Chronische rugpijn of lage rugpijn: symptomen en oorzaken

Elke dag last van rugpijn? Chronische rugpijn kan je levensvreugde behoorlijk vergallen. Het blijkt dat zelfs hardnekkige rugpijn of aanhoudende rugklachten over het algemeen binnen 6 tot 12 weken geneest. Rugpijn hoeft niet per se te wijzen op een onderliggende aandoening, afwijking of beschadiging, zoals een rughernia, spondylolisthesis, de ziekte van Bechterew, kanaalstenose of kwaadaardige tumoren. De pijn kan ook voortkomen uit gewrichten en spieren in de onderrug die tijdelijk niet naar behoren werken. Vaak kun je bepaalde maatregelen nemen om de meeste episodes van rugpijn te voorkomen of te verlichten. Maar bij chronische rugpijn is vaak fysiotherapie en oefeningen aan te bevelen. Er zijn verschillende soorten injecties die helpen bij rugpijn. Een injectie met corticosteroïden of anesthetica kunnen rechtstreeks in de wortel van de zenuw worden geïnjecteerd of in een facetgewricht. Een operatie is zelden nodig om rugpijn te behandelen. De prognose hangt af van de oorzaak.

• Chronische rugpijn
• Complexe aandoening
• Chronische lage rugpijn
• Chronische lage rugpijn zonder duidelijke oorzaak
• Chronische lage rugpijn met een specifieke oorzaak
• Symptomen van chronische rugklachten
• Oorzaken van chronische rugpijn
• Rughernia
• Spondylolisthesis
• Ziekte van Bechterew
• Kanaalstenose
• Kwaadaardige tumoren
• Lumbaal facetsyndroom
• Discogene pijn
• Pseudoradiculaire pijn
• Chronische rugpijn en vermoeidheid
• Chronische rugpijn na val
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Beeldvormingsonderzoek
• Elektrodiagnostiek
• Bloedonderzoek
• Niet-chirurgische behandeling van chronische (lage) rugpijn
• Fysiotherapie
• Mindfulness
• Voeding en gewicht
• Leefstijlaanpassingen
• Injectie in de rug
• Alternatieve behandelingen
• Medicatie
• Amitriptyline is nauwelijks effectief bij lage rugpijn
• Chirurgische behandeling van chronische (lage) rugpijn

Chronische rugpijn

Chronische rugpijn duidt op rugpijn drie langer dan maanden aanhoudt.

Complexe aandoening

Chronische rugpijn is een complexe aandoening waar veel Nederlanders last van hebben. Chronische rugpijn kan soms worden herleid tot een onderliggende aandoening, afwijking of beschadiging, maar veelal is er geen aanwijsbare oorzaak. Vaak is er sprake van 'gewone' lage rugpijn (dat wil zeggen zonder aanwijsbare oorzaak). Bij minder dan vijf procent van de mensen met lage rugpijn is er een specifieke oorzaak aan te wijzen, zoals een hernia zijn of een significante verschuiving van de wervels ten opzichte van elkaar (spondylolisthesis). Veelal ontstaat (lage) rugpijn als gevolg van overbelasting van de rug of door een verkeerde beweging.

Chronische lage rugpijn

Lage rugpijn kan als chronisch worden beschouwd als je er langer dan één tot drie maanden last van hebt. Chronische lage rugpijn kan afkomstig zijn van een blessure, ziekte of op meerdere structuren van het lichaam die verantwoordelijk zijn voor de pijn. De aard van de pijn kan sterk variëren en kunnen worden gevoeld als botpijn, zenuwpijn of spierpijn. Het gevoel van pijn kan ook variëren. De rugpijn kan stekend, brandend, zeurend of tintelend zijn. De intensiteit kan variëren van mild tot ernstig. Er kan ook sprake zijn van uitstralingspijn.

Chronische lage rugpijn zonder duidelijke oorzaak

Bij grofweg 95 procent van de mensen met chronisch lage rugpijn is er geen duidelijk oorzaak aanwezig. Dat wordt aspecifieke lage rugpijn genoemd. Bij beeldvormend onderzoek, bijvoorbeeld een röntgenfoto, een CT-scan of een MRI-scan, kan er wel een degeneratieve afwijking gesignaleerd worden. Desalniettemin spreekt men in dergelijke gevallen niet van een specifieke oorzaak. Heel veel mensen hebben namelijk een afwijking zonder dat ze last hebben van rugpijn.

