Navelbreuk: Uitstulping van buikwand rond navel

Een navelbreuk, ook wel bekend als hernia umbilicalis of umbilicale hernia, is een uitstulping van het buikvlies of een deel van de buikorganen door het gebied rond de navel. Deze aandoening komt meestal aangeboren voor bij baby's, maar kan ook bij volwassenen optreden. Hoewel de meeste navelbreuken geen directe gezondheidsrisico's met zich meebrengen, kunnen er soms complicaties optreden. Pijn komt niet vaak voor, maar symptomen zoals misselijkheid, braken en constipatie kunnen optreden. De navelbreuk verdwijnt vaak vanzelf, maar in sommige gevallen is een chirurgische ingreep noodzakelijk.

• Epidemiologie en risicofactoren
• Oorzaken van navelbreuken
• Bij baby's
• Bij volwassenen
• Symptomen van een navelbreuk
• Alarmsymptomen: Verstrikte en ingeklemde navelbreuk
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van een navelbreuk
• Prognose van navelbreuken
• Complicaties
• Preventie en aanvullende maatregelen

Epidemiologie en risicofactoren

De incidentie van navelbreuken varieert afhankelijk van leeftijd, ras, zwangerschapsduur en andere aanwezige aandoeningen. Bij baby’s met een donkere huidskleur ligt de incidentie tussen de 25% en 58%, terwijl bij baby’s met een lichte huid de incidentie varieert van 2% tot 18,5%. Te vroeg geboren baby's en die met een laag geboortegewicht hebben een verhoogde kans op het ontwikkelen van een navelbreuk. Tot 75% van de zuigelingen met een geboortegewicht tussen 500 en 1500 gram heeft een navelbreuk. Baby's met aandoeningen zoals het Beckwith-Wiedemann-syndroom, het Hurler-syndroom (een stofwisselingsziekte door een ontbrekend enzym), het Patau-syndroom (trisomie 13), trisomie 18 (Edwards-syndroom), en trisomie 21 (syndroom van Down) lopen ook een verhoogd risico. Daarnaast hebben kinderen met aangeboren hypothyreoïdie (een traag werkende schildklier) en kinderen die peritoneale dialyse ondergaan een verhoogde incidentie van navelbreuken.

Oorzaken van navelbreuken

Bij baby's

Bij baby's ontstaat een navelbreuk wanneer de opening in de buikwand, die normaal gesproken vóór de geboorte sluit, niet volledig sluit. Deze opening, die normaal gesproken sluit na de geboorte, kan leiden tot een uitstulping van buikorganen of buikvliezen door het gebied rond de navel. Dit resulteert in een navelbreuk, waarbij de inhoud van de buik (weefsel of vloeistof) naar buiten kan steken.

Bij volwassenen

Bij volwassenen kan een navelbreuk ontstaan na een operatie in het gebied rond de navel, tijdens of na een zwangerschap (met name bij een meerlingenzwangerschap), bij overbelasting van de buikwand, of bij personen met overgewicht. In tegenstelling tot kinderen, die nog in groei zijn, herstelt een navelbreuk bij volwassenen meestal niet vanzelf. Mensen boven de zestig jaar worden vaker getroffen. Risicofactoren voor volwassenen zijn onder andere vochtophoping in de onderbuik (ascites), chronische constipatie of inspanning tijdens de stoelgang (persen), en herhaaldelijk hoesten veroorzaakt door een longziekte zoals COPD (chronisch obstructief longlijden). Snelle medische interventie is vaak nodig om complicaties zoals een darmobstructie (verstopping van de darmen) of een darmafsluiting (ileus) te voorkomen.

Symptomen van een navelbreuk

In de meeste gevallen veroorzaakt een navelbreuk geen ongemak of pijn. De navelbreuk kan vaak voorzichtig terug in de buik worden geduwd. Het is zeldzaam dat een pasgeboren baby buikpijn ervaart door een navelbreuk. Andere symptomen zoals constipatie, misselijkheid en braken komen sporadisch voor. Een navelbreuk verschijnt als een zwelling of verdikking rond de navel. De uitstulping is meestal zacht en kan verschijnen en verdwijnen, vooral wanneer het kind huilt, hoest, zich inspant tijdens de stoelgang (persen) of rechtstaat. Soms kan er extra huid aanwezig zijn rondom de navelbreuk. De grootte van de navelbreuk kan variëren van minder dan één centimeter in diameter tot meer dan vijf centimeter. Grote navelbreuken zijn echter zeldzaam.

Alarmsymptomen: Verstrikte en ingeklemde navelbreuk

Een 'beklemde' navelbreuk ontstaat wanneer de darmen of andere organen vast komen te zitten in de navelbreuk. Dit is geen acute noodsituatie, maar vereist wel medische aandacht en opvolging. Een beklemde navelbreuk wordt een noodgeval wanneer deze ‘verstrikt’ raakt, waarbij het uitpuilende weefsel geen bloedtoevoer krijgt en daardoor kan afsterven. Een ingeklemde navelbreuk (strangulatie) wordt gekenmerkt door een dieprode of paarse kleur van het uitpuilende weefsel en kan gepaard gaan met ernstige pijn, hoewel navelpijn niet altijd aanwezig is. Andere symptomen kunnen misselijkheid, braken, diarree en een opgezwollen buik zijn. Bij ernstige buikpijn, koorts, bloed in de ontlasting, een gebrek aan winderigheid (flatulentie), constipatie en een vergrote navelbreuk is het noodzakelijk om onmiddellijk medische hulp te zoeken.

Diagnose en onderzoeken

Het zichtbare karakter van een navelbreuk maakt het voor artsen vaak gemakkelijk om de aandoening te diagnosticeren. Soms worden aanvullende onderzoeken zoals een röntgenfoto of echografie uitgevoerd om te bepalen of weefsel, vloeistof of een orgaan vastzit in de navelbreuk. Deze testen helpen artsen bij het opstellen van een passend behandelplan.

Behandeling van een navelbreuk

Professionele medische zorg
In veel gevallen wordt een afwachtend beleid gevolgd tot het kind vier à vijf jaar oud is. Vaak herstelt de navelbreuk zich vanzelf naarmate de buikspieren zich verstevigen. Indien de navelbreuk na de leeftijd van vijf jaar niet spontaan herstelt, of bij aanwezigheid van een grote navelbreuk, een cosmetisch ongewenste navelbreuk, of bij volwassenen, is een chirurgische ingreep aanbevolen. Deze ingreep wordt meestal uitgevoerd onder algemene anesthesie en kan vaak ambulant of als dagoperatie worden uitgevoerd.

Zelfzorg
Om constipatie en overbelasting tijdens de stoelgang (persen) te voorkomen, is het belangrijk om voldoende te drinken en vezelrijke voeding te consumeren. Dit helpt voorkomen dat de navelbreuk groter wordt. Het tillen van zware voorwerpen dient vermeden te worden, omdat dit extra druk op de navelbreuk kan uitoefenen en de aandoening kan verergeren.

Prognose van navelbreuken

De meeste patiënten met een navelbreuk kunnen binnen twee tot vier weken na de operatie hun normale activiteiten hervatten. In de eerste week na de operatie kan de buik nog gevoelig zijn. Gedurende deze periode is het belangrijk om de operatieplaats te beschermen tijdens activiteiten die de buikdruk verhogen, zoals rechtstaan vanuit een zittende positie, stoelgang proberen te maken, of bij hoesten, niezen of braken.

Complicaties

Hoewel navelbreuken meestal goed te behandelen zijn en weinig complicaties veroorzaken, kunnen er in sommige gevallen ernstige problemen optreden:

• Strangulatie: Dit is een ernstige complicatie waarbij de navelbreuk 'verstrikt' raakt en het uitpuilende weefsel geen bloedtoevoer meer krijgt. Dit kan leiden tot weefselafsterving en vereist onmiddellijke chirurgische ingreep.
• Darmobstructie: Bij een verstrikte navelbreuk kunnen de darmen vast komen te zitten, wat kan leiden tot een darmobstructie. Dit kan ernstige buikpijn, misselijkheid, braken en een opgezwollen buik veroorzaken.
• Infectie: Zoals bij elke operatie bestaat er een risico op infectie van de wond. Regelmatige controles en goede wondverzorging zijn cruciaal om infecties te voorkomen.
• Recidief: In sommige gevallen kan de navelbreuk na de operatie terugkomen. Dit kan gebeuren als de buikwand niet volledig geneest of als er opnieuw druk op de operatieplaats wordt uitgeoefend.
• Chronische pijn: Sommige patiënten kunnen na de operatie last hebben van chronische pijn of ongemak op de plaats van de navelbreuk, wat meestal behandeld kan worden met pijnstillers en fysiotherapie.
• Hernia van de operatieplaats: In zeldzame gevallen kan een nieuwe hernia ontstaan op de plek van de eerdere operatie, vooral als de buikwand onvoldoende herstelt.

Met de juiste behandeling en opvolging kunnen de meeste mensen volledig herstellen van een navelbreuk en weer normaal functioneren zonder blijvende problemen.

Preventie en aanvullende maatregelen

Hoewel navelbreuken niet altijd te voorkomen zijn, kunnen enkele maatregelen helpen om het risico te verminderen:

• Beheer risicofactoren zoals overgewicht en chronische constipatie.
• Vermijd overmatige druk op de buik door zware voorwerpen te tillen of te persen tijdens de stoelgang.
• Bij zwangere vrouwen kan het dragen van ondersteunende buikbanden helpen om de druk op de buik te verminderen.
• Regelmatige controle bij een arts voor risicogroepen zoals prematuur geboren baby's en mensen met chronische ziekten.

Lees verder

• Navelpijn: Oorzaken van pijn aan navel