Marasmus: Vorm van ondervoeding, vaak bij kinderen

Bij ondervoeding ontstaat er een tekort aan voedingsstoffen in het lichaam. Deze aandoening, meestal het gevolg van een zeer inadequate voeding met een tekort aan vitaminen, mineralen en calorieën, leidt tot diverse gezondheidsproblemen. Het lichaam heeft onvoldoende energie om te groeien, zich te ontwikkelen of ziekten te bestrijden, wat resulteert in verdere complicaties. Marasmus, samen met Kwashiorkor en Marantische Kwashiorkor, is een ernstige vorm van ondervoeding die veroorzaakt wordt door een tekort aan basisvoeding, eiwitten, vitaminen en calorieën.

• Epidemiologie: Meestal bij kinderen
• Oorzaken: Vaak door gebrek aan voedingsstoffen
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van ondervoeding
• Prognose
• Complicaties van marasmus
• Preventie van marasmus

Epidemiologie: Meestal bij kinderen

Wereldwijd zijn ongeveer twintig miljoen kinderen onder de vijf jaar getroffen door een ernstige vorm van ondervoeding. Zowel volwassenen als kinderen kunnen marasmus ontwikkelen, maar de aandoening komt het vaakst voor bij jonge kinderen, vooral in ontwikkelingslanden zoals Afrika, Latijns-Amerika en Zuid-Azië. Volgens UNICEF sterven jaarlijks tussen de vijfhonderdduizend en twee miljoen kinderen aan de gevolgen van ondervoeding. Marasmus kent geen voorkeur voor geslacht.

Oorzaken: Vaak door gebrek aan voedingsstoffen

Marasmus ontstaat meestal door een ernstig tekort aan essentiële voedingsstoffen, maar het kan ook voortkomen uit andere oorzaken. Soms is er sprake van een onjuiste voeding of een verminderde opname van voedingsstoffen door een onderliggende infectie zoals syfilis, tuberculose, kinkhoest (bacteriële infectie met hoesten en ademnood), mazelen (virale infectie gekenmerkt door symptomen zoals oogbindvliesontsteking en huiduitslag), en hiv. Daarnaast kunnen aangeboren hartafwijkingen die leiden tot zwakte ook bijdragen aan de ontwikkeling van marasmus. Slechte sanitaire omstandigheden en vervuild water kunnen eveneens de verspreiding van de ziekte bevorderen.

Symptomen

Een patiënt met marasmus vertoont een kenmerkend uiterlijk, vaak omschreven als "vel over been". Het lichaam verliest zowel vet- als spierweefsel, wat resulteert in een dun skelet en een "verouderd" uiterlijk. Het gezicht is smal, en de ribben en schouders zijn door de huid heen zichtbaar. De huid is los, vaak in plooien hangend op de bovenarmen, dijen en billen. De ogen liggen diep in de oogkassen. Andere symptomen zijn persistente duizeligheid, vermoeidheid, (chronische) diarree, groeiachterstand en frequente uitdroging (dehydratie). Patiënten kunnen ook regelmatig last hebben van (luchtweg)infecties zonder koorts of letsels. Het haar is vaak extreem breekbaar en droog. De patiënt kan actief, alert, opvliegend of prikkelbaar zijn. Soms is er ook sprake van een verstandelijke beperking.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van marasmus wordt meestal gesteld op basis van een lichamelijk onderzoek. De arts meet de lengte en het gewicht van de patiënt. Vaak hebben patiënten met marasmus weinig energie en bewegen ze minder. Verdere diagnostische onderzoeken zoals bloed- of urineanalyses zijn doorgaans niet nodig voor de diagnose marasmus.

Behandeling van ondervoeding

Marasmus is een levensbedreigende medische noodsituatie die onmiddellijke behandeling vereist bij het eerste teken van symptomen. In tegenstelling tot Kwashiorkor, is marasmus bijzonder ernstig en vereist snelle interventie. Snel gewichtsverlies, infecties en plotselinge veranderingen in gedrag of eetlust wijzen vaak op een ernstig probleem. Hoe langer de behandeling wordt uitgesteld, hoe groter het risico op ernstige, levensbedreigende complicaties.

De initiële behandeling bestaat vaak uit het geven van gedroogd melkpoeder, opgelost in gekookt water. Het is ook essentieel om voldoende vocht in te nemen, vooral bij uitdroging. De behandeling richt zich voornamelijk op het bieden van adequate voeding die rijk is aan voedingsstoffen, koolhydraten en calorieën. Herstel kan enkele maanden duren. Bovendien behandelt de arts eventuele complicaties zoals infecties en uitdroging.

Prognose

Kinderen hebben vaak een minder gunstige prognose dan volwassenen. De vooruitzichten zijn minder goed wanneer het lichaamsgewicht aanzienlijk verloren is gegaan. Ongeveer 20-30% van de kinderen met marasmus sterft als gevolg van complicaties zoals infecties, circulatieproblemen of uitdroging. Deze infecties ontstaan vaak door besmet water met schadelijke bacteriën.

Complicaties van marasmus

Marasmus kan leiden tot verschillende complicaties, waaronder:

• Taalafwijkingen
• Verminderde productie van rode bloedcellen
• Gewichtsverlies
• Hypopigmentatie (witte vlekken op de huid of lichtere huidskleur)
• Immuundeficiëntie
• Spieratrofie (spierverlies), spierzwakte en een kort gestalte

Preventie van marasmus

Om marasmus te voorkomen, is een gezonde en evenwichtige voeding cruciaal. Voedingsmiddelen rijk aan eiwitten, zoals magere melk, vis, eieren en noten, zijn belangrijk voor voldoende energie en groei. Het is eveneens belangrijk om groenten en fruit te consumeren voor benodigde vitaminen en mineralen. Het voorkomen van complicaties zoals uitdroging en diarree is essentieel. Goede sanitaire voorzieningen en hygiëne spelen een belangrijke rol bij het voorkomen van infecties. Voedsel moet grondig worden gekookt om bacteriën te doden. Tot slot wordt aangeraden om moeders zoveel mogelijk borstvoeding te geven aan hun pasgeborenen om een gezonde start te waarborgen.

Lees verder

• Ondervoeding: Onvoldoende of onevenwichtige voedingsstoffen