Chronische lage rugpijn met een specifieke oorzaak

In slechts minder van vijf procent van de gevallen, is er een specifieke oorzaak aanwijsbaar. Deze kan bestaan uit een hernia (met verdringing van de zenuwwortel), spondylolisthesis, de ziekte van Bechterew, vernauwing van het wervelkanaal ofwel kanaalstenose en kwaadaardige tumoren. Psychosociale factoren kunnen ook een belangrijke rol spelen bij de klachten van chronische lagerugpijn.

Symptomen van chronische rugklachten

Chronische rugpijn wordt meestal gekenmerkt door een combinatie van de volgende symptomen:

• Doffe of juist scherpe pijn.
• Brandende of prikkelende pijn.
• Pijn kan gepaard gaan met lichte of ernstige spierspasmen, beperkte mobiliteit en pijn in de heupen en het bekken.
• Pijn die naar de billen, benen en voeten uitstraalt.
• Soms omvat lage rugpijn een scherp, prikkelend, tintelend of gevoelloze sensatie dat langs de dijen naar de benen en voeten uitstraalt, ook ischias genoemd. Ischias wordt veroorzaakt door irritatie van de heupzenuw en wordt meestal alleen aan één kant van het lichaam gevoeld.
• Pijn die erger is na langdurig zitten. Door te zitten komen de tussenwervelschijven onder druk te staan, waardoor lage rugklachten verergeren na langdurig zitten.
  Ischiasneuralgie / Bron: Henry Vandyke Carter, Wikimedia Commons (Publiek domein)
• Pijn die verbetert bij het wisselen van houding. Afhankelijk van de onderliggende oorzaak van pijn, zullen sommige posities comfortabeler zijn dan andere. Bij spinale stenose oftewel wervelkanaalvernauwing kan bijvoorbeeld normaal lopen moeilijk en pijnlijk zijn, maar naar voren leunen op iets, zoals een winkelwagentje, kan de pijn verminderen. Hoe symptomen veranderen met een andere positie of houding kan helpen de bron van pijn te identificeren.
• Pijn die erger is na het ontwaken en verbetert bij beweging. Pijn in de ochtend is te wijten aan stijfheid (stijve rug) veroorzaakt door lange perioden van rust, verminderde doorbloeding tijdens de slaap en mogelijk de kwaliteit van je matras en kussens.

Natuurlijk zijn er andere manieren waarop je rugpijn kunt ervaren. Rugpijn varieert per persoon en veel factoren beïnvloeden de pijnervaring, waaronder mentale en emotionele gezondheid, de stress die je ervaart, en de mate waarin je lichamelijk actief bent.

Oorzaken van chronische rugpijn

Veel voorkomende oorzaken van chronische rugpijn zijn:

• rughernia
• spondylolisthesis
• ziekte van Bechterew
• kanaalstenose
• kwaadaardige tumoren
• lumbaal facetsyndroom
• discogene pijn
• pseudoradiculaire pijn

Rughernia

Een hernia is een uitstulping van de tussenwervelschijf. Deze uitstulping kan zonder klachten blijven, maar als deze op een zenuw drukt kunnen er pijnklachten ontstaan. De medische benaming van een hernia van de onderrug is Hernia Nuclei Pulposi, oftewel HNP. Een rughernia gaat vaak, maar niet altijd, gepaard met doofheid of pijn in de bil, benen of tenen. Een rughernia uit zich vaak in een lage rugpijn, waarbij de intensiteit van de pijn wisselend is. Er zijn momenten dat je geen pijn ervaart, terwijl er ook perioden kunnen zijn dat de pijn zeer hevig is. De pijn is diep gelegen. Soms is er uitstralingspijn naar één of beide benen.

Spondylolisthesis

Een spondylolisthesis duidt op een afschuiving van een wervel ten opzichte van een onderliggende wervel, waarbij de ernst kan variëren. De aandoening geeft lang niet altijd klachten. Het kan echter aanleiding geven tot rugklachten die vooral verergeren bij het staan en lopen. Je hebt vaak een instabiel gevoel, lage rugpijn, een verstijfd gevoel rond de lage rug, vooral bij het strekken kan bewegen van de lage rug pijnklachten veroorzaken en je kunt last hebben uitstralingspijn naar de achterzijde van de bovenbenen. Periodes van rust kunnen de pijn(klachten) tijdelijk verlichten.

