meeste pijnstillers werkt ook diclofenac verslaving in de hand bij langdurig gebruik. Ga er dus zeer bewust mee om en neem het middel alleen in als u het echt nodig hebt. Ook als de arts anders voorschrijft, moet u op uw hoede zijn. Het lichaam went eraan, waardoor u op den duur – vaak op sluipende wijze – steeds meer diclofenac slikt en u er verslaafd aan raakt.

Een greep uit de lange lijst van bijwerkingen

Vooral in combinatie met andere medicijnen – zoals aspirine en antidepressiva – bestaat er een verhoogd risico op maag- en darmbloedingen. Andere bijwerkingen zijn onder meer:

• Ontsteking van de maag- en darmwand (de huisarts schrijft bij gebruik van diclofenac dan ook vaak maagbeschermers voor, zoals misoprostol, dat de productie van maagzuur vermindert).
• Leverontsteking.
• Verstoorde nierfuncties.
• Oedeem in handen en voeten.
• Hoge bloeddruk.
• Verstoorde vruchtbaarheid.
• Geheugenstoornissen.
• Wazig zien, dubbelzien.
• Huidaandoeningen, zoals eczeem en huidblaasjes.
• Hartkloppingen.
• Verhoogd risico op een hartinfarct.
• Oorsuizen.
• Gehoorbeschadiging door ototoxische eigenschappen van diclofenac.
• Benauwdheid, moeite met ademen.
• Afwijkingen in het bloedbeeld, waaronder een tekort aan bloedplaatjes (bloedstolling) en aan rode en witte bloedlichaampjes.
• Prikkelbaarheid.
• Depressies.
• Vermoeidheid.
• Misselijkheid.
• Diarree.

Bijsluiter
Er kunnen bijwerkingen optreden die niet in de bijsluiter zijn vermeld. Waarschuw ook in dat geval uw huisarts, zeker als u andere medicijnen slikt. In het algemeen geldt: hoe hoger de dosering, hoe groter het risico op (gevaarlijke) bijwerkingen. Hoewel sommige van deze bijwerkingen zelden voorkomen, mag u ze niet onderschatten.

Wisselwerking met andere medicijnen

Voordat u diclofenac als zelfzorgmiddel gaat gebruiken, is het belangrijk te weten dat er een wisselwerking kan bestaan met medicijnen die de huisarts of specialist u heeft voorgeschreven. Het gaat dan om geneesmiddelen als:

• Bloedverdunners, zoals aspirine, sintromitis of marcoumar.
• Medicijnen tegen hoge bloeddruk of hartfalen, waaronder ook de bètablokkers.
• Antidepressiva.
• Plasmiddelen, zoals furosemide.
• Andere pijnstillers uit de NSAID-groep.
• Cholesterolverlagers.

Complicaties
Als u diclofenac slikt in combinatie met onder andere de bovenstaande medicijnen, kunnen er versterkt bijwerkingen en complicaties optreden. Bij gebruik van andere geneesmiddelen is het kortom beter geen NSAID's als zelfzorgmiddel te nemen. Vraag altijd eerst advies aan uw huisarts.

Diclofenac tijdens de zwangerschap

Inmiddels is bekend dat ontstekingsremmers, zoals diclofenac, ibuprofen en naproxen, de vruchtbaarheid kunnen verstoren. Het algemeen advies luidt dan ook om NSAID's in elk geval tijdens de vruchtbare periode te mijden. Verder is het beter om diclofenac niet te gebruiken tijdens de zwangerschap, tenzij uw arts anders voorschrijft. Het gebruik van diclofenac kan schadelijk zijn voor het ongeboren kind.

Borstvoeding
Geeft u borstvoeding? Vraag dan eerst advies aan uw huisarts voordat u diclofenac slikt. De hoeveelheid diclofenac die uitgescheiden wordt in de moedermelk heeft volgens veel deskundigen geen kwalijke invloed en is zeer gering bij een normale dosering. Toch kunt u beter het zekere voor het onzekere nemen.

Diclofenac bij kinderen

Diclofenac wordt voorgeschreven bij reumatische aandoeningen. Ook aan kinderen. Zoals bij chronisch jeugdreuma en reumatoïde artritis. De huisarts of specialist bepaalt de dosis en de wijze van toediening van diclofenac. Let op de bijwerkingen en geef ze meteen door aan de arts. Geef nooit op eigen houtje diclofenac aan uw kind als het andere klachten of pijntjes heeft.

Ouderen en diclofenac

Diclofenac als zelfzorgmiddel bij ouderen moet bij iedereen de wenkbrauwen doen fronsen. Gemiddeld nemen ouderen al meer medicijnen. Door het ouderdomsproces gaan bovendien de nier- en leverfuncties vaak ongemerkt achteruit, waardoor medicijnen – zoals diclofenac – mogelijk trager worden uitgescheiden en er dus sprake is van een sterkere werking. Gelet op de vele bijwerkingen van diclofenac is het beslist af te raden om deze pijnstiller als zelfzorgmedicijn te gebruiken, zeker als de huisarts of specialist andere medicijnen heeft voorgeschreven die mogelijk een wisselwerking hebben met diclofenac.

Medicijngebruik
Diclofenac is bij bepaalde doses vrij verkrijgbaar bij de drogist. Gezien de vele ziekenhuisopnames van ouderen als gevolg van verkeerd NSAID-gebruik hebben de huisarts, specialist en apotheker wellicht te weinig zicht op het medicijngebruik bij ouderen, die tussendoor en mogelijk ook uit onwetendheid bij pijn NSAID's uit de drogisterij slikken.

Eerst naar de huisarts voor het beste advies

Het bovenstaande lijstje is beslist niet volledig en ook niet bedoeld om u de stuipen op het lijf te jagen. Het wil u er alleen maar van bewust maken dat u diclofenac niet mag slikken of het een gewone pijnstiller is, zoals de ‘onschuldige’ paracetamol. Als dit artikel daartoe kan bijdragen, dan is het doel bereikt. Diclofenac is geen onschuldige pijnstiller, ook al is die bij de drogist zonder recept verkrijgbaar. Ga altijd eerst naar de huisarts als paracetamol niet of niet meer helpt als u klachten hebt. Er zijn namelijk altijd alternatieven die veilig zijn. Diclofenac is eveneens veilig, mits verstandig gebruikt. En wie kan dat beter bepalen dan uw huisarts.

Lees verder

• Is paracetamol wel zo veilig?
• Medicijnvergiftiging (overdosis) – diclofenac
• Tramadol – een krachtige pijnstiller met veel bijwerkingen
• Etoricoxib – een krachtige pijnstiller bij artrose
• Indocid (indometacine) – een zware pijnstiller