Alfa-gal-syndroom: Allergisch voor vlees door tekenbeet

Mensen die gebeten worden door een teek lopen het risico om een tekenaandoening te ontwikkelen. Diverse soorten teken kunnen ziektes veroorzaken, waaronder de Lone Star-teek en de Ixodes ricinus-teek. Een tekenbeet van deze teken kan verschillende tekenziekten veroorzaken, zoals het alfa-gal-syndroom. Dit syndroom, dat in Amerika, Nederland en andere Europese landen voorkomt, veroorzaakt een vertraagde allergische reactie op het eten van vlees. Klachten zoals diarree, huidproblemen en een verlaagde bloeddruk zijn mogelijke symptomen van deze aandoening. Er bestaat geen volledige genezing of vaccin voor het alfa-gal-syndroom; de behandeling richt zich vooral op het vermijden van vlees. De ziekte werd voor het eerst beschreven in 2006 en komt steeds vaker voor door de opwarming van de aarde. Door enkele preventieve maatregelen kan het risico op een tekenbeet echter aanzienlijk worden verminderd.

• Epidemiologie van tekenziekte
• Amerika
• Nederland en andere Europese landen
• Andere continenten
• Mechanisme
• Oorzaken: Lone Star- of Ixodes ricinus-teken met alfa-gal-suikermolecuul
• Informatie Ixodes ricinus-teek (schapenteek)
• Overdracht
• Risicofactoren voor een tekenbeet
• Locatie van tekenbeet
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen na tekenbeet: Allergische reactie na het eten van rood vlees
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van de tekenaandoening
• Vlees vermijden
• Allergische reactie
• Prognose is redelijk goed
• Complicaties van een beet door Lone Star- of Ixodes ricinus-teek
• Preventie van alfa-gal-syndroom
• Praktische tips voor het omgaan met het Alfa-gal-syndroom
• Vermijd rood vlees en dierlijke producten
• Controleer je medicijnen
• Lees etiketten van producten zorgvuldig
• Eet alternatieven voor vlees
• Wees voorzichtig met insectenbeten
• Gebruik een adrenaline-injector
• Regelmatige controles bij je arts
• Leef een gezonde levensstijl
• Misvattingen rond alfa-gal-syndroom
• Alfa-gal-syndroom is hetzelfde als andere voedselallergieën
• Alleen vlees veroorzaakt een reactie bij alfa-gal-syndroom
• Het syndroom veroorzaakt alleen huiduitslag en jeuk
• Een negatieve allergietest sluit alfa-gal-syndroom uit
• Mensen met alfa-gal-syndroom kunnen nooit meer vlees eten
• Alfa-gal-syndroom is ongeneeslijk en permanent

Epidemiologie van tekenziekte

Amerika

De Lone Star-teek (Amblyomma americanum) komt vooral voor in de zuidoostelijke en zuidcentrale staten van Amerika. Door de opwarming van de aarde breidt de teek zich echter uit naar noordelijke en westelijke delen van het continent. Sinds de eerste beschrijving van de ziekte zijn er in Amerika enkele honderden gevallen van het alfa-gal-syndroom gerapporteerd. Dit aantal neemt toe naarmate de teek zich verder verspreidt.

Nederland en andere Europese landen

De tekenziekte werd aanvankelijk in 2007 in Amerika beschreven. Pas in juli 2017 werd duidelijk dat ook in Nederland en andere Europese landen gevallen van deze tekenziekte zijn vastgesteld. Volgens een tekenexpert van het RIVM, werd op 1 juli 2017 bevestigd dat de voedselallergie wordt veroorzaakt door de Ixodes ricinus-teek, niet de Lone Star-teek. Het werkelijke aantal patiënten ligt waarschijnlijk hoger dan tot nu toe is gemeld. Tekenbeten komen het vaakst voor van maart tot eind augustus, zowel in Amerika als in Europa. Tijdens milde winters kunnen teken ook actief zijn, terwijl ze in droge zomers minder vaak worden aangetroffen.

Andere continenten

Het alfa-gal-syndroom komt ook voor in Australië en Azië, waar andere soorten teken alfa-gal-moleculen kunnen overdragen.

Mechanisme

Het mechanisme van het Alfa-gal-syndroom is complex en gerelateerd aan de immuunrespons op een suiker genaamd galactose-α-1,3-galactose (alfa-gal), die aanwezig is in het vlees van zoogdieren.