Ziekte van Bechterew

De ziekte van Bechterew of ankyloserende spondylitis is een reumatische aandoening, die wordt gekenmerkt door ontstekingen in de gewrichten en dan vooral de gewrichten in je bekken (de SI-gewrichten) en je wervelkolom. Dit veroorzaakt chronische pijn en stijfheid, vooral gelokaliseerd rond de heupen, de bilstreek en de lage rug. In het begin is de ziekte van Bechterew vaak moeilijk te herkennen en worden de klachten eerst toegeschreven aan meer voor de hand liggende oorzaak, zoals 'gewone' lage rugpijn. Aan de hand van het klachtenpatroon, zoals rugklachten als pijn en stijfheid, kan de huisarts vermoeden dat er sprake is van Bechterew.

Kanaalstenose

Bij een lumbale kanaalstenose is er een vernauwing van het wervelkanaal ter hoogte van de (lumbale) lendenwervels, het onderste gedeelte van het wervelkanaal, met lage rugpijn welke uitstraalt naar één of beide benen als kenmerkende klacht. Deze klachten treden op tijdens het lopen of nadat je enige tijd hebt gestaan. Vooral ouderen worden getroffen door deze aandoening. In veel gevallen is de vernauwing het gevolg van artrose.

Kwaadaardige tumoren

Tumoren die uitgaan van de ruggenwervels, het ruggenmergsvlies, de zenuwwortels of van het ruggenmerg zelf, kunnen aanleiding geven tot rugpijn en andere klachten. Er is geen algemeen klachtenbeeld te geven. Klachten zijn afhankelijk van de locatie en de grootte van de tumor.

Lumbaal facetsyndroom

Lumbaal facetsyndroom duidt op pijn die uitgaat van de steungewrichten (facetgewrichten) aan de achterzijde van de rug (wervelkolom). Vaak gaat het om pijn die uitstraalt naar bil en been. De pijn kan verergeren met strekken en draaien van de lumbale wervels of lendenwervels. Bij chronische klachten ligt de oorzaak meestal bij schade of artrose van de facetgewrichten. Bij artrose verandert het kraakbeen met klachten als stijfheid en gewrichtspijn.

Discogene pijn

Discogene pijn wijst op pijn die uitgaat van de tussenwervelschijf. Je kunt hierbij ook last hebben van uitstralingspijn naar de benen. Een discus hernia (uitpuiling van tussenwervelschijf) is een mogelijke oorzaak van discogene pijn, evenals degeneratieve veranderingen.

Pseudoradiculaire pijn

Bij een lumbosacraal pseudoradiculair syndroom heb je last van (vaak zeurende) pijn in onderrug, bilstreek en/of been. Het lijkt veel op een hernia, een lumbosacraal radiculair syndroom. Vandaar de toevoeging 'pseudo' (= schijnbaar). Vaak komt de pijn voort uit gewrichten en spieren in de onderrug die tijdelijk niet naar behoren werken. Het is vaak moeilijk om een precieze oorzaak aan te wijzen.

Chronische rugpijn en vermoeidheid

Chronische (rug)pijn maakt het moeilijk om in een herstellende diepe slaap te komen en door het gebrek aan slaap kun je met verhoogde pijn wakker worden. Minder goede slaap kan je pijngrens en pijntolerantie verminderen en de pijn intensiveren. Slaap is nodig om het lichaam te laten genezen en zichzelf te herstellen. Een goed uitgerust lichaam heeft een betere kans om zich lichamelijk beter te voelen, omdat slaap een sterker immuunsysteem ondersteunt dat kan helpen de ontsteking te verminderen die gepaard gaat met verwonding, infectie of ziekte die de pijn veroorzaakt.

Chronische rugpijn na val

Rugklachten of rugpijn na een val of een (auto)ongeluk kan voor langdurige pijnlijke rugklachten zorgen. Het kan hierbij gaan om een wervelbreuk, dat gepaard kan gaan met een beschadiging van het ruggenmerg. Ook kan er sprake zijn van een wervelinzakking, dat is een breuk van de wervel waarbij het wervellichaam wordt samengedrukt.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

De (huis)arts neemt je medische geschiedenis in acht, stelt vragen over je klachten en doet lichamelijk onderzoek. Hierdoor heeft de arts meestal al een sterk vermoeden van wat de pijn kan veroorzaken. Tijdens het onderzoek zal de arts vragen naar het ontstaan, de plaats en de ernst van de pijn; de duur van symptomen en eventuele bewegingsbeperkingen; en de geschiedenis van eerdere episodes van rugpijn of gezondheidsomstandigheden die mogelijk verband houden met de pijn. Naast een grondig rugonderzoek worden neurologische tests uitgevoerd om de oorzaak van pijn en de juiste behandeling te bepalen. De oorzaak van chronische lage rugpijn is vaak moeilijk te bepalen, zelfs na een grondig onderzoek.

