Navelbreuk: Uitstulping van buikwand rond navel
Een navelbreuk, ook wel bekend als hernia umbilicalis of umbilicale hernia, is een uitstulping van het buikvlies of een deel van de buikorganen door het gebied rond de navel. Deze aandoening komt meestal aangeboren voor bij baby's, maar kan ook bij volwassenen optreden. Hoewel de meeste navelbreuken geen directe gezondheidsrisico's met zich meebrengen, kunnen er soms complicaties optreden. Pijn komt niet vaak voor, maar symptomen zoals misselijkheid, braken en constipatie kunnen optreden. De navelbreuk verdwijnt vaak vanzelf, maar in sommige gevallen is een chirurgische ingreep noodzakelijk.
Anatomie navel en relatie tot navelbreuk
De navel is het litteken dat overblijft na de afkoppeling van de navelstreng bij de geboorte. Anatomisch bevindt de navel zich in het midden van de buikwand, ter hoogte van de onderste rand van de buikspieren en de linea alba. Dit is een belangrijke structuur, omdat de navel de overblijfselen is van de verbinding tussen de moeder en het ongeboren kind via de placenta.
Structuur van de navel
De navel is omgeven door de huid en wordt gevormd door de overgebleven navelstreng. Onder de huid bevindt zich de buikwand met de rectus abdominis spier aan beide zijden. De navel zelf is een zwakke plek in de buikwand, aangezien het een opening is die oorspronkelijk de doorgang was voor bloedvaten en de navelstreng. Bij de geboorte sluit deze opening zich normaal gesproken, maar de buikwand blijft kwetsbaar op deze locatie.
Relatie tot de navelbreuk
Een navelbreuk ontstaat wanneer er zich een opening of zwakte vormt in de buikwand rondom de navel. Dit kan leiden tot het uitpuilen van een deel van de buikinhoud, meestal vet of een deel van de darmen, door deze zwakte in de buikwand. Het mechanisme achter de navelbreuk is vaak gerelateerd aan een onvolledige sluiting van de navelstrengopening of aan verhoogde druk in de buikholte. Navelbreuken komen voor bij zowel pasgeborenen als volwassenen, hoewel ze in deze groepen verschillende oorzaken en kenmerken vertonen.
Epidemiologie
De incidentie van navelbreuken varieert afhankelijk van leeftijd, ras, zwangerschapsduur en andere aanwezige aandoeningen. Bij
baby’s met een donkere huidskleur ligt de incidentie tussen de 25% en 58%, terwijl bij baby’s met een lichte huid de incidentie varieert van 2% tot 18,5%.
Te vroeg geboren baby's en die met een
laag geboortegewicht hebben een verhoogde kans op het ontwikkelen van een navelbreuk. Tot 75% van de zuigelingen met een geboortegewicht tussen 500 en 1500 gram heeft een navelbreuk. Baby's met aandoeningen zoals het Beckwith-Wiedemann-syndroom, het
Hurler-syndroom (een stofwisselingsziekte door een ontbrekend enzym),
het Patau-syndroom (trisomie 13), trisomie 18 (
Edwards-syndroom), en trisomie 21 (
syndroom van Down) lopen ook een verhoogd risico. Daarnaast hebben kinderen met aangeboren
hypothyreoïdie (een traag werkende schildklier) en kinderen die peritoneale dialyse ondergaan een verhoogde incidentie van navelbreuken.
Mechanisme
Het mechanisme van een navelbreuk is gebaseerd op de verzwakking van de buikwand rondom de navel. Dit kan door een aantal factoren worden beïnvloed, waaronder de anatomische zwakte van de navelstreek en externe druk die op de buik uitgeoefend wordt.
Verzwakking van de buikwand
In de eerste plaats is de buikwand rond de navel een gebied van relatieve zwakte, omdat de oorspronkelijke opening voor de navelstreng tijdens de geboorte zou moeten sluiten. Bij sommige mensen sluit deze opening niet volledig, wat kan leiden tot een zwakke plek in de buikwand die vatbaar is voor uitpuiling. Als er vervolgens druk wordt uitgeoefend op de buik, zoals bij hoesten, tillen van zware voorwerpen, of chronisch braken, kan dit leiden tot een hernia.
Verhoogde intra-abdominale druk
Een toename van de druk in de buikholte speelt een grote rol bij het ontstaan van een navelbreuk. Factoren zoals overgewicht, constipatie, zware fysieke activiteit of zwangerschap kunnen de intra-abdominale druk verhogen. Wanneer deze druk constant verhoogd wordt, kan dit leiden tot de verzwakking van de spieren en het weefsel rond de navel, wat kan resulteren in een navelbreuk.
