EHBO bij elektrische schok (elektrocutie)

Een elektrische schok (elektrocutie) treedt op wanneer een patiënt in contact komt met een elektrische stroom die door het lichaam gaat. Dit veroorzaakt vaak aanzienlijke letsels zoals brandwonden en hartritmestoornissen, en leidt af en toe zelfs tot de dood. Het is belangrijk om onmiddellijk de stroomvoorziening uit te schakelen of om de bron van de patiënt te verwijderen met een isolerend materiaal, zoals hout. De hulpverlener dient vervolgens eerste hulp te verlenen, mogelijk via reanimatie als het hart van de patiënt is gestopt. Een medisch interventieteam is noodzakelijk in deze gevallen. In het ziekenhuis krijgt de patiënt een gespecialiseerde, individuele behandeling. De vooruitzichten voor patiënten die geëlektrocuteerd zijn, variëren sterk. De prognose is doorgaans beter bij een milde elektrische schok.

• Elektrische shock
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van elektrocutie
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen
• Brandwonden
• Hart
• Ademhaling
• Spieren
• Hersenen
• Blikseminslag
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Eerste hulp (EHBO)
• Behandeling in het ziekenhuis
• Prognose
• Complicaties
• Preventie van elektrische schok
• Extra voorzorgsmaatregelen voor veiligheid
• Praktische tips voor het omgaan met een elektrische schok (elektrocutie)
• Schakel de stroom uit
• Bel direct 112 of je lokale noodnummer
• Controleer de ademhaling en hartslag
• Controleer op brandwonden en andere verwondingen
• Laat het slachtoffer niet alleen en observeer ze goed
• Verzorging van secundaire verwondingen
• Bied geruststelling aan het slachtoffer
• Zorg voor vervolgzorg

Elektrische shock

Definitie en aard van elektrische shock
Een elektrische shock, of elektrocutie, ontstaat wanneer een persoon blootgesteld wordt aan een elektrische stroom die door het lichaam vloeit. Afhankelijk van de intensiteit en duur van de stroom, en de weg die deze aflegt door het lichaam, kan een elektrische shock leiden tot ernstige verwondingen of zelfs de dood. Elektrische shocks kunnen variëren van mild tot levensbedreigend, waarbij de ernst onder andere afhangt van de spanning en de weerstand van het lichaam.

Typen elektrische stroom en hun effecten
Elektrische shocks kunnen worden veroorzaakt door gelijkstroom (DC) of wisselstroom (AC). Wisselstroom, zoals die uit de meeste huishoudelijke stopcontacten, kan gevaarlijker zijn omdat deze stroom het hart kan beïnvloeden en hartritmestoornissen kan veroorzaken. Gelijkstroom heeft ook impact, maar wisselstroom is met name schadelijk vanwege de constante verandering van stroomrichting, die kan leiden tot spiersamentrekkingen.

Epidemiologie

Incidentie van elektrische shocks wereldwijd
Wereldwijd zijn elektrische shocks een belangrijke oorzaak van zowel verwondingen als dodelijke ongevallen, met hogere incidenties in ontwikkelingslanden waar veiligheid bij elektrische installaties vaak ontbreekt. De precieze prevalentie varieert afhankelijk van de industriële sector, regionale veiligheidsmaatregelen en de toegankelijkheid van elektriciteit. Elektrische ongevallen worden vaak gezien in sectoren als de bouw, de energiesector en de landbouw.

Leeftijdsverdeling en elektrische shock
De meeste slachtoffers van elektrische shocks zijn jonge werkende volwassenen, aangezien zij vaker worden blootgesteld aan werkomgevingen waar elektriciteit aanwezig is. Daarnaast vormen kinderen een kwetsbare groep, vooral in huishoudens met ontoegankelijke of onveilige stopcontacten, wat kan leiden tot ongevallen in huis.

Geografische verschillen in prevalentie
De incidentie van elektrische shock verschilt sterk per land en regio. In ontwikkelingslanden is het risico hoger vanwege minder strikte veiligheidsvoorschriften en beperkte voorlichting. In geïndustrialiseerde landen zijn strikte regels en veiligheidscodes van kracht, wat de incidentie van ernstige elektrische ongevallen vermindert.

Mechanisme

Bloedvatbeschadiging door elektrische stroom
Elektrische stroom die door het lichaam loopt, kan bloedvaten beschadigen door hitteontwikkeling en chemische reacties. Wanneer de stroom door de bloedvaten gaat, kunnen deze openbreken, wat leidt tot inwendige bloedingen. Bovendien kan de hitte van de stroom brandwonden veroorzaken, zowel aan de oppervlakte als dieper in de weefsels.

