Zwart voor de ogen (bij opstaan): oorzaken en behandeling

Veel mensen kennen het gevoel dat ze het zwart voor de ogen krijgen als ze vanuit een zittende of liggende houding opstaan. Vaak treedt dit fenomeen op wanneer de bloeddruk plotseling daalt als gevolg van de veranderende lichaamshouding, van zitten naar staan. De reden hiervoor is de zogenaamde orthostatische ontregeling, een bijzondere vorm van lage bloeddruk die vooral ouderen, zwangere vrouwen en mensen met bestaande lage bloedruk (hypotensie) treft. Orthostatische hypotensie betekent letterlijk een lage bloeddruk bij staan. Als je opstaat, stroomt je bloed van je hoofd naar je voeten. Om dit tegen te gaan, gaat het hart sneller kloppen en trekken de bloedvaten samen. De bloeddruk stijgt dan snel en het lichaam pompt het bloed snel terug naar het hoofd. Als deze reactie wordt vertraagd, is er kortstondig onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen. Hierdoor voel je je ‘mistig’ en het belangrijkste symptoom van orthostatische hypotensie is het gevoel dat het zwart voor je ogen wordt.

• Zwart voor de ogen (bij opstaan)
• Symptomen
• Oorzaken van zwart voor de ogen krijgen
• Ouderdom
• Lage bloeddruk
• Bestaande ziekten
• Medicijnen
• Andere factoren
• Is het gevaarlijk om zwart te zien?
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling voor het zwart worden voor de ogen
• Onderliggende aandoening behandeling
• Verandering van medicatie
• Natuurgeneeskunde
• Preventie

Zwart voor de ogen (bij opstaan)

Je ligt in bed of je zit op de bank en je wilt vanuit deze positie snel opstaan ​– maar dan gebeurt het: je benen worden wiebelig en slap, je wordt duizelig en je krijgt zwart voor de ogen. Veel mensen hebben zo'n situatie al wel eens meegemaakt als ze plotseling opstaan ​​uit rust of bijvoorbeeld plotseling bewegen na lang staan. In dergelijke situaties wordt de bloedsomloop uitgedaagd, omdat deze gedeeltelijk tegen de zwaartekracht in moet werken om het bloed omhoog te pompen, bijvoorbeeld uit de voeten en benen. In sommige gevallen slaagt de bloedsomloop er echter niet in om zich snel genoeg aan de verandering van houding aan te passen en deze te compenseren. In plaats daarvan leidt de snelle verandering van je lichaamshouding tot een plotselinge daling van de bloeddruk, die medisch wordt aangeduid als ‘orthostatische hypotensie’. Het bloed ‘zakt’ dan in de ware zin van het woord naar de benen en kan door de lage bloeddruk niet meer omhoog worden gepompt. Hierdoor worden de hersenen tijdelijk niet meer van voldoende bloed en zuurstof voorzien en is ook de bloedtoevoer naar de ogen slecht. Het netvlies, dat normaal gesproken de lichtprikkels oppikt en deze via de oogzenuw naar de hersenen doorgeeft, is door de onvoldoende toevoer van bloed beperkt in zijn functionaliteit. De fotoreceptorcellen worden uitgeschakeld, wat tot uiting komt in het feit dat het je plotsklaps zwart voor de ogen wordt.

Symptomen

Andere typische symptomen van orthostatische ontregeling zijn duizeligheid, snelle hartslag, een algemeen gevoel van zwakte, bleekheid, hoofdpijn en misselijkheid. Het is anders dan het gevoel van duizeligheid als je meerdere keren om je eigen as draait. Je kunt tevens vlekken voor je ogen zien, wazig zien en het gevoel hebben dat je bijna flauwvalt.De plotselinge daling van de bloeddruk kan leiden tot bewusteloosheid. Vaak helpt het om direct weer te gaan zitten of liggen. Vaak is er bij orthostatische hypotensie sprake van een zekere (erfelijke) aanleg. Maar er zijn ook oorzaken zoals langdurige bedrust, gebrek aan lichaamsbeweging of dat het lichaam niet genoeg vocht bevat. Als er een flauwte optreedt, dat wil zeggen een kort bewustzijnsverlies, dan is er in deze situatie onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen. Het duurt maar een korte tijd en je herstelt meestal weer snel. Lange periodes van staan, pijn of overvolle locaties kunnen de triggers zijn. Als dergelijke bewustzijnsstoornissen optreden bij zeer oude mensen, moet een arts hart- en vaatziekten uitsluiten.