Immuunrespons op alfa-gal
De immuunreactie op alfa-gal wordt meestal geïnitieerd door een tekenbeet die het alfa-gal-eiwit in het lichaam introduceert. Het immuunsysteem van de patiënt ontwikkelt antilichamen tegen alfa-gal, en wanneer het vlees van zoogdieren wordt gegeten, kan het lichaam een allergische reactie uitlokken. Dit leidt tot symptomen zoals jeuk, uitslag, of ernstiger, anafylaxie.

Tekenbeten als trigger
De teken, zoals de "Ixodes scapularis" (de herten-teek), spelen een cruciale rol bij de ontwikkeling van dit syndroom. Het is de beet van deze teken die de alfa-gal-suiker in het bloed van de patiënt introduceert, waardoor het immuunsysteem de allergische reactie op vlees van zoogdieren aanwakkert.

Oorzaken: Lone Star- of Ixodes ricinus-teken met alfa-gal-suikermolecuul

Informatie Lone Star-teek
Lone Star-teken (Amblyomma americanum) zijn vooral te vinden in bossen met dichte ondergroei en rond rustplaatsen van dieren. Deze teken zijn te herkennen aan een witte vlek, stip of ster op hun rug die lijkt op de vorm van de Amerikaanse staat Texas (bijnaam: 'Lone Star State'). Deze markering maakt deel uit van het schild van de teek. Lone Star-teken staan bekend om hun vermogen om lange afstanden af te leggen om een gastheer te bereiken.

Informatie Ixodes ricinus-teek (schapenteek)

Uiterlijk
De Ixodes ricinus-teek, ook wel de schapenteek genoemd, veroorzaakt niet alleen de ziekte van Lyme en tekenencefalitis (TBE) in Europese landen, maar ook het alfa-gal-syndroom. De Ixodes ricinus-teek is de meest voorkomende teek in Nederland en komt voor in vochtige omgevingen zoals bossen, weilanden, tuinen, parken en duinen. De teek is plat en donkerbruin van kleur. Een volwassen vrouwelijke teek kan tot vier millimeter lang zijn, en na het voeden met bloed kan deze tot één centimeter groeien.

Cyclus
De Ixodes ricinus-teek ondergaat een ontwikkelingscyclus van gemiddeld drie jaar, die bestaat uit vier fasen: ei, larve, nimf en volwassen teek. De volwassen teek ontwikkelt zich via drie gastheren. Larven en nimfen parasiteren op kleine zoogdieren en vogels, terwijl de volwassen teken vooral herten, hazen, reeën, vossen, marters, schapen, runderen, honden en mensen als gastheer hebben. Nimfen bijten vaak mensen en zijn belangrijke overdragers van ziekten.

Overdracht

Wanneer een vrouwelijke Ixodes ricinus-teek zich voedt met het bloed van een zoogdier, zoals een koe of een varken, neemt ze alfa-gal, een suikermolecuul, op. Alfa-gal is een koolhydraatmolecuul dat voorkomt in zoogdierlijk vlees. Bij een latere beet van de teek in een mens, wordt alfa-gal in het lichaam van de gebeten persoon overgedragen. Het immuunsysteem reageert hierop door alfa-gal-antilichamen aan te maken, wat leidt tot een allergische reactie bij het consumeren van vlees dat alfa-gal bevat.

Risicofactoren voor een tekenbeet

Mensen die in bosrijke gebieden wonen of regelmatig in dichtbegroeide bossen met hoog gras en struiken komen, lopen een hoger risico op een tekenbeet. Voorbeelden van risicogroepen zijn boswachters en mensen die veel tijd buiten doorbrengen in dergelijke omgevingen.

Locatie van tekenbeet

Teken bevinden zich vaak op warme en vochtige plekken op het lichaam, zoals:

• Achter de knieholtes
• In de haren
• In de liezen
• Net achter de oren
• Onder de oksels
• Rond de schaamstreek

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die het risico op het ontwikkelen van het Alfa-gal-syndroom verhogen.

Tekenbeetgeschiedenis
De belangrijkste risicofactor voor het ontwikkelen van het Alfa-gal-syndroom is blootstelling aan tekenbeten, vooral in gebieden waar teken veel voorkomen. Het risico neemt toe bij mensen die vaak in bosrijke gebieden verblijven of werken waar tekenbeten waarschijnlijk zijn.

Expositie aan zoogdierenvlees
Mensen die regelmatig vlees van zoogdieren consumeren, lopen een hoger risico op het ontwikkelen van een allergische reactie op alfa-gal, vooral nadat ze een tekenbeet hebben gehad. Het eten van rood vlees, zoals rundvlees, lamsvlees en varkensvlees, kan een allergische reactie uitlokken.