Invloed op het hart en hartritmestoornissen
Elektrische shocks, vooral van wisselstroom, kunnen het hart direct beïnvloeden door de elektrische prikkelgeleiding te verstoren. Dit kan leiden tot levensbedreigende hartritmestoornissen, zoals ventrikelfibrilleren. Bij voldoende stroomsterkte kan een shock zelfs onmiddellijke hartstilstand veroorzaken.

Effect op zenuwstelsel en spieren
Een elektrische shock kan ook schade aan het zenuwstelsel en spieren veroorzaken. Elektrische stroom kan leiden tot oncontroleerbare spiercontracties, wat het slachtoffer kan vastzetten aan de stroombron. Dit verhoogt de duur van de blootstelling, wat de ernst van de letsels vergroot. Daarnaast kan de stroom ook zenuwbeschadiging veroorzaken, wat kan leiden tot sensorische en motorische uitval.

Oorzaken van elektrocutie

Een elektrische schok kan optreden door contact met een elektrische energiebron zoals:

• de bliksem (natuurlijke vorm van een elektrische schok)
• elektrische apparaten
• elektrische bogen van hoogspanningslijnen
• elektrische circuits
• elektrische draden

Elektrocutie treedt op wanneer een lichaamsdeel in contact komt met een elektrische geleider. Natte handen verhogen het risico op elektrocutie, omdat water een goede geleider is.

Risicofactoren

Omgevingsfactoren en vochtigheid
Vochtige omgevingen vergroten het risico op elektrische shock aanzienlijk. Water geleidt elektriciteit goed, wat de kans op ernstige shock verhoogt. In sectoren waar gewerkt wordt met water of vocht, zoals in de landbouw of bij reinigingswerkzaamheden, is het risico op een elektrische shock verhoogd.

Onveilige elektrische installaties en apparaten
Verouderde of beschadigde elektrische installaties vormen een belangrijke risicofactor voor elektrische shocks. Apparaten met beschadigde bedrading of zonder voldoende isolatie kunnen onverwachte shocks veroorzaken. Onvoldoende beveiligde stopcontacten en verlengsnoeren in huishoudens zijn ook een risico, vooral voor kinderen.

Werkgerelateerde blootstelling aan elektriciteit
Beroepsgroepen zoals elektriciens, bouwvakkers en onderhoudsmedewerkers lopen een verhoogd risico op elektrische shocks. Dit komt doordat zij regelmatig werken in de nabijheid van elektrische bronnen, vooral bij hoogspanningsinstallaties. Zonder adequate beschermingsmaatregelen kan blootstelling aan hoge spanning ernstige gevolgen hebben.

Risicogroepen

Werkers in de bouw en energiesector
Personen die in de bouw en energiesector werken, vormen een hoge risicogroep voor elektrische shocks. Deze sectoren vereisen vaak het werken in de buurt van hoogspanningslijnen en andere krachtige elektrische bronnen, wat zonder goede bescherming tot ernstige ongevallen kan leiden.

Kinderen en huishoudelijke gevaren
Kinderen vormen een kwetsbare risicogroep voor elektrische shocks door huiselijke ongevallen, vooral als stopcontacten en kabels niet goed beschermd zijn. Kinderen kunnen per ongeluk contact maken met elektrische bronnen door nieuwsgierigheid en gebrek aan begrip van de risico’s.

Mensen met onderliggende hartaandoeningen
Patiënten met bestaande hartaandoeningen lopen extra risico bij een elektrische shock, omdat zij vatbaarder zijn voor hartritmestoornissen en hartstilstand. Deze groep kan zelfs bij een relatief lage stroomsterkte ernstig letsel oplopen door verstoring van de hartfunctie.

Symptomen

Sommige patiënten hebben geen of minimale symptomen door een elektrische schok, terwijl anderen eraan overlijden. Veel variabelen bepalen de mogelijke letsels, zoals:

• de algehele gezondheid van de patiënt
• de duur van het contact met de elektriciteit
• de hoeveelheid stroom (bepaald door de spanning van de bron en de weerstand van de betrokken weefsels)
• het pad dat de elektriciteit door het lichaam volgt
• het type stroom (wisselstroom of gelijkstroom)

Brandwonden

In de meeste gevallen lijkt een uitwendige wond klein, maar is de interne verwonding ernstig. Elektrische stroom veroorzaakt een brandwond op de plaats waar de energie het lichaam binnenkomt en waar de stroom het lichaam verlaat. Hierdoor verschijnen op twee plaatsen brandwonden, wat vaak ernstige inwendige schade door verbranding veroorzaakt. Chemische veranderingen treden op in de zenuwbanen.