Oorzaken van zwart voor de ogen krijgen

Ouderdom

Als de bloeddruk fluctueert als je snel opstaat en het zwart voor je ogen wordt, dan kan dit verschillende oorzaken hebben. Vooral ouderen worden getroffen, omdat het vermogen om de bloeddruk te reguleren bij het veranderen naar een rechtopstaande positie (de zogeheten ‘orthostatische respons’) afneemt met het voortschrijden der jaren.

Lage bloeddruk

Vaak treedt de verstoring van de bloeddrukregeling op bij mensen die reeds een lage bloeddruk hebben. Dit zijn meestal tieners of jonge, zeer slanke mensen (vooral vrouwen) en vrouwen die zwanger zijn.

Bestaande ziekten

De symptomen kunnen ook worden veroorzaakt door een bestaande ziekte. Hierbij kan het gaan om hypothyreoïdie (een te langzaam werkende schildklier), spataderen aan de (onder)benen, onderactieve bijnieren, hart- en vaatziekten, zoals hartfalen, aortastenose (een vernauwing van de aortaklep) en pericarditis (een ontsteking aan het hartzakje), en infectieziekten. Ook ziekten zoals diabetes mellitus of de ziekte van Parkinson verhogen het risico.

Medicijnen

In veel gevallen is het gebruik van bepaalde medicijnen verantwoordelijk voor een verminderde bloedsomloop bij het opstaan. Deze omvatten bloeddrukmedicijnen zoals ACE-remmers, angiotensine-II-antagonisten, diuretica (plaspillen) en bètablokkers, Parkinsonmedicatie, cytostatica (chemotherapie) en psychotrope geneesmiddelen met een effect op een depressieve stoornis (tricyclische antidepressiva). Andere mogelijke redenen voor orthostatische ontregeling zijn langdurige bedrust, het gebruik van alcohol en drugs en aanhoudend gebrek aan lichaamsbeweging en vocht (uitdroging).

Andere factoren

Ook kan het je plotseling zwart voor de ogen worden na een lange periode van zonnen of het roken van een sigaret, na een lange periode van onthouding, als je opstaat.

Is het gevaarlijk om zwart te zien?

In de meeste gevallen is het ongevaarlijk als het je even zwart voor de ogen wordt. In de regel keert de bloeddruk vanzelf snel terug naar normaal doordat de hartslag aanzienlijk verhoogd wordt. De bloeddruk stijgt, het bloed uit de beenaders komt weer in de bloedsomloop en de hersenen worden weer voldoende van zuurstofrijk bloed voorzien. De klachten verdwijnen vanzelf en afgezien van een wat ‘dof’ gevoel laat zwart voor de ogen zien meestal geen sporen na. Maar pas op: vooral ouderen en zwangere vrouwen hebben vaak last van orthostatische ontregeling. Een val, bijvoorbeeld na het opstaan, kan soms ernstige gevolgen hebben, zeker bij oudere mensen met broze botten. Het is in alle gevallen belangrijk om uit te sluiten dat de klachten te wijten zijn aan een ernstige ziekte. Om die reden is het verstandig om je klachten te laten ophelderen als deze vaker voorkomen. Maak ook onmiddellijk een afspraak met je huisarts als er voor de eerste keer een tijdelijk bewustzijnsverlies is opgetreden.

Onderzoek en diagnose

Op basis van een beschrijving van de symptomen geeft de (huis)arts vaak al een indicatie of orthostatische hypotensie verantwoordelijk is voor het zwart worden voor de ogen. Om dit te controleren kan de arts een test uitvoeren. Er is sprake van orthostatische hypotensie indien er een daling van de systolische bloeddruk (bovendruk) optreedt met minstens 20 mmHg of van de diastolische bloeddruk (onderdruk) met minstens 10 mmHg binnen drie minuten na staan of head-up-tilt test tot 60 graden op de tilt-tafel. De tilt tafel test wordt tot 60° gekanteld, en hartslag en bloeddruk worden gevolgd. Je wordt vooraf met banden aan de tafel vastgebonden om bij flauwvallen tegen vallen te worden beschermd. Aan het begin van het onderzoek worden de bloeddruk en de elektrische activiteit van het hart gedurende enkele minuten gemeten met behulp van een elektrocardiogram (ECG). Je wordt binnen een bepaalde tijd in een hoek van ongeveer 60° rechtop gebracht om het opstaan ​​vanuit een liggende positie te simuleren. Gedurende deze tijd worden bloeddruk en ECG nauwlettend gevolgd; bij bewusteloosheid wordt het onderzoek onmiddellijk beëindigd. Hetzelfde geldt als de bloeddruk te veel daalt of als de hartslag te langzaam wordt.

