Omenn-syndroom: Ernstige aandoening van immuunsysteem

Het Omenn-syndroom is een erfelijke aandoening waarbij het immuunsysteem van een patiënt ernstig is aangetast. Deze aandoening is een gecombineerde immuniteitsstoornis omdat twee grote symptomen gerelateerd aan het afweersysteem optreden. Patiënten ontwikkelen sneller infecties en hun eigen immuunsysteem valt de lichaamscellen aan, wat leidt tot tal van andere gezondheidsproblemen. Deze ernstige ziekte vereist onmiddellijke medische behandeling door middel van een beenmergtransplantatie. Onbehandeld overlijden patiënten vaak al vroeg in hun leven.

• Synoniemen Omenn-syndroom
• Epidemiologie syndroom van Omenn
• Oorzaken: Ziekte tast immuunsysteem aan
• Risicofactoren
• Symptomen: Infecties en aanval van cellen van eigen lichaam
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via medicatie en beenmergtransplantatie
• Prognose door aangetast afweersysteem
• Complicaties ernstige aandoening
• Preventie

Synoniemen Omenn-syndroom

Het Omenn-syndroom heeft twee andere benamingen in de medische literatuur, met name:

• familiale reticuloendotheliose en
• histiocytische medullaire reticulose.

Epidemiologie syndroom van Omenn

Ongeveer 1 op de 75.000 tot 100.000 pasgeborenen komt ter wereld met het syndroom van Omenn. Exacte gegevens over deze zeldzame aandoening zijn anno september 2024 nog steeds beperkt. De meeste patiënten worden aangetroffen in de Verenigde Staten, Canada, Europa en India. Meisjes en jongens zijn even vaak getroffen door deze levensbedreigende aandoening.

Oorzaken: Ziekte tast immuunsysteem aan

Genetische veranderingen

Het syndroom van Omenn is te wijten aan mutaties in verschillende genen, zoals het RAG1- en RAG2-gen. Deze genen coderen voor eiwitten die betrokken zijn bij de productie van lymfocyten, een type witte bloedcellen die essentieel zijn voor het bestrijden van infecties. Door de genmutaties is het immuunsysteem aangetast, waardoor lymfocyten indringers niet goed kunnen herkennen en infecties moeilijk kunnen worden bestreden.

Overervingspatroon

Het Omenn-syndroom heeft een autosomaal recessief overervingspatroon.

Risicofactoren

Familiegeschiedenis

Een familiegeschiedenis van genetische aandoeningen kan het risico op het ontwikkelen van het Omenn-syndroom verhogen. Het syndroom wordt vaak doorgegeven via een recessief overervingspatroon, wat betekent dat beide ouders drager moeten zijn van de mutatie.

Genetische predispositie

Genetische predispositie speelt een rol, vooral bij individuen met een familiegeschiedenis van immunologische aandoeningen of genetische mutaties die het immuunsysteem beïnvloeden.

Symptomen: Infecties en aanval van cellen van eigen lichaam

De symptomen bij getroffen baby’s worden meestal na enkele weken zichtbaar en komen vaak voor voordat de baby drie maanden oud is.

Infecties

Door de aangetaste immuniteit (immunodeficiëntie) hebben patiënten met het Omenn-syndroom sneller herhaalde en hardnekkige infecties die potentieel ernstig of levensbedreigend kunnen zijn. Deze infecties worden veroorzaakt door bacteriën, virussen of schimmels die normaal gesproken door een gezond immuunsysteem worden bestreden. Baby’s hebben regelmatig longontsteking (pneumonie) en chronische diarree. De ziekteverwekkers die bij zuigelingen dergelijke infecties veroorzaken, zijn normaal gesproken opportunistisch en veroorzaken geen problemen bij mensen met een goed functionerend immuunsysteem.

