EHBO bij elektrische schok (elektrocutie)

Een elektrische schok (elektrocutie) treedt op wanneer een patiënt in contact komt met een elektrische stroom die door het lichaam gaat. Dit veroorzaakt vaak aanzienlijke letsels zoals brandwonden en hartritmestoornissen, en leidt af en toe zelfs tot de dood. Het is belangrijk om onmiddellijk de stroomvoorziening uit te schakelen of om de bron van de patiënt te verwijderen met een isolerend materiaal, zoals hout. De hulpverlener dient vervolgens eerste hulp te verlenen, mogelijk via reanimatie als het hart van de patiënt is gestopt. Een medisch interventieteam is noodzakelijk in deze gevallen. In het ziekenhuis krijgt de patiënt een gespecialiseerde, individuele behandeling. De vooruitzichten voor patiënten die geëlektrocuteerd zijn, variëren sterk. De prognose is doorgaans beter bij een milde elektrische schok.

• Oorzaken van elektrocutie
• Symptomen
• Brandwonden
• Hart
• Ademhaling
• Spieren
• Hersenen
• Blikseminslag
• Eerste hulp (EHBO)
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling in het ziekenhuis
• Prognose
• Preventie van elektrische schok
• Extra voorzorgsmaatregelen voor veiligheid

Oorzaken van elektrocutie

Een elektrische schok kan optreden door contact met een elektrische energiebron zoals:

de bliksem (natuurlijke vorm van een elektrische schok)
elektrische apparaten
elektrische bogen van hoogspanningslijnen
elektrische circuits
elektrische draden
Elektrocutie treedt op wanneer een lichaamsdeel in contact komt met een elektrische geleider. Natte handen verhogen het risico op elektrocutie, omdat water een goede geleider is.

Symptomen

Sommige patiënten hebben geen of minimale symptomen door een elektrische schok, terwijl anderen eraan overlijden. Veel variabelen bepalen de mogelijke letsels, zoals:

de algehele gezondheid van de patiënt
de duur van het contact met de elektriciteit
de hoeveelheid stroom (bepaald door de spanning van de bron en de weerstand van de betrokken weefsels)
het pad dat de elektriciteit door het lichaam volgt
het type stroom (wisselstroom of gelijkstroom)

Brandwonden

In de meeste gevallen lijkt een uitwendige wond klein, maar is de interne verwonding ernstig. Elektrische stroom veroorzaakt een brandwond op de plaats waar de energie het lichaam binnenkomt en waar de stroom het lichaam verlaat. Hierdoor verschijnen op twee plaatsen brandwonden, wat vaak ernstige inwendige schade door verbranding veroorzaakt. Chemische veranderingen treden op in de zenuwbanen.

Hart

Het hart wordt elektrisch aangestuurd, en door de stroom treedt schade op aan deze aansturing. Dit kan hartritmestoornissen of een hartstilstand (plotseling stoppen van de hartfunctie) veroorzaken.

Ademhaling

Een elektrocutie veroorzaakt zwelling van de tong en de luchtwegen, wat resulteert in ademhalingsproblemen en soms ademstilstand.

Spieren

Spierproblemen treden op door de inwerkende stroom. Deze veroorzaken hevige samentrekkingen (contracties), waardoor spierpijn met of zonder spiertrekkingen ontstaan, soms zelfs met breuken of dislocaties (ontwrichtingen) als gevolg. Een patiënt kan ook te maken krijgen met een dwarslaesie (schade aan het ruggenmerg).

Hersenen

Voorts kan de patiënt te maken krijgen met een verhoogde of juist lage bloeddruk met tekenen van een shock. Rusteloosheid of geïrriteerdheid bij een bewuste patiënt of bewustzijnsverlies zijn andere kenmerken. Epileptische aanvallen kunnen ook voorkomen. In ernstige gevallen treedt een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen) op. Andere patiënten kampen met problemen met het gezichtsvermogen.

Blikseminslag

Slachtoffers van een blikseminslag kampen met typische brandwonden die lijken op een varenbladpatroon. Meestal zijn deze patiënten kortstondig bewusteloos geweest. Tijdelijke spraakproblemen kunnen optreden bij patiënten die geëlektrocuteerd zijn door een blikseminslag. Deze patiënten ervaren ook hartritmestoornissen of een hartstilstand door de sterke stroom. Een bliksemslachtoffer kan veilig worden aangeraakt, omdat de stroom al lang uit het lichaam is verdwenen.

