Lymphogranuloma venereum: Zwelling lymfeklieren & genitaliën

Lymphogranuloma venereum is een chronische seksueel overdraagbare aandoening. De bacterie Chlamydia trachomatis tast hierbij het lymfestelsel aan. De patiënt heeft bij de ziekte eerst een pijnloos, spontaan genezen bultje op de genitaliën. Daarna ontstaan gezwollen lymfeklieren en een anale infectie. Tot slot ontwikkelt de patiënt een zwelling van de lymfeklieren en genitaliën indien de diagnose en behandeling niet tijdig gebeuren. Om de zeldzame seksueel overdraagbare aandoening te bestrijden, zet de arts antibiotica in. Deze vorm van chlamydia heeft ernstige gevolgen indien de patiënt de ziekte niet behandelt.

• Synoniemen lymphogranuloma venereum
• Epidemiologie seksueel overdraagbare aandoening
• Oorzaken: bacterie Chlamydia trachomatis
• Risicofactoren
• Symptomen: Zwelling van lymfeklieren en genitaliën
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie
• Praktische tips voor het leven / omgaan met lymphogranuloma venereum
• Behandeling van infectie en het voorkomen van complicaties
• Communicatie en preventie van overdracht

Synoniemen lymphogranuloma venereum

Lymphogranuloma venereum (LGV) is bekend onder heel wat synoniemen, waaronder:

• de vierde geslachtsziekte
• de ziekte van Frei
• de ziekte van Nicolas, Durand en Favre
• klimatische bubo
• lymphogranuloma inguinale
• poradenitis inguinalis

Epidemiologie seksueel overdraagbare aandoening

Lymphogranuloma venereum is endemisch in de tropen, met de hoogste incidentie in Afrika, India en Zuidoost-Azië. 2 tot 10% van de patiënten met genitale zweren lijdt aan de soa. De ziekte is zeldzaam in de geïndustrialiseerde landen, maar vanaf 2006 komen steeds meer patiënten voor in Noord-Amerika, Europa en het Verenigd Koninkrijk als gevolg van de uitbraak van proctitis onder mannen die seks hebben met mannen. De meeste patiënten met LGV zijn dan ook HIV-positieve homomannen. De piekincidentie in de seksueel actieve bevolking bedraagt 15-40 jaar.

Oorzaken: bacterie Chlamydia trachomatis

De bacterie Chlamydia trachomatis types LGV 1, 2 en 3 (verschillende bacteriestammen) zijn verantwoordelijk voor deze seksueel overdraagbare aandoening die een vorm is van chlamydia (bacteriële infectie met symptomen aan genitaliën). De bacteriën komen binnen in een vochtig, slijmachtig oppervlak zoals het rectum of de vagina, al zijn infecties in de penis of de mond ook mogelijk. Net als alle andere seksueel overdraagbare infecties, leidt onbeschermde seks en het delen van seksspeeltjes mogelijk tot LGV. Vele patiënten zijn eveneens getroffen door een virale hepatitis C-infectie.

Risicofactoren

De risicofactoren voor lymphogranuloma venereum omvatten:

• Onbeschermde seks, met name anale seks
• Een geschiedenis van meerdere sekspartners
• HIV-infectie
• Het delen van seksspeeltjes
• Een bestaande infectie met virale hepatitis C

Symptomen: Zwelling van lymfeklieren en genitaliën

Mannen

Bij mannen zijn de symptomen van LGV potentieel complex en ernstig. Er zijn bij deze soa drie karakteristieke fasen die zich meestal aan één zijde van het lichaam presenteren: de ontwikkeling van een knobbeltje, gezwollen lymfeklieren en een extreme zwelling van lymfeklieren en genitaliën

Fase 1: Knobbeltje

Aanvankelijk heeft de patiënt een pijnloos zwerend knobbeltje op de genitaliën waar de besmetting heeft plaatsgevonden. Dit ontstaat gewoonlijk 3-21 dagen na de blootstelling en vindt vaak onopgemerkt plaats. Soms ontstaan kleine groepen knobbeltjes, hetgeen lijkt op genitale herpes (zweren op de genitaliën door het herpesvirus). De patiënt ontwikkelt hierbij symptomen die vergelijkbaar zijn met een urineweginfectie. De lymfeklieren in de lies zijn bovendien gevoelig.

Fase 2: Gezwollen lymfeklieren

Een paar dagen tot weken nadat deze knobbeltjes genezen zijn, ontwikkelt de patiënt een regionale zwelling en ontsteking van de lymfeklieren in de lies, oksel of nek. De lymfeklieren zijn pijnlijk en voelen vast aan. De bovenliggende huid is vaak donkerder van kleur. Een anale infectie veroorzaakt pijnlijke zweren, een afscheiding en bloedingen, wat vaak gepaard gaat met koorts en een huiduitslag.

Fase 3: Extreme zwelling van lymfeklieren en genitaliën

Indien onbehandeld treden ernstige klachten op zoals een algemene zwelling van de lymfeklieren, een extreme zwelling van de genitaliën met zweren en schade in het rectum of de vagina. Dit veroorzaakt blijvende schade aan het geïnfecteerde weefsel en de algemene gezondheid. Littekens, zwelling en vervorming in besmette gebieden zijn ook beschreven.