Behandeling voor het zwart worden voor de ogen

Onderliggende aandoening behandeling

Als je af en toe last hebt dat het zwart voor je ogen wordt bij het opstaan ​​of na lang staan, hoeft dit niet op een ziekte te duiden. Toch dient altijd een arts te worden geraadpleegd als voorzorgsmaatregel in geval van aanhoudende, uitgesproken, vaak terugkerende of plotseling optredende symptomen. De arts controleert of er een onderliggende ziekte is, zoals diabetes of een traag werkende schildklier. Als dit het geval is, dan zal de behandeling zich daar op richten.

Verandering van medicatie

Aangezien lage bloeddrukwaarden ook kunnen worden veroorzaakt door geneesmiddelen zoals bètablokkers, diuretica of psychotrope geneesmiddelen, kan de arts zo nodig een lagere dosering of andere medicatie voorschrijven. Als het zwart worden voor de ogen bij het opstaan ​​gepaard gaat met een over het algemeen lage bloeddruk zonder duidelijke oorzaak (primaire hypotensie), is medicatie meestal niet nodig en wordt deze vanwege de mogelijke bijwerkingen zelden voorgeschreven. In plaats daarvan ligt de focus op zelfhulp. Dit omvat het dragen van compressiekousen, een dieet dat rijk is aan mineralen en vitaminen en regelmatige lichaamsbeweging. In veel gevallen kunnen bloeddrukschommelingen en problemen met de bloedsomloop worden verlicht met de middelen en methoden uit de natuurgeneeskunde.

Natuurgeneeskunde

Als een onderliggende ziekte door een arts is uitgesloten, biedt de natuurgeneeskunde verschillende mogelijkheden om de bloeddruk te reguleren zodat je op een natuurlijke manier bloedsomloopproblemen kunt verhelpen. Diverse medicinale planten hebben een stimulerende werking op de bloedsomloop en zijn daarom geschikt bij hypotensie. Het gaat hierbij onder meer om rozemarijn, dat vaak wordt gebruikt in de aromatherapie en als bad- of doucheadditief. Meidoorn wordt aanbevolen bij problemen met de bloedsomloop en problemen met de bloeddruk op oudere leeftijd. Meidoorn versterkt de hartslag en verwijdt de bloedvaten, waardoor de bloedcirculatie gestimuleerd wordt.

Preventie

Als je snel last hebt dat het je zwart voor de ogen wordt bij het opstaan, dan moet je er een gewoonte van maken om niet plotseling maar langzaam op te staan. Dit geldt vooral na het slapen en langdurig zitten. Het is raadzaam om niet op te springen zodra je wakker wordt, maar om een paar minuten te blijven liggen en daarna op de rand van het bed gaat zitten, waarbij je je uitstrekt om je bloedsomloop op gang te brengen. Veel mensen met een neiging tot orthostatische hypotensie vinden het zinvol om met een iets hoger hoofdeinde te slapen. Zet je bed met het hoofdeinde omhoog op ongeveer 30 cm hoge klossen. Na een lang bad is het belangrijk om heel langzaam uit de badkuip te komen, aangezien het bloed nog sneller zakt in de bloedvaten die door de warmte wijder worden. Je kunt er ook voor zorgen dat het water niet te heet is. In veel gevallen is het handig om compressiekousen te dragen omdat deze de bloedtoevoer naar het hart ondersteunen. Het zwart worden voor de ogen treedt vaak op als je niet genoeg hebt gedronken. Daarom moet je er altijd voor zorgen dat je voldoende (water) drinkt. Regelmatige lichaamsbeweging wordt aanbevolen om de bloedsomloop te ondersteunen. Bijzonder geschikt zijn bijvoorbeeld zwemmen, wandelen en hardlopen. Een wisseldouche en andere procedures uit de hydrotherapie brengen ook de bloedsomloop op gang.

Lees verder

• Lage bloeddruk: symptomen, oorzaken & behandeling hypotensie
• Duizeligheid en vallen bij opstaan door een lage bloeddruk
• Licht gevoel in het hoofd: oorzaken, symptomen & behandeling
• Bloedarmoede: duizeligheid hoofdpijn vermoeidheid kortademig
• Bleek gezicht: oorzaken en behandeling bleke gezichtskleur