Genetische aanleg en sluiting van de opening
Genetische factoren kunnen ook een rol spelen bij het ontstaan van een navelbreuk. Sommige mensen hebben van nature een zwakkere buikwand, die minder goed in staat is om de spanning van verhoogde intra-abdominale druk te weerstaan. Bovendien kan de aanleg voor een onvolledige sluiting van de opening van de navelstreng een erfelijke component hebben, wat het risico op het ontwikkelen van een navelbreuk vergroot.
Oorzaken van navelbreuken
Bij baby's
Bij baby's ontstaat een navelbreuk wanneer de opening in de buikwand, die normaal gesproken vóór de geboorte sluit, niet volledig sluit. Deze opening, die normaal gesproken sluit na de geboorte, kan leiden tot een uitstulping van buikorganen of buikvliezen door het gebied rond de navel. Dit resulteert in een navelbreuk, waarbij de inhoud van de buik (weefsel of vloeistof) naar buiten kan steken.
Zwangere vrouwen kunnen ook kampen met een navelbreuk. /
Bron: PublicDomainPictures, PixabayBij volwassenen
Bij volwassenen kan een navelbreuk ontstaan na een operatie in het gebied rond de navel, tijdens of na een zwangerschap (met name bij een
meerlingenzwangerschap), bij overbelasting van de buikwand, of bij personen met overgewicht. In tegenstelling tot kinderen, die nog in groei zijn, herstelt een navelbreuk bij volwassenen meestal niet vanzelf. Mensen boven de zestig jaar worden vaker getroffen. Risicofactoren voor volwassenen zijn onder andere vochtophoping in de onderbuik (
ascites), chronische
constipatie of inspanning tijdens de stoelgang (persen), en herhaaldelijk
hoesten veroorzaakt door een
longziekte zoals
COPD (chronisch obstructief longlijden). Snelle medische interventie is vaak nodig om complicaties zoals een
darmobstructie (verstopping van de darmen) of een darmafsluiting (
ileus) te voorkomen.
Risicofactoren
Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van een navelbreuk verhogen. Deze factoren kunnen variëren van fysieke omstandigheden tot bepaalde levensstijlkeuzes.
Verhoogde intra-abdominale druk
Zoals eerder besproken, is een verhoogde druk in de buikholte een belangrijke risicofactor voor het ontwikkelen van een navelbreuk. Dit kan ontstaan door factoren zoals constipatie, obesitas, of chronisch hoesten. Allemaal kunnen ze leiden tot een toename van de druk in de buik, wat het risico op het ontwikkelen van een hernia vergroot.
Zwangerschap
Zwangerschap is een bekende risicofactor voor navelbreuken, vooral in de latere stadia. De groeiende baarmoeder kan extra druk uitoefenen op de buikwand, wat kan bijdragen aan het ontstaan van een navelbreuk, vooral bij vrouwen die al een zwakke navelopening hebben. De verhoogde intra-abdominale druk door de groei van de baby en het toegenomen gewicht van de moeder kan bijdragen aan de verzwakking van de spieren.
Overgewicht en obesitas
Mensen met overgewicht of obesitas hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van een navelbreuk vanwege de verhoogde druk die het extra gewicht op de buik uitoefent. Dit verhoogt de kans op het ontstaan van een zwakte of opening in de buikwand, wat leidt tot het uitpuilen van buikinhoud.
Chronisch hoesten of braken
Aanhoudend hoesten of braken kan leiden tot een herhaalde verhoging van de druk in de buikholte. Dit kan de buikwand verzwakken en mogelijk leiden tot een navelbreuk. Dit komt vaak voor bij mensen met chronische longziekten, zoals COPD of bij mensen die veel braken door bijvoorbeeld gastritis of maagaandoeningen.
Risicogroepen
Bepaalde groepen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van een navelbreuk, afhankelijk van hun gezondheidsstatus, leeftijd of genetische factoren.
Zuigelingen en pasgeborenen
Zuigelingen en pasgeborenen zijn bijzonder vatbaar voor het ontwikkelen van een navelbreuk, vooral als de opening van de navelstreng zich niet volledig sluit na de geboorte. Dit is een veelvoorkomende oorzaak van een navelbreuk bij pasgeborenen, hoewel het in veel gevallen vanzelf geneest zonder medische interventie.
Ouderen
Ouderen hebben vaak een grotere kans op het ontwikkelen van een navelbreuk door de afname van spierkracht en het verlies van elastisch weefsel in de buikwand naarmate ze ouder worden. Dit kan de buikwand verzwakken, waardoor een hernia gemakkelijker kan ontstaan, vooral in combinatie met verhoogde druk in de buik.