Beeldvormingsonderzoek

Beeldvormingsonderzoek kan onder meer bestaan uit:

• Röntgenfoto's. Dit is vaak de eerste beeldvormingsmethode die wordt gebruikt om te zoeken naar gebroken botten of wervel. Röntgenstralen tonen botten. Spieren, kraakbeen en andere weke delen van het lichaam zijn hier vaak minder goed zichtbaar op.
  CT-scan / Bron: Tyler Olson/Shutterstock.com
• CT-scan. Dit wordt gebruikt om spinale structuren te zien die niet zichtbaar zijn op conventionele röntgenfoto's, zoals schijfrupturen, spinale stenose of tumoren. Met behulp van een computer maakt de CT-scan een driedimensionale afbeelding van een reeks tweedimensionale afbeeldingen.
• Myelografie. Hierbij wordt een afbeelding van het ruggenmerg gemaakt door een contraststof in het ruggenmergkanaal te brengen en daarvan röntgenfoto's te maken.
• Discografie. Een radiologisch onderzoek waarbij de tussen wervelschijf (discus) zichtbaar wordt gemaakt met behulp van contrast vloeistof.
• MRI-scan. Hierbij gebruikt men een magnetische kracht in plaats van straling om een ​​door de computer gegenereerd beeld te creëren. Anders dan bij röntgenfoto's, die alleen botachtige structuren vertonen, produceren MRI-scans ook beelden van zachte weefsels zoals spieren, ligamenten, pezen en bloedvaten. Een MRI kan worden gedaan als een probleem zoals infectie, tumor, ontsteking, hernia, een breuk of druk op een zenuw wordt vermoed.
• Botscans. Deze worden gebruikt voor het detecteren en controleren van infectie, breuken of stoornissen in het bot. Een kleine hoeveelheid radioactief materiaal wordt in de bloedbaan geïnjecteerd en verzamelt zich in de botten, met name in gebieden met enige afwijking. Door de scanner gegenereerde beelden kunnen worden gebruikt om specifieke gebieden met een onregelmatig botmetabolisme of een abnormale bloedstroom te identificeren, en om niveaus van gewrichtsaandoeningen te meten.
• Echografie. Echografie maakt gebruik van hoogfrequente geluidsgolven om beelden in het lichaam te verkrijgen. De beelden zijn direct te bekijken. Beeldvorming via echografie kan scheuren in ligamenten, spieren, pezen en andere weke delenmassa's in de rug zichtbaar maken.

Elektrodiagnostiek

Elektrodiagnostiek zijn procedures die bij rugpijn voornamelijk worden gebruikt om te bevestigen of er sprake is van lumbale radiculopathie (objectief verlies van de sensorische en/of motorische functie). De procedures bestaan uit:

• Een elektromyografie of EMG, waarbij de elektrische activiteit van je spieren wordt gemeten.
• Zenuwgeleidingstudies (NCS), waarbij de activiteit van de zenuwen wordt gemeten.
• Evoked Potentials (EP). Hierbij wordt op het niveau van de hersenen en het ruggenmerg het functioneren van de zenuwbanen onderzocht.

Bloedonderzoek

Bloedonderzoek wordt niet routinematig gedaan om de oorzaak van rugklachten te diagnosticeren. In sommige gevallen kan het echter zinvol zijn om te zoeken naar indicaties van ontsteking, infectie en/of de aanwezigheid van artritis.

Niet-chirurgische behandeling van chronische (lage) rugpijn

Fysiotherapie

Oefeningen zijn de basisbehandeling van chronische rugpijn. Het is een van de eerste behandelingen die je moet proberen onder begeleiding van je huisarts en fysiotherapeut. Het gaat hierbij om een behandeling op maat. Niet alle oefeningen werken bij iedereen. De oefeningen moeten worden afgestemd op je specifieke klachten en conditie. Het thuis verrichten van oefeningen is ook belangrijk.