Aanval van eigen weefsels en organen

Patiënten met het Omenn-syndroom ontwikkelen auto-immuniteit. Dit betekent dat het immuunsysteem de eigen weefsels en organen aanvalt, omdat deze als indringers worden gezien. Een kenmerk hiervan is rode huid (erytrodermie). Deze huidletsels kunnen een toegangspoort vormen voor infecties. Andere mogelijke kenmerken zijn haarverlies (alopecia), vergrote lever (hepatomegalie), en vergrote milt (splenomegalie). De thymus en lymfeknopen zijn vaak vergroot omdat deze weefsels lymfocyten produceren die nodig zijn om infecties te bestrijden. Tot slot kunnen zuigelingen een groeiachterstand vertonen.

Alarmsymptomen

Snelle achteruitgang van gezondheid

Alarmsymptomen zijn onder andere een snelle achteruitgang van de gezondheid, ernstige infecties die niet reageren op gebruikelijke behandelingen, en tekenen van auto-immuniteit zoals ernstige huiduitslag en gewichtsverlies. Bij de aanwezigheid van deze symptomen moet onmiddellijk medische hulp worden ingeroepen.

Ernstige infecties

Tekenen van ernstige infecties zoals langdurige koorts, aanhoudende ademhalingsproblemen, en progressieve diarree moeten worden opgevolgd met intensieve medische evaluatie en behandeling.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Bij een lichamelijk onderzoek van de pasgeborene ontdekt de arts een rode, verdikte huid en groeiachterstand, naast chronische diarree. Gezwollen lever en milt zijn ook voelbaar bij grondig onderzoek. Eiwitverlies via huid en darmen kan leiden tot gegeneraliseerd oedeem. Daarnaast zijn de lymfeklieren vaak gezwollen (lymfeklierzwelling). Alopecia is ook een kenmerk dat de arts kan identificeren.

Diagnostisch onderzoek

Een bloedonderzoek kan eosinofilie (verhoogd aantal eosinofiele cellen) onthullen. Een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto) kan een afwezigheid van de thymus aantonen. Indien de arts vermoedt dat er sprake is van longontsteking, kan een bronchoscopie noodzakelijk zijn.

Differentiële diagnose

De unieke huiduitslag kan aanvankelijk lijken op eczeem, maar de huid is dikker bij het Omenn-syndroom. Andere differentiële diagnoses zijn:

• ernstige gecombineerde immunodeficiëntie
• graft-versus-host ziekte
• hyperimmunoglobulinaemie E (Job-syndroom)
• Langerhans celhistiocytose
• T-cel aandoeningen

Behandeling via medicatie en beenmergtransplantatie

De patiënt wordt in een isolatiekamer in het ziekenhuis geplaatst om het risico op infecties te minimaliseren. Artsen volgen de patiënt nauwgezet op, omdat subtiele tekenen van infecties, zoals koorts, opgemerkt moeten worden. Behandeling omvat antibiotica en antimycotica om infecties te voorkomen, evenals antibiotica voor longontsteking. De patiënt ontvangt ook immunosuppressiva om het immuunsysteem te onderdrukken. De enige curatieve behandeling is een beenmergtransplantatie, hoewel deze procedure het risico van de levensbedreigende complicatie graft-versus-host ziekte met zich meebrengt. Ondersteunende behandelingen, zoals parenterale voeding, kunnen ook nodig zijn vanwege chronische diarree.

Prognose door aangetast afweersysteem

Zonder behandeling verergert de huidontsteking en kan de patiënt te maken krijgen met ernstige en levensbedreigende infecties. Met tijdige en juiste behandeling bedraagt het overlevingspercentage ongeveer 80%.

Complicaties ernstige aandoening

Als het Omenn-syndroom niet tijdig wordt behandeld, overlijden patiënten meestal voor de leeftijd van twee jaar.

Preventie

Preventieve maatregelen zijn beperkt vanwege de genetische aard van de aandoening. Vroegtijdige detectie bij risicofamilies kan echter helpen bij het identificeren van de aandoening vóór de geboorte en kan het begin van behandeling versnellen. Genetische expertise en pre-conceptuele genetische tests zijn belangrijk voor paren met een familiegeschiedenis van het syndroom van Omenn.