Mensen met overgewicht
Mensen met overgewicht of obesitas lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van een navelbreuk vanwege de constante verhoogde intra-abdominale druk. Deze groep heeft vaak meer vetweefsel in de buik, wat extra druk uitoefent op de buikwand.
Vrouwen tijdens zwangerschap
De veranderingen in het lichaam van een vrouw tijdens de zwangerschap kunnen de kans op een navelbreuk vergroten. De groei van de baarmoeder uitoefent druk op de buik, wat kan bijdragen aan de ontwikkeling van een breuk, vooral bij vrouwen met een aanleg voor een verzwakte buikwand.
Symptomen van een navelbreuk
In de meeste gevallen veroorzaakt een navelbreuk geen ongemak of
pijn. De navelbreuk kan vaak voorzichtig terug in de buik worden geduwd. Het is zeldzaam dat een pasgeboren baby
buikpijn ervaart door een navelbreuk. Andere symptomen zoals constipatie,
misselijkheid en
braken komen sporadisch voor. Een navelbreuk verschijnt als een zwelling of verdikking rond de navel. De uitstulping is meestal zacht en kan verschijnen en verdwijnen, vooral wanneer het kind
huilt, hoest, zich inspant tijdens de stoelgang (persen) of rechtstaat. Soms kan er extra huid aanwezig zijn rondom de navelbreuk. De grootte van de navelbreuk kan variëren van minder dan één centimeter in diameter tot meer dan vijf centimeter. Grote navelbreuken zijn echter zeldzaam.
Alarmsymptomen: Verstrikte en ingeklemde navelbreuk
Een 'beklemde' navelbreuk ontstaat wanneer de darmen of andere organen vast komen te zitten in de navelbreuk. Dit is geen acute noodsituatie, maar vereist wel medische aandacht en opvolging. Een beklemde navelbreuk wordt een noodgeval wanneer deze ‘verstrikt’ raakt, waarbij het uitpuilende weefsel geen bloedtoevoer krijgt en daardoor kan afsterven. Een ingeklemde navelbreuk (strangulatie) wordt gekenmerkt door een dieprode of paarse kleur van het uitpuilende weefsel en kan gepaard gaan met ernstige pijn, hoewel
navelpijn niet altijd aanwezig is. Andere symptomen kunnen misselijkheid, braken,
diarree en een opgezwollen buik zijn. Bij ernstige buikpijn, koorts,
bloed in de ontlasting, een gebrek aan winderigheid (
flatulentie), constipatie en een vergrote navelbreuk is het noodzakelijk om onmiddellijk medische hulp te zoeken.
Diagnose en onderzoeken
Het zichtbare karakter van een navelbreuk maakt het voor artsen vaak gemakkelijk om de aandoening te diagnosticeren. Soms worden aanvullende onderzoeken zoals een
röntgenfoto of
echografie uitgevoerd om te bepalen of weefsel, vloeistof of een orgaan vastzit in de navelbreuk. Deze testen helpen artsen bij het opstellen van een passend behandelplan.
Behandeling van een navelbreuk
Professionele medische zorg
In veel gevallen wordt een afwachtend beleid gevolgd tot het kind vier à vijf jaar oud is. Vaak herstelt de navelbreuk zich vanzelf naarmate de buikspieren zich verstevigen. Indien de navelbreuk na de leeftijd van vijf jaar niet spontaan herstelt, of bij aanwezigheid van een grote navelbreuk, een cosmetisch ongewenste navelbreuk, of bij volwassenen, is een chirurgische ingreep aanbevolen. Deze ingreep wordt meestal uitgevoerd onder algemene
anesthesie en kan vaak ambulant of als dagoperatie worden uitgevoerd.
Zelfzorg
Om constipatie en overbelasting tijdens de stoelgang (persen) te voorkomen, is het belangrijk om voldoende te drinken en vezelrijke voeding te consumeren. Dit helpt voorkomen dat de navelbreuk groter wordt. Het tillen van zware voorwerpen dient vermeden te worden, omdat dit extra druk op de navelbreuk kan uitoefenen en de aandoening kan verergeren.
Prognose van navelbreuken
De meeste patiënten met een navelbreuk kunnen binnen twee tot vier weken na de operatie hun normale activiteiten hervatten. In de eerste week na de operatie kan de buik nog gevoelig zijn. Gedurende deze periode is het belangrijk om de operatieplaats te beschermen tijdens activiteiten die de buikdruk verhogen, zoals rechtstaan vanuit een zittende positie, stoelgang proberen te maken, of bij hoesten,
niezen of braken.
Complicaties
Hoewel navelbreuken meestal goed te behandelen zijn en weinig complicaties veroorzaken, kunnen er in sommige gevallen ernstige problemen optreden:
- Strangulatie: Dit is een ernstige complicatie waarbij de navelbreuk 'verstrikt' raakt en het uitpuilende weefsel geen bloedtoevoer meer krijgt. Dit kan leiden tot weefselafsterving en vereist onmiddellijke chirurgische ingreep.