Hart

Het hart wordt elektrisch aangestuurd, en door de stroom treedt schade op aan deze aansturing. Dit kan hartritmestoornissen of een hartstilstand (plotseling stoppen van de hartfunctie) veroorzaken.

Ademhaling

Een elektrocutie veroorzaakt zwelling van de tong en de luchtwegen, wat resulteert in ademhalingsproblemen en soms ademstilstand.

Spieren

Spierproblemen treden op door de inwerkende stroom. Deze veroorzaken hevige samentrekkingen (contracties), waardoor spierpijn met of zonder spiertrekkingen ontstaan, soms zelfs met breuken of dislocaties (ontwrichtingen) als gevolg. Een patiënt kan ook te maken krijgen met een dwarslaesie (schade aan het ruggenmerg).

Hersenen

Voorts kan de patiënt te maken krijgen met een verhoogde of juist lage bloeddruk met tekenen van een shock. Rusteloosheid of geïrriteerdheid bij een bewuste patiënt of bewustzijnsverlies zijn andere kenmerken. Epileptische aanvallen kunnen ook voorkomen. In ernstige gevallen treedt een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen) op. Andere patiënten kampen met problemen met het gezichtsvermogen.

Blikseminslag

Slachtoffers van een blikseminslag kampen met typische brandwonden die lijken op een varenbladpatroon. Meestal zijn deze patiënten kortstondig bewusteloos geweest. Tijdelijke spraakproblemen kunnen optreden bij patiënten die geëlektrocuteerd zijn door een blikseminslag. Deze patiënten ervaren ook hartritmestoornissen of een hartstilstand door de sterke stroom. Een bliksemslachtoffer kan veilig worden aangeraakt, omdat de stroom al lang uit het lichaam is verdwenen.

Alarmsymptomen

Verlies van bewustzijn
Verlies van bewustzijn direct na een elektrische shock wijst vaak op een ernstig trauma, waarbij het zenuwstelsel zwaar belast is. Bewustzijnsverlies kan ook wijzen op interne schade aan de hersenen of het hart.

Abnormale hartslag en ademhalingsproblemen
Een onregelmatige hartslag of kortademigheid na een elektrische shock zijn mogelijke tekenen van hartritmestoornissen. Deze symptomen kunnen wijzen op een levensbedreigende situatie die onmiddellijke medische hulp vereist.

Spierverlamming en gevoelsstoornissen
Symptomen zoals verlies van kracht in de ledematen, gevoelsstoornissen of verlamde spieren wijzen vaak op schade aan het zenuwstelsel. Dit kan leiden tot langdurige neurologische schade, die onmiddellijk medische interventie vereist.

Diagnose en onderzoeken

Op de spoedeisende hulp bepaalt de arts de omvang van de schade: letsels aan spieren, het hart, de hersenen of andere organen. De arts gebruikt hiervoor diverse onderzoeken, afhankelijk van de geschiedenis en het lichamelijk onderzoek:

• een elektrocardiografie (ECG: hartfilmpje)
• een volledig bloedonderzoek
• een urineonderzoek voor het opsporen van spierenzymen (toont een significant spierletsel)
• een röntgenfoto voor het opsporen van breuken of dislocaties
• een CT-scan

Eerste hulp (EHBO)

Het is van vitaal belang om snel te handelen als een patiënt een elektrische schok heeft gekregen. De hulpverlener moet zorgen dat hij het elektrische contact verbreekt. Hiervoor gebruikt hij een voorwerp dat de elektrische stroom niet geleidt. Rubber, hout of karton zijn goede materialen om de patiënt weg te leiden van de elektrische bron. Indien mogelijk moet de hulpverlener de stroom uitschakelen door het apparaat los te koppelen of de stroomonderbreker uit te schakelen. Als een patiënt in direct contact staat met een hoogspanningskabel, is het belangrijk om de patiënt niet te verplaatsen. De patiënt ligt het best in een liggende positie. De hulpverlener verplaatst de patiënt niet omdat hierdoor het risico op een nek- of ruggengraatletsel toeneemt. Enkel indien dit strikt noodzakelijk en erg dringend is, mag hij de patiënt verplaatsen. De hulpverlener controleert het reactievermogen van de patiënt door tegen hem te spreken of hem zachtjes aan te raken. Als de patiënt niet reageert, moet de hulpverlener de patiënt reanimeren. Wanneer de patiënt een bleek uiterlijk (pallor) heeft of flauwvalt, moet de patiënt gaan liggen met de benen iets verhoogd. De hulpverlener dekt de patiënt vervolgens af met een licht deken totdat het medische team arriveert.