Fysiotherapie voor chronische rugpijn kan bestaan uit:

• aerobic oefeningen met veel spierversterkende oefeningen, waarbij je hulpmiddelen zoals gewichtjes en elastische banden gebruikt
• houdingsoefeningen (waarbij je een goede houding leert aannemen bij zitten, tillen, etc.)
• oefeningen om de kracht en het uithoudingsvermogen van de rugspieren te verbeteren.
• rekoefeningen / oefeningen voor het verbeteren van de flexibiliteit
• rompversterkende oefeningen

Mindfulness

Chronische rugpijn is zowel lichamelijk als emotioneel belastend. Om goed om te gaan met de frustratie en het leren controleren van de pijn en om depressie te voorkomen, kunnen gesprekken met een (revalidatie)psycholoog zinvol zijn. Deze specialist kan mindfulness en andere cognitieve en ontspanningsstrategieën aanbevelen om te voorkomen dat je je te sterk focust op de pijn en je beperkingen.

Voeding en gewicht

Sommige diëten wakkeren ontstekingen in je lichaam aan, vooral voeding die rijk is aan transvetten, geraffineerde suikers en bewerkt voedsel. Raadpleeg je huisarts om te zien of je dieet zou kunnen bijdragen aan chronische rugpijn en hoe je dit zou kunnen veranderen. Het handhaven van een gezond gewicht kan ook helpen je rugpijn te verminderen door de druk op je wervelkolom te verminderen.

Leefstijlaanpassingen

Als je chronische pijn hebt, is het belangrijk om je beperkingen te accepteren en je aan te passen. Luister naar je lichaam, houd je grenzen in de gaten en pas je tempo aan. Neem een ​​pauze tijdens het maaien van het gazon en til niet te zware boodschappentassen. Let op de activiteiten die de pijn verergeren en vermijd ze indien mogelijk. Dit kan niet alleen helpen om je rug beter te laten voelen, het kan ook voorkomen dat de onderliggende aandoening verder achteruitgaat. Een andere belangrijke leefstijlverandering is stoppen met roken. Van nicotine is bekend dat het pijn accentueert en de genezing vertraagt.

Injectie in de rug

Onder meer zenuwblokkers en epidurale corticosteroïden injecties zijn beschikbaar voor chronische rugpijn. Injecties kunnen de pijn voor een bepaalde periode stoppen of verminderen, maar zijn niet bedoeld als oplossingen op de lange termijn en mogen niet geïsoleerd worden gebruikt.

Alternatieve behandelingen

Massage, biofeedbacktherapie, lasertherapie, elektrische zenuwstimulatie en andere niet-chirurgische wervelkolombehandelingen kunnen ook het verschil maken bij chronische rugpijn.

Medicatie

Pijnstillers, ontstekingsremmende medicijnen, spierverslappers en andere medicijnen kunnen worden gebruikt om chronische rugpijn te beheersen. De meeste medicijnen hebben echter ongewenste bijwerkingen en zijn niet bedoeld voor langdurig gebruik.

Chirurgische behandeling van chronische (lage) rugpijn

Chirurgie kan worden overwogen in geval van ernstige (lage) rugpijn die niet beter wordt na een 6 tot 12 weken durende periode met niet-chirurgische behandeling. Het is bijna altijd de beslissing van de patiënt om een ​​rugoperatie te ondergaan, en alleen in zeldzame situaties wordt onmiddellijk een operatie uitgevoerd voor lage rugpijn. Sommige operaties zijn aanzienlijk meer invasief dan andere, en omvatten een langere periode van genezing en herstel. Met moderne chirurgische benaderingen en een ervaren chirurg kunnen veel soorten wervelkolomoperaties anno 2024 worden uitgevoerd op poliklinische basis met een kortere herstelperiode.

Noten:

1. Esther van Osselen. Amitriptyline nauwelijks effectief bij lage rugpijn. Ned Tijdschr Geneeskd. 2018;162:C4066

Lees verder

• Rugpijn onderrug, middenrug en bovenrug – oorzaken
• Lage rugpijn: oorzaken en behandeling acute lage rugklachten
• Pijn in onderrug: pijnlijke onderrug links, rechts en midden
• Pijn in buik en rug: oorzaken opgeblazen gevoel en rugpijn
• Pijn in bovenrug: symptomen en oorzaken van hoge rugpijn