Acute LGV presenteert zich tevens als proctitis (ontsteking van het slijmvlies van het rectum) met perirectale abcessen, hetgeen soms doet denken aan de anorectale verschijnselen van de ziekte van Crohn (aandoening met buikpijn, diarree en gewichtsverlies). Rectale pijn, een afscheiding uit het rectum, een bloederige ontlasting, constipatieen tenesmen (het gevoel hebben om de darmen te legen) zijn enkele symptomen van proctitis.

Vrouwen

Bij vrouwen zijn de symptomen doorgaans minder ernstig. Bij hen ontstaan de meestal onopgemerkte knobbeltjes voornamelijk op de achterste vaginawand, het achterste gedeelte van de baarmoederhals, de fourchette (fusie van de kleine schaamlippen aan de achterzijde) en de vulva (uitwendige deel van het vrouwelijke geslachtsorgaan). Gezwollen lymfeklieren in de lies zijn in de tweede fase zelden aanwezig. Buikpijn en/of rugpijn zijn enkele klachten die vrouwen met LGV vertonen. Bij vrouwen gebeurt de diagnose veelal pas in de derde fase. Hierbij treedt een zwelling op van de vulva en/of schaamlippen. Een bloederige, slijmerige afscheiding, anuspijn en tenesmen zijn hierbij typerend. Voorts verschijnt net zoals bij mannen soms vette urine (door verstopte lymfevaten in nieren).

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van lymphogranuloma venereum kunnen zijn:

• Pijnloze knobbeltjes op de genitaliën
• Gevoelige en gezwollen lymfeklieren in de lies, oksel of nek
• Pijnlijke zweren en afscheiding in het rectum
• Bloederige ontlasting en constipatie
• Zorgelijke zwelling van de genitaliën

Diagnose en onderzoeken

Diagnose
De diagnose van lymphogranuloma venereum (LGV) wordt vaak gesteld op basis van het kenmerkende ziektebeeld, maar bevestiging is noodzakelijk om een juiste behandeling te waarborgen. De arts zal andere mogelijke oorzaken van genitale ulceratie of inguinale lymfadenopathie uitsluiten voordat de diagnose van LGV wordt gesteld. Dit omvat:

• Syfilis
• Genitale herpes
• Andere bacteriële infecties
• Niet-seksueel overdraagbare aandoeningen

Lichamelijk onderzoek
Tijdens het lichamelijk onderzoek zal de arts letten op de aanwezigheid van typische symptomen, zoals:

• Pijnloze zweren op de genitaliën
• Gezwollen en pijnlijke lymfeklieren in de lies, oksel, of nek
• Anale zweren of klachten bij rectale symptomen

Laboratoriumonderzoek
Voor een definitieve diagnose worden de volgende laboratoriumtests vaak uitgevoerd:

• Bloedonderzoek: Een volledig bloedonderzoek kan nuttig zijn om andere oorzaken van symptomen uit te sluiten en kan aanwijzingen geven voor de aanwezigheid van infecties.
• PCR-test: De Polymerase Chain Reaction (PCR) test is uiterst specifiek voor het detecteren van Chlamydia trachomatis DNA en kan bevestigen of LGV aanwezig is. Deze test is vooral nuttig bij patiënten met anorectale symptomen.
• Serologische tests: Deze testen zoeken naar antistoffen tegen Chlamydia trachomatis. Hoewel minder specifiek dan PCR, kunnen serologische tests ondersteunend zijn bij het bevestigen van de diagnose.
• Biopsie: Een biopt van aangetaste weefsels kan helpen bij het bevestigen van de diagnose door het aantonen van de kenmerkende granulomateuze ontsteking die typerend is voor LGV.

Differentiële diagnose

Het is belangrijk om andere aandoeningen uit te sluiten die mogelijk dezelfde symptomen vertonen als LGV. Dit omvat:

• Colitis: Ontsteking van de dikke darm, wat kan leiden tot symptomen zoals buikpijn en diarree.
• Kattenkrabziekte: Een infectie veroorzaakt door Bartonella henselae, gekenmerkt door huidletsels en gezwollen lymfeklieren.
• Donovanosis: Een geslachtsziekte die zweren in het genitale gebied veroorzaakt.
• Weke sjanker: Een bacteriële infectie die genitale zweren veroorzaakt, ook bekend als donovanosis.
• Herpes simplex: Een virale infectie die zweren op de genitaliën kan veroorzaken.
• HSV-2: Een type herpes simplex virus dat vaak verantwoordelijk is voor genitale herpes.
• Syfilis: Een andere seksueel overdraagbare aandoening die zweren in het genitale gebied kan veroorzaken en moet worden uitgesloten.