De patiënt moet zo snel mogelijk naar het ziekenhuis, omdat sommige complicaties pas later optreden. In het ziekenhuis is een professionele omgeving aanwezig om dergelijke problemen op te vangen. Hartproblemen zijn te verwachten.

Behandeling in het ziekenhuis

De behandeling van een elektrische schok hangt af van de ernst van de brandwonden of de aard van andere aanwezige letsels. Kleine brandwonden behandelt de arts met lokale antibiotische zalven en verbanden. Ernstigere brandwonden vereisen mogelijk een operatie om de wonden te reinigen of zelfs huidtransplantaties. Bij ernstige brandwonden aan de armen, benen of handen is soms een operatie nodig om beschadigde spieren te verwijderen, en in sommige gevallen is zelfs een amputatie noodzakelijk. Bij oogletsels is een oogonderzoek en gepaste behandeling door een oogarts nodig. Patiënten met een breuk krijgen spalken, gips of chirurgie om de botten te stabiliseren. Interne verwondingen vereisen observatie of chirurgie.

Prognose

Het herstel van een elektrische schok hangt af van de aard en de ernst van de verwondingen. Het percentage van het verbrande lichaamsoppervlak is de belangrijkste prognostische factor. Elektrische schokken veroorzaken de dood bij drie tot vijftien procent van de aangetaste patiënten. Een infectie is de meest voorkomende doodsoorzaak. Elektrische schade aan de hersenen resulteert mogelijk in een permanente aanvalsstoornis, een depressie, angst of andere persoonlijkheidsveranderingen. Verwondingen door huishoudelijke apparaten en andere laagspanningsbronnen veroorzaken minder vaak ernstige schade.

Complicaties

Brandwonden en weefselschade
Elektrische shocks veroorzaken vaak brandwonden op de plaatsen van in- en uitgang van de stroom. Deze brandwonden kunnen ernstig zijn en diepe weefselschade veroorzaken, die reconstructieve chirurgie kan vereisen.

Hartproblemen en hartritmestoornissen
Na een elektrische shock kunnen acute en chronische hartritmestoornissen optreden. In ernstige gevallen kan een shock leiden tot blijvende schade aan de hartspier, wat leidt tot hartfalen of een verhoogd risico op toekomstige hartproblemen.

Neurologische complicaties en zenuwbeschadiging
Schade aan het zenuwstelsel is een veelvoorkomende complicatie van elektrische shocks. De elektrische stroom kan zowel perifere als centrale zenuwen beschadigen, wat kan leiden tot langdurige motorische en sensorische problemen, zoals spierspasmen of gevoelloosheid.

Psychologische gevolgen na elektrische shock
Patiënten kunnen na een elektrische shock last krijgen van psychische klachten, zoals angst en posttraumatische stressstoornis (PTSS). Elektrische schokken kunnen, vooral wanneer ze plotseling en intens zijn, psychologisch trauma veroorzaken, wat therapie of psychotherapie kan vereisen.

Preventie van elektrische schok

Volwassenen moeten zich bewust zijn van mogelijke elektrische gevaren in huis. Beschadigde elektrische apparaten, bedrading, snoeren en stekkers moeten onmiddellijk worden gerepareerd, vervangen of weggegooid. Verder mogen haardrogers, radio's en andere elektrische apparaten niet in de badkamer worden gebruikt, omdat natte handen bij aanraking een elektrische schok kunnen veroorzaken. Jonge kinderen mogen niet spelen met elektrische apparaten, snoeren of stopcontacten.

Extra voorzorgsmaatregelen voor veiligheid

Het gebruik van aardlekschakelaars kan het risico op elektrocutie verminderen door de stroomtoevoer onmiddellijk te onderbreken bij een fout. Het regelmatig inspecteren van elektrische installaties en het inschakelen van een gekwalificeerde elektricien bij reparaties of installaties verhoogt de veiligheid. Het is ook belangrijk om bewust te zijn van de gevaren van elektriciteit in omgevingen buiten huis, zoals bij hoogspanningslijnen en tijdens onweer. Het vermijden van het gebruik van elektrische apparaten in vochtige of natte omstandigheden en het dragen van isolerende schoenen en handschoenen kan het risico op elektrocutie verder verkleinen.

Praktische tips voor het omgaan met een elektrische schok (elektrocutie)

Schakel de stroom uit

De eerste stap bij het verlenen van EHBO na een elektrische schok is het direct uitschakelen van de stroombron. Dit kan door de stekker uit het stopcontact te trekken, een stroomonderbreker om te zetten of, als dat niet veilig is, door het slachtoffer weg te trekken van het elektrische apparaat. Het is belangrijk om nooit het slachtoffer rechtstreeks aan te raken als ze nog in contact staan met het elektriciteitsbron, aangezien je zelf het risico loopt om geëlektrocuteerd te worden. Gebruik een droog, niet-geleidend materiaal zoals een houten bezemsteel om het slachtoffer weg te trekken.

Bel direct 112 of je lokale noodnummer

Zelfs als het slachtoffer er in eerste instantie goed uitziet, moet je altijd medische hulp inschakelen bij een elektrische schok. Elektrische schokken kunnen interne verwondingen veroorzaken die niet meteen zichtbaar zijn, zoals hartproblemen of ademhalingsstilstand. Bel 112 of het lokale noodnummer en geef duidelijk aan dat het om een elektrocutie gaat, zodat de hulpdiensten voorbereid zijn op de situatie.

Controleer de ademhaling en hartslag

Na het verwijderen van het slachtoffer uit de gevarenzone, controleer je of ze ademhalen en of hun hart nog klopt. Als het slachtoffer niet ademt of geen hartslag heeft, begin dan onmiddellijk met reanimeren. Als je geen ervaring hebt met reanimatie, volg dan de instructies die de 112-dispatcher je geeft. Begin met borstcompressies en geef kunstmatige ademhaling indien nodig, totdat de hulpdiensten arriveren.

Controleer op brandwonden en andere verwondingen

Elektrische schokken kunnen brandwonden veroorzaken, zowel aan de huid als in de interne weefsels. Controleer het slachtoffer op brandwonden, vooral op de plekken waar ze in contact zijn gekomen met de elektrische bron. De brandwonden kunnen variëren van kleine roodheid tot ernstige, diepe brandwonden. Als je brandwonden vindt, bedek ze dan voorzichtig met een schone, droge doek of steriel verband om verdere infectie te voorkomen. Vermijd het aanbrengen van ijs of zalf op brandwonden, tenzij specifiek geadviseerd door een medische professional.

Laat het slachtoffer niet alleen en observeer ze goed

Zelfs als het slachtoffer lijkt te herstellen van de elektrische schok, is het belangrijk om ze goed in de gaten te houden tot medische hulp arriveert. Elektrocutie kan leiden tot onvoorspelbare reacties, zoals een vertraagde ademhaling of hartproblemen. Houd het slachtoffer warm en gerustgesteld, en blijf kalm. Let op tekenen van verwarring, duizeligheid, of andere symptomen van een mogelijke interne verwonding, zoals een onregelmatige hartslag of flauwvallen.

Verzorging van secundaire verwondingen

Naast de mogelijke interne verwondingen van een elektrische schok, kan het slachtoffer ook andere verwondingen oplopen, zoals breuken of verwondingen door een val. Als het slachtoffer gewond is geraakt door de schok of door een val, probeer dan verdere beweging van het slachtoffer te minimaliseren, vooral als je vermoedt dat er sprake is van een fractuur of nek- en rugletsel. Wacht op de medische hulpdiensten voordat je hen probeert te verplaatsen.

Bied geruststelling aan het slachtoffer

Het ervaren van een elektrische schok kan voor het slachtoffer erg beangstigend zijn. Bied geruststelling en houd het slachtoffer kalm totdat de hulpdiensten arriveren. Het kan nuttig zijn om te zeggen dat hulp onderweg is en hen aan te moedigen om rustig adem te halen en zich niet te veel te bewegen. Angst kan de symptomen verergeren, dus een kalme en ondersteunende houding kan helpen om het slachtoffer rustig te houden.

Zorg voor vervolgzorg

Zelfs als het slachtoffer zich na de elektrische schok goed voelt, is het belangrijk om altijd een arts te raadplegen voor vervolgzorg. Er kunnen onzichtbare schade of complicaties zijn die niet onmiddellijk merkbaar zijn, zoals schade aan de hartfunctie, zenuwen of interne organen. Een arts zal in staat zijn om de ernst van de situatie te beoordelen en de juiste behandeling te bieden. Raadpleeg altijd een arts, ook als de symptomen niet ernstig lijken.