Risicogroepen

De risicogroepen voor het Alfa-gal-syndroom omvatten zowel specifieke geografische als demografische groepen.

Mensen die in tekenrijke gebieden wonen
Mensen die in gebieden wonen waar teken actief zijn, zoals de zuidelijke Verenigde Staten, Australië, en bepaalde delen van Europa, hebben een verhoogd risico om het Alfa-gal-syndroom te ontwikkelen.

Buitenactiviteiten en beroepen
Mensen die veel tijd buiten doorbrengen, zoals jagers, landbouwers en boswachters, hebben een hoger risico op tekenbeten en daardoor een verhoogd risico om het Alfa-gal-syndroom te ontwikkelen.

Symptomen na tekenbeet: Allergische reactie na het eten van rood vlees

Vertraagde reactie van symptomen
De symptomen van het alfa-gal-syndroom verschijnen meestal pas twee tot zes uur na het eten van (rood) vlees. Alfa-gal kan ook voorkomen in sommige medicijnen die gelatine als stabilisator bevatten, zoals prednison. Zowel het vlees zelf als vleesbouillon kan symptomen veroorzaken. Omdat alfa-gal eerst door het maagdarmkanaal moet worden opgenomen, kunnen de symptomen vertraagd optreden.

Tekenen van een allergische reactie
Milde tot matige allergische reactie
Enkele uren na de consumptie van rood vlees kunnen symptomen optreden zoals netelroos, braken, een loopneus, galbulten, jeuk, misselijkheid, niezen, hoofdpijn, maagklachten, diarree en zwelling van de lippen, ogen, tong en keel.

Ernstige allergische reactie: Anafylactische shock
Soms kan een patiënt een anafylactische shock ervaren, een ernstige allergische reactie die onmiddellijke medische hulp vereist. Symptomen van anafylaxie zijn onder andere een zeer lage bloeddruk (hypotensie), een verhoogde hartslag (tachycardie), ademhalingsproblemen, bewusteloosheid en ernstige zwellingen. Anafylaxie ontstaat vaak na herhaalde blootstelling aan alfa-gal, waardoor het immuunsysteem meer antilichamen aanmaakt. De symptomen verschijnen meestal drie tot zes uur na een maaltijd met vlees.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van het Alfa-gal-syndroom zijn de tekenen die wijzen op een allergische reactie na het eten van zoogdierenvlees.

Uitslag en jeuk
Na het eten van vlees van zoogdieren kunnen patiënten last krijgen van jeuk, urticaria (netelroos) of een andere vorm van uitslag, vaak binnen 2-6 uur na de maaltijd.

Anafylaxie
In ernstige gevallen kan het Alfa-gal-syndroom leiden tot anafylaxie, een levensbedreigende allergische reactie die onmiddellijke medische aandacht vereist. Symptomen kunnen ademhalingsproblemen, zwelling van de lippen of keel, en bloeddrukdaling omvatten.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van het alfa-gal-syndroom kan uitdagend zijn omdat veel patiënten geen eerdere allergieën hebben en de allergische reactie pas na meerdere keren eten van vlees wordt gekoppeld aan het syndroom. Artsen kunnen de diagnose soms missen of verwarren met andere aandoeningen. Een allergie- en bloedonderzoek zijn essentieel voor het vaststellen van het alfa-gal-syndroom.

Behandeling van de tekenaandoening

Vlees vermijden

Er is momenteel geen volledige genezing of vaccin beschikbaar voor het alfa-gal-syndroom. De behandeling bestaat uit het vermijden van vlees van zoogdieren zoals koeien, varkens en lammeren. Sommige patiënten vermijden ook organen van zoogdieren, zoals lever en nieren, en mogelijk ook zuivelproducten, afhankelijk van de symptomen. Indien allergische reacties optreden door medicatie, moet de arts dit mogelijk aanpassen.

Allergische reactie

Bij de eerste tekenen van een allergische reactie kan het gebruik van epinefrine auto-injectoren (EpiPennen) nuttig zijn. Bij ernstige allergische reacties is spoedeisende hulp nodig. Patiënten ontvangen vaak adrenaline, antihistaminica en corticosteroïden. Symptomatische behandeling wordt eveneens ingezet door de arts.

Prognose is redelijk goed

De prognose voor patiënten met het Alfa-gal-syndroom varieert afhankelijk van de ernst van de allergische reacties en de effectiviteit van het vermijden van triggers.

Mildere gevallen
Veel patiënten kunnen het syndroom onder controle houden door simpelweg het vermijden van zoogdierenvlees. De prognose is dan goed, met weinig tot geen symptomen.

Ernstige gevallen en anafylaxie
In gevallen van anafylaxie of andere ernstige reacties kunnen patiënten een langdurige behandeling nodig hebben, waaronder het gebruik van epinefrine-injecties. De prognose in deze gevallen hangt af van de snelheid van de medische interventie.

Complicaties van een beet door Lone Star- of Ixodes ricinus-teek

In ernstige gevallen kan een tekenziekte leiden tot de dood. Bij vermoeden van een allergische reactie na een tekenbeet is het belangrijk om onmiddellijk medische hulp te zoeken.

Preventie van alfa-gal-syndroom

Het voorkomen van tekenziekten kan door enkele maatregelen worden bereikt:

• Vermijd tekenrijke gebieden: Blijf weg van dichte bossen en struikrijke gebieden met veel hoog gras.
• Gebruik van insectenwerende middelen: Breng insectenwerende middelen aan die DEET of permethrine bevatten.
• Draag beschermende kleding: Trek lange broeken en sokken aan om blootstelling aan teken te verminderen.
• Controleer regelmatig op teken: Controleer het lichaam regelmatig op teken en verwijder deze onmiddellijk met een pincet.
• Volg je gezondheid op: Bij een tekenbeet, let op symptomen zoals huiduitslag, koorts, hoofdpijn, gewrichtspijn, spierpijn of gezwollen lymfeklieren binnen dertig dagen na de beet. Raadpleeg een arts indien nodig.
• Advies voor reizigers: Reizigers naar gebieden waar alfa-gal-syndroom voorkomt, zoals bepaalde delen van de Verenigde Staten, Australië en Azië, moeten extra voorzorgsmaatregelen nemen. Dit omvat het gebruik van effectieve tekenwerende middelen, het dragen van beschermende kleding en het regelmatig controleren op teken. Reizigers dienen zich ook bewust te zijn van de lokale risico's en gezondheidsadvies in de regio die ze bezoeken.

Praktische tips voor het omgaan met het Alfa-gal-syndroom

Het Alfa-gal-syndroom is een allergische reactie die ontstaat na het eten van rood vlees of het contact met producten die afkomstig zijn van zoogdieren. Het syndroom wordt veroorzaakt door een overgevoeligheid voor een suiker genaamd alfa-gal, die in dierlijke producten voorkomt. Als je lijdt aan het Alfa-gal-syndroom, kun je last hebben van jeuk, huiduitslag, maagklachten of zelfs ernstige reacties zoals anafylaxie. Gelukkig zijn er verschillende manieren om de symptomen te beheersen en een gezonde levensstijl te behouden.

Vermijd rood vlees en dierlijke producten

De belangrijkste manier om het Alfa-gal-syndroom te beheersen, is door het vermijden van rood vlees, zoals rundvlees, varkensvlees en lamsvlees, evenals andere dierlijke producten die alfa-gal kunnen bevatten. Dit betekent dat je zorgvuldig de ingrediëntenlijst van voedingsmiddelen moet controleren en producten die dierlijke bijproducten bevatten, moet vermijden. Dit kan onder andere gelatine, sommige medicijnen en bepaalde soorten voedingsmiddelen zijn.

Controleer je medicijnen

Sommige medicijnen kunnen alfa-gal bevatten of afgeleid zijn van dierlijke producten, wat een reactie kan uitlokken. Het is belangrijk om altijd je arts of apotheker te raadplegen voordat je medicijnen gebruikt. Geneesmiddelen zoals bepaalde vaccins, en medicijnen voor bloedstolling, kunnen een risico vormen voor mensen met het Alfa-gal-syndroom.

Lees etiketten van producten zorgvuldig

Het is van cruciaal belang om altijd de etiketten van voedselproducten, schoonmaakmiddelen en verzorgingsproducten zorgvuldig te lezen. Dierlijke ingrediënten kunnen verborgen zijn in veel producten, zoals in sommige lotions, zeep en zelfs kussens of dekens die met wol zijn gevuld. Zorg ervoor dat je producten kiest die geen dierlijke bijproducten bevatten om reacties te voorkomen.

Eet alternatieven voor vlees

Gelukkig zijn er veel alternatieven voor vlees die je kunt eten zonder het risico van een allergische reactie. Plantaardige eiwitbronnen zoals peulvruchten, tofu, tempeh, en noten kunnen gezonde en voedzame vervangers zijn. Ook zijn er veel vleesvervangers op basis van plantaardige ingrediënten op de markt die je kunt gