Marasmus: Vorm van ondervoeding, vaak bij kinderen

Bij ondervoeding ontstaat een gebrek aan voedingsstoffen in het lichaam. Deze aandoening, die meestal het gevolg is van een zeer slechte voeding met een tekort aan vitaminen en voedingsstoffen, leidt tot tal van gezondheidsproblemen. Zo heeft het lichaam onvoldoende energie om te groeien of om ziekten te bestrijden, wat resulteert in nog meer problemen. Marasmus is naast Marantische Kwashiorkor en Kwashiorkor, een ernstige vorm van ondervoeding veroorzaakt door een gebrek aan basisvoeding, eiwitten, vitaminen en calorieën in het lichaam.

• Epidemiologie: Meestal bij kinderen
• Oorzaken: Vaak door gebrek aan voedingsstoffen
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling ondervoeding
• Preventie van marasmus
• Complicaties marasmus
• Prognose

Epidemiologie: Meestal bij kinderen

Wereldwijd zijn ongeveer twintig miljoen kinderen onder de leeftijd van vijf jaar getroffen door een ernstige vorm van ondervoeding. Zowel volwassenen als kinderen zijn mogelijk aangetast door marasmus, maar de ziekte komt het vaakst voor bij jonge kinderen (onder de vijf jaar) in ontwikkelingslanden (Afrika, Latijns-Amerika en Zuid-Azië). Jaarlijks komen volgens UNICEF ongeveer vijfhonderdduizend tot twee miljoen kinderen hierdoor te overlijden. Marasmus kent tot slot geen seksuele voorliefde.

Oorzaken: Vaak door gebrek aan voedingsstoffen

Marasmus is vaak doch niet altijd een direct gevolg van een gebrek aan voedingsstoffen. Soms vloeit de ziekte voort uit verkeerde voeding, of een onvermogen om voedingsstoffen te absorberen of goed te verwerken vanwege een infectie zoals syfilis, tuberculose, kinkhoest (bacteriële infectie met hoesten en ademnood), mazelen (virale infectieziekte die gepaard gaat met symptomen aan de ogen (oogbindvliesontsteking) en een huiduitslag) en een hiv-infectie. Daarnaast leidt een aangeboren hartafwijking waardoor zwakte optreedt, soms ook tot marasmus. Zeer slechte sanitaire en hygiënische omstandigheden en vervuild water verspreiden tot slot de ziekte.

Symptomen

Een patiënt met marasmus heeft een typisch uiterlijk wat te bestempelen valt als “vel over been”. De patiënt verliest lichaamsvet en spierweefsel en heeft hierdoor een dun skelet en een “verouderd” uiterlijk. Het gezicht is smal en de ribben en schouders zijn duidelijk zichtbaar door de huid. De huid zelf is los, hangt soms in plooien in de bovenarmen, dijen en billen. De ogen liggen diep in de oogkas. Andere fysieke symptomen omvatten persistente duizeligheid, vermoeidheid, (chronische) diarree, een groeiachterstand en frequente uitdroging (dehydratie). Bovendien lijdt de patiënt regelmatig aan (luchtweg)infecties zonder de aanwezigheid van koorts of letsels. Het haar is tevens extreem breekbaar en droog. Verder is de patiënt actief, alert, opvliegend of prikkelbaar. Een verstandelijke handicap komt soms ook voor bij marasmus.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van marasmus gebeurt veelal aan de hand van een lichamelijk onderzoek. De arts meet de lengte van de patiënt en noteert zijn gewicht. Vaak hebben patiënten met marasmus weinig energie en bewegen ze niet zo veel. Andere diagnostische onderzoeken zijn niet zinvol bij marasmus.

Behandeling ondervoeding

Marasmus is een levensbedreigende medische noodsituatie, die al vanaf het begin van de aanwezigheid van symptomen een behandeling vereist. In tegenstelling tot Kwashiorkor, ook een vorm van ondervoeding, is marasmus dus wel gevaarlijk. Snel gewichtsverlies, infecties, en plotselinge veranderingen in het gedrag of de eetlust wijzen vaak op een ernstig onderliggend probleem. Des te langer een patiënt geen behandeling krijgt, des te groter de kans op ernstige, levensbedreigende complicaties.

De patiënt krijgt veelal eerst gedroogde afgeroomd melkpoeder gemengd met gekookt water. Daarnaast is voldoende vochtinname belangrijk, zeker bij uitdroging. De behandeling is voornamelijk gebaseerd op een goede voeding die bestaat uit veel voedingsstoffen, koolhydraten en calorieën. Het duurt vaak wel meerdere maanden vooraleer de patiënt hiervan herstelt. Daarnaast behandelt de arts mogelijke complicaties van marasmus zoals infecties en uitdroging.

Preventie van marasmus

Een gezonde en evenwichtige voeding is nodig om marasmus te voorkomen. Voedingsmiddelen die rijk zijn aan eiwitten, zoals magere melk, vis, eieren en noten zijn belangrijk voor voldoende energie en groei. Groenten en fruit zijn andere benodigde voedingsstoffen en mineralen en die ondervoeding in het algemeen voorkomen. Het is belangrijk om complicaties zoals uitdroging en diarree te voorkomen. Daarnaast spelen goede sanitaire voorzieningen en hygiëne een belangrijke rol, want wanneer deze onvoldoende zijn, gebeurt een snelle verspreiding met infecties tot gevolg. Verder gebeurt de voedselbereiding op een hoog vuur om de bacteriën te vernietigen. Tot slot geven moeders zoveel mogelijk borstvoeding aan hun pasgeborenen.

Complicaties marasmus

Volgende complicaties komen voor bij marasmus:

• afwijking van de tong
• een verminderde productie van rode bloedcellen
• gewichtsverlies
• hypopigmentatie (witte vlekken op huid of lichtere huidskleur)
• immuundeficiëntie
• spieratrofie (spierverlies), spierzwakte en een kort gestalte

Prognose

Kleine kinderen hebben vaak een minder gunstige prognose dan oudere kinderen en volwassenen. Verder zijn de vooruitzichten minder goed wanneer de patiënt heel erg veel lichaamsgewicht verloren is. 20-30% van de ondervoeden komt echter te overlijden door een infectie die het lichaam niet meer kan bestrijden, circulatieproblemen of uitdroging. Infecties veroorzaakt door marasmus zijn vaak het resultaat van besmet water dat schadelijke bacteriën bevat.

Lees verder

• Ondervoeding: Onvoldoende of onevenwichtige voedingsstoffen