- Darmobstructie: Bij een verstrikte navelbreuk kunnen de darmen vast komen te zitten, wat kan leiden tot een darmobstructie. Dit kan ernstige buikpijn, misselijkheid, braken en een opgezwollen buik veroorzaken.
- Infectie: Zoals bij elke operatie bestaat er een risico op infectie van de wond. Regelmatige controles en goede wondverzorging zijn cruciaal om infecties te voorkomen.
- Recidief: In sommige gevallen kan de navelbreuk na de operatie terugkomen. Dit kan gebeuren als de buikwand niet volledig geneest of als er opnieuw druk op de operatieplaats wordt uitgeoefend.
- Chronische pijn: Sommige patiënten kunnen na de operatie last hebben van chronische pijn of ongemak op de plaats van de navelbreuk, wat meestal behandeld kan worden met pijnstillers en fysiotherapie.
- Hernia van de operatieplaats: In zeldzame gevallen kan een nieuwe hernia ontstaan op de plek van de eerdere operatie, vooral als de buikwand onvoldoende herstelt.
Met de juiste behandeling en opvolging kunnen de meeste mensen volledig herstellen van een navelbreuk en weer normaal functioneren zonder blijvende problemen.
Preventie en aanvullende maatregelen
Hoewel navelbreuken niet altijd te voorkomen zijn, kunnen enkele maatregelen helpen om het risico te verminderen:
- Beheer risicofactoren zoals overgewicht en chronische constipatie.
- Vermijd overmatige druk op de buik door zware voorwerpen te tillen of te persen tijdens de stoelgang.
- Bij zwangere vrouwen kan het dragen van ondersteunende buikbanden helpen om de druk op de buik te verminderen.
- Regelmatige controle bij een arts voor risicogroepen zoals prematuur geboren baby's en mensen met chronische ziekten.
Praktische tips voor het omgaan met een navelbreuk
Een navelbreuk kan ongemakkelijk en beperkend zijn, maar met de juiste strategieën kun je leren hoe je hier praktisch mee om kunt gaan. Hier zijn tips om complicaties te verminderen en je dagelijkse leven te vergemakkelijken.
Volg een evenwichtig voedingspatroon
Een evenwichtig voedingspatroon is essentieel om de symptomen van een navelbreuk te verminderen. Kies vezelrijke voedingsmiddelen zoals groenten, fruit en volle granen om constipatie te voorkomen, wat de druk in je buik kan verergeren. Drink voldoende water om de spijsvertering soepel te houden. Vermijd voedingsmiddelen die een opgeblazen gevoel kunnen veroorzaken, zoals koolzuurhoudende dranken of sterk gekruid voedsel. Door je buik gezond te houden, kun je ongemakken aanzienlijk beperken en voorkomen dat de navelbreuk erger wordt.
[S]Zorg goed voor jezelf bij lichamelijke inspanning
Vermijd zware inspanningen en tilwerk, omdat deze de druk op je buikspieren verhogen. Als je iets moet tillen, buig dan door je knieën in plaats van je rug te gebruiken. Dit voorkomt dat je extra druk op de buik zet. Probeer zware fysieke activiteit te beperken tot wat echt nodig is, en overweeg om een ondersteunende bandage te dragen om de breuk op zijn plaats te houden. Zorg ervoor dat je je lichaam goed onderhoudt met gezonde voeding en voldoende rust om herstel te bevorderen.
[S]Wees alert op
pijnklachten
Bij een navelbreuk kun je plotselinge of toenemende
pijn in de buikstreek ervaren, vooral na lichamelijke inspanning of na het eten van zware maaltijden. Houd de
pijn in de gaten en neem contact op met je arts als de
pijn aanhoudt of erger wordt. Het is belangrijk om alert te zijn op tekenen van complicaties zoals verstopping of strangulatie van de breuk, wat onmiddellijke medische aandacht vereist.
[S]Let op tekenen van
huidziekten of andere complicaties
Als de navelbreuk in de huid uitstulpt, kan het gebied gevoelig zijn of tekenen van
huidziekten vertonen. Controleer regelmatig op roodheid, zwelling of afscheiding. In geval van deze symptomen is het belangrijk om snel medische hulp te zoeken om verdere complicaties te voorkomen.
Met deze praktische tips kun je de gevolgen van een navelbreuk beter beheersen. Vergeet niet dat een
evenwichtig voedingspatroon en alert zijn op tekenen van complicaties cruciaal zijn voor het behoud van je gezondheid en welzijn.
Lees verder