Navelbreuk: Uitstulping van buikwand rond navel

Een navelbreuk (hernia umbilicalis, umbilicale hernia) is een uitstulping van het buikvlies of een deel van de buikorganen door het gebied rond de navel. Deze navelafwijking treedt meestal aangeboren op bij baby’s, maar af en toe ontstaan ook navelbreuken bij volwassenen. De meeste navelbreuken zijn niet gerelateerd aan een ziekte, maar bij een aantal zeldzame aandoeningen treedt de navelbreuk wel op. Pijn komt meestal niet tot stand, maar misselijkheid, braken en constipatie zijn wel tekenen die af en toe tot uiting komen. De navelbreuk verdwijnt vaak spontaan maar af en toe is wel een chirurgische ingreep noodzakelijk.

• Epidemiologie en risicofactoren
• Oorzaken van navelbreuk
• Baby’s
• Volwassenen
• Symptomen
• Alarmsymptomen: Verstrikte navelbreuk
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van uitstulping van buikwand rond navel
• Prognose van navelbreuken

Epidemiologie en risicofactoren

De incidentie van een navelbreuk in de algemene bevolking varieert met de leeftijd, het ras, de zwangerschapsduur en aandoeningen die naast elkaar voorkomen. Bij baby’s met een zwarte huidskleur bedraagt de incidentie 25% tot 58%, terwijl baby’s met een blanke huidskleur een incidentie van 2% tot 18,5% hebben. Te vroeg geboren baby's en kinderen met een laag geboortegewicht hebben een hogere incidentie dan voldragen baby's. Tot 75% van de zuigelingen met een gewicht van 500 tot 1500 g bij de geboorte lijdt aan een navelbreuk. Baby's met bepaalde andere aandoeningen, zoals het Beckwith-Wiedemann-syndroom, het Hurler-syndroom (stofwisselingsziekte door ontbrekend enzym), het Patau-syndroom (trisomie 13: ernstige aangeboren aandoening), trisomie 18 (Edwards-syndroom) en trisomie 21 (syndroom van Down) en patiënten met aangeboren hypothyreoïdie (een te traag werkende schildklier) hebben ook een verhoogde incidentie van navelbreuken, evenals kinderen die peritoneale dialyse nodig hebben.

Oorzaken van navelbreuk

Baby’s

Een navelbreuk is een opening in de buikwand rond de navel. Bij de zich ontwikkelende baby (foetus) is er een opening in de buikwand net achter de navel. Dit moet in principe sluiten tegen de tijd dat de baby ter wereld komt. Wanneer dit proces niet volledig voltooid is voor de geboorte, komt een navelbreuk tot stand. Door de navelbreuk gaat de inhoud uit de buik (weefsel of vloeistof) naar buiten steken.

Volwassenen

Wanneer een navelbreuk bij een volwassen patiënt aanwezig is, is dit kenmerkend na een operatie in dat gebied, tijdens of na de zwangerschap (vooral een meerlingenzwangerschap), bij overbelasting van de buikwand of bij patiënten met overgewicht. In tegenstelling tot kinderen groeien volwassenen niet langer, zodat een navelbreuk in de meeste gevallen zichzelf niet herstelt. Zesetigplussers zijn het vaakst getroffen. Vocht in de onderbuik (ascites), chronische constipatie of inspanning om een stoelgang te maken (persen) en herhaald hoesten veroorzaakt door een longziekte zoals COPD (chronisch obstructief longlijden) zijn andere risicofactoren voor een navelbreuk voor volwassenen. Snel medisch ingrijpen is meestal noodzakelijk om een darmobstructie (verstopping van de darmen) of darmafsluiting (ileus) te voorkomen.