Beeldvormende onderzoeken

In sommige gevallen kunnen aanvullende beeldvormende onderzoeken nuttig zijn om de ernst van de infectie te beoordelen en complicaties te identificeren:

• Echografie: Kan worden gebruikt om abcessen of andere structurele afwijkingen te visualiseren, vooral bij anorectale symptomen.
• CT-scan of MRI: Kan nuttig zijn bij ernstige gevallen om te zoeken naar diepere infecties of complicaties, zoals fistels of uitgebreide zwellingen.

Consultatie en doorverwijzing

Indien nodig kan de arts de patiënt doorverwijzen naar een specialist, zoals een dermatoloog of infectieziektenexpert, voor verdere evaluatie en behandeling. In gevallen van ernstige of complexe symptomen kan een multidisciplinair team betrokken worden bij de zorg voor de patiënt.

Behandeling

Antibiotica

De behandeling van lymphogranuloma venereum bestaat uit een kuur van antibiotica. De meest gebruikte antibiotica zijn:

• Doxycycline 100 mg twee keer per dag gedurende 21 dagen
• Of
• Erythromycine 500 mg vier keer per dag gedurende 21 dagen

In gevallen van ernstige ziekte of bij patiënten die niet kunnen tegen doxycycline of erythromycine, kan alternative behandeling met azitromycine (1 gram per week gedurende 3 weken) worden overwogen.

Symptomatische behandeling

Symptomatische behandeling kan ook nodig zijn voor de verlichting van pijn en ontsteking. Dit kan onder meer pijnstillers en anti-inflammatoire medicijnen omvatten, zoals ibuprofen of paracetamol. Bij ernstige zwellingen kan soms een chirurgische ingreep nodig zijn om abcessen te draineren of beschadigd weefsel te verwijderen.

Prognose

De prognose van lymphogranuloma venereum is doorgaans goed wanneer de aandoening tijdig wordt behandeld. De meeste patiënten herstellen volledig zonder langdurige complicaties. Indien de ziekte echter niet wordt behandeld, kunnen er ernstige gevolgen optreden, zoals chronische lymfadenopathie, blijvende zwelling en vervorming van het geïnfecteerde weefsel, en langdurige anorectale klachten.

In gevallen van ernstige schade aan de genitaliën of het rectum kunnen langdurige gevolgen blijven bestaan, zoals chronische pijn en verminderde functie. Vroege diagnose en behandeling zijn cruciaal voor een goede prognose en het voorkomen van complicaties.

Complicaties

Onbehandeld lymphogranuloma venereum kan leiden tot verschillende complicaties, waaronder:

• Chronische lymfadenopathie
• Blijvende zwelling en vervorming van de genitaliën
• Anorectale stenose (vernauwing van de anus)
• Perirectale abcessen
• Fistels (abnormale verbindingen tussen organen of tussen een orgaan en de huid)
• Langdurige pijn en ongemak
• Psychosociale gevolgen door de impact van de ziekte op het welzijn en de levenskwaliteit van de patiënt

Preventie

De preventie van lymphogranuloma venereum omvat:

• Het gebruik van barrièremethoden zoals condooms tijdens seksuele activiteiten om het risico van overdracht te verminderen
• Het beperken van het aantal seksuele partners om de kans op blootstelling aan seksueel overdraagbare aandoeningen te verkleinen
• Regelmatige screening en testen voor seksueel overdraagbare aandoeningen, vooral voor individuen met een hoog risico
• Voorlichting en bewustwording over de symptomen en risico’s van LGV en andere seksueel overdraagbare aandoeningen
• Het tijdig zoeken van medische hulp bij het ervaren van symptomen die wijzen op een mogelijke soa

Praktische tips voor het leven / omgaan met lymphogranuloma venereum

Behandeling van infectie en het voorkomen van complicaties

Lymphogranuloma venereum is een seksueel overdraagbare infectie die kan leiden tot ernstige zwelling van de lymfeklieren en genitaliën. Behandeling met antibiotica is essentieel om de infectie onder controle te krijgen. Het is belangrijk om de volledige kuur af te maken, zelfs als de symptomen verdwijnen, om herinfectie of complicaties te voorkomen. Patiënten moeten ook het advies van de arts opvolgen met betrekking tot het vermijden van seksuele activiteit totdat de infectie volledig is behandeld om verdere verspreiding te voorkomen. Het handhaven van een goede hygiëne kan ook helpen om secundaire infecties te vermijden.

Communicatie en preventie van overdracht

Omdat lymphogranuloma venereum een seksueel overdraagbare aandoening is, is het cruciaal om open en eerlijke communicatie te hebben met seksuele partners. Het bespreken van preventieve maatregelen, zoals het gebruik van condooms, kan helpen om de verspreiding van de infectie te voorkomen. Educatie over veilige sekspraktijken kan niet alleen helpen om herinfectie te voorkomen, maar ook de algehele gezondheid van patiënten en hun partners bevorderen. Het is ook nuttig om seksuele partners te informeren over de behandeling en het belang van medische controle om verdere besmetting te voorkomen.

Lees verder

• Lymfeklieren: Structuur, functie, locatie en aandoeningen
• Gezwollen lymfeklieren: Oorzaken van lymfeklierzwelling