Eerste hulp (EHBO)

Het is van vitaal belang om snel te handelen als een patiënt een elektrische schok heeft gekregen. De hulpverlener moet zorgen dat hij het elektrische contact verbreekt. Hiervoor gebruikt hij een voorwerp dat de elektrische stroom niet geleidt. Rubber, hout of karton zijn goede materialen om de patiënt weg te leiden van de elektrische bron. Indien mogelijk moet de hulpverlener de stroom uitschakelen door het apparaat los te koppelen of de stroomonderbreker uit te schakelen. Als een patiënt in direct contact staat met een hoogspanningskabel, is het belangrijk om de patiënt niet te verplaatsen. De patiënt ligt het best in een liggende positie. De hulpverlener verplaatst de patiënt niet omdat hierdoor het risico op een nek- of ruggengraatletsel toeneemt. Enkel indien dit strikt noodzakelijk en erg dringend is, mag hij de patiënt verplaatsen. De hulpverlener controleert het reactievermogen van de patiënt door tegen hem te spreken of hem zachtjes aan te raken. Als de patiënt niet reageert, moet de hulpverlener de patiënt reanimeren. Wanneer de patiënt een bleek uiterlijk (pallor) heeft of flauwvalt, moet de patiënt gaan liggen met de benen iets verhoogd. De hulpverlener dekt de patiënt vervolgens af met een licht deken totdat het medische team arriveert.

De patiënt moet zo snel mogelijk naar het ziekenhuis, omdat sommige complicaties pas later optreden. In het ziekenhuis is een professionele omgeving aanwezig om dergelijke problemen op te vangen. Hartproblemen zijn te verwachten.

Diagnose en onderzoeken

Op de spoedeisende hulp bepaalt de arts de omvang van de schade: letsels aan spieren, het hart, de hersenen of andere organen. De arts gebruikt hiervoor diverse onderzoeken, afhankelijk van de geschiedenis en het lichamelijk onderzoek:

een elektrocardiografie (ECG: hartfilmpje)
een volledig bloedonderzoek
een urineonderzoek voor het opsporen van spierenzymen (toont een significant spierletsel)
een röntgenfoto voor het opsporen van breuken of dislocaties
een CT-scan

Behandeling in het ziekenhuis

De behandeling van een elektrische schok hangt af van de ernst van de brandwonden of de aard van andere aanwezige letsels. Kleine brandwonden behandelt de arts met lokale antibiotische zalven en verbanden. Ernstigere brandwonden vereisen mogelijk een operatie om de wonden te reinigen of zelfs huidtransplantaties. Bij ernstige brandwonden aan de armen, benen of handen is soms een operatie nodig om beschadigde spieren te verwijderen, en in sommige gevallen is zelfs een amputatie noodzakelijk. Bij oogletsels is een oogonderzoek en gepaste behandeling door een oogarts nodig. Patiënten met een breuk krijgen spalken, gips of chirurgie om de botten te stabiliseren. Interne verwondingen vereisen observatie of chirurgie.

Prognose

Het herstel van een elektrische schok hangt af van de aard en de ernst van de verwondingen. Het percentage van het verbrande lichaamsoppervlak is de belangrijkste prognostische factor. Elektrische schokken veroorzaken de dood bij drie tot vijftien procent van de aangetaste patiënten. Een infectie is de meest voorkomende doodsoorzaak. Elektrische schade aan de hersenen resulteert mogelijk in een permanente aanvalsstoornis, een depressie, angst of andere persoonlijkheidsveranderingen. Verwondingen door huishoudelijke apparaten en andere laagspanningsbronnen veroorzaken minder vaak ernstige schade.

Preventie van elektrische schok

Volwassenen moeten zich bewust zijn van mogelijke elektrische gevaren in huis. Beschadigde elektrische apparaten, bedrading, snoeren en stekkers moeten onmiddellijk worden gerepareerd, vervangen of weggegooid. Verder mogen haardrogers, radio's en andere elektrische apparaten niet in de badkamer worden gebruikt, omdat natte handen bij aanraking een elektrische schok kunnen veroorzaken. Jonge kinderen mogen niet spelen met elektrische apparaten, snoeren of stopcontacten.

Extra voorzorgsmaatregelen voor veiligheid

Het gebruik van aardlekschakelaars kan het risico op elektrocutie verminderen door de stroomtoevoer onmiddellijk te onderbreken bij een fout. Het regelmatig inspecteren van elektrische installaties en het inschakelen van een gekwalificeerde elektricien bij reparaties of installaties verhoogt de veiligheid. Het is ook belangrijk om bewust te zijn van de gevaren van elektriciteit in omgevingen buiten huis, zoals bij hoogspanningslijnen en tijdens onweer. Het vermijden van het gebruik van elektrische apparaten in vochtige of natte omstandigheden en het dragen van isolerende schoenen en handschoenen kan het risico op elektrocutie verder verkleinen.