Symptomen

In de meeste gevallen veroorzaakt een navelbreuk geen ongemak of pijn en is dit mogelijk om deze voorzichtig terug in de buik te duwen. Slechts zelden heeft een pasgeboren baby buikpijn door een navelbreuk. Constipatie, misselijkheid en braken zijn andere symptomen die heel sporadisch tot stand komen. Een navelbreuk ziet eruit als een zwelling of verdikking aan de navel. De uitstulping voelt over het algemeen zacht aan en verschijnt en verdwijnt. Dit is meestal zichtbaar wanneer het kind huilt, hoest, zich aanspant om stoelgang te maken (persen) of rechtstaat. Soms is er extra huid aanwezig wanneer de navelbreuk niet uitpuilt. De navelbreuk varieert sterk in grootte van heel klein (minder dan één centimeter in diameter) tot een grote uitstulping (meer dan vijf centimeter in diameter), maar grote navelbreuken zijn zeldzaam.

Alarmsymptomen: Verstrikte navelbreuk

Wanneer de darmen of een ander orgaan vast komen te zitten in de navelbreuk, is sprake van een ‘beklemde’ navelbreuk. Dit is geen noodsituatie, maar medische zorg en opvolging is wel nodig. Een beklemde navelbreuk is een noodgeval wanneer deze ‘verstrikt’ geraakt waarbij het weefsel (dat uitpuilt buiten de spier) geen bloedtoevoer krijgt. Hierdoor sterft het weefsel af. Een ingeklemde navelbreuk (strangulatie) kenmerkt zich door een dieprode of paarse kleur van het uitpuilende weefsel. Dit gaat mogelijk gepaard met ernstige pijn, maar niet altijd komt navelpijn voor. Misselijkheid, braken, diarree en een zwelling van de buik zijn soms ook aanwezig. Bij ernstige buikpijn, koorts, bloed in de ontlasting, gestopte winderigheid en een afwezige ontlasting (constipatie) en een groter wordende navelbreuk is het ook aanbevolen om meteen een arts te raadplegen.

Diagnose en onderzoeken

De zichtbaarheid van een navelbreuk maakt het gemakkelijk voor de arts om de aandoening te diagnosticeren. De arts bestelt soms nog een röntgenfoto of echografie. Deze onderzoeken onthullen of weefsel, vloeistof of een orgaan vastzit in de navelbreuk. De testen bieden de arts bovendien informatie over te volgen behandelplan.

Behandeling van uitstulping van buikwand rond navel

Professionele medische zorg
Meestal volgt een afwachtend beleid tot het kind vier à vijf jaar is. Veelal herstelt de navelbreuk zich zonder een operatie. De kinderen ‘ontgroeien’ dan de navelbreuk wanneer de buikspieren verstevigen. Een operatie volgt wanneer de navelbreuk zich niet hersteld heeft na vijfjarige leeftijd. Ook bij een grote navelbreuk, een cosmetisch onaantrekkelijke navelbreuk of een volwassen patiënt is een chirurgische ingreep geïndiceerd. Meestal gebeurt deze procedure onder algemene anesthesie ambulant of via een dagoperatie.

Zelfzorg
Voldoende drinken en een vezelrijke voeding consumeren is belangrijk om constipatie en overbelasting tijdens het maken van de stoelgang (persen) te voorkomen. Hierdoor vergroot de navelbreuk niet. Zwaar tillen is afgeraden, want dit veroorzaakt bijkomende druk op de navelbreuk waardoor deze vergroot.

Prognose van navelbreuken

De meeste patiënten met een navelbreuk keren binnen twee tot vier weken terug naar de normale activiteit. De buik is vooral de eerste week na de operatie nog gevoelig. Gedurende deze tijd moet de patiënt de incisie (chirurgische insnijding) beschermen tijdens een activiteit die de buikdruk verhoogt. De patiënt moet het navelgebied een beetje beschermen met een lichte druk wanneer hij gaat rechtstaan vanuit een zittende positie, stoelgang probeert te maken, of moet hoesten, niezen of braken.

Lees verder

• Navelpijn: Oorzaken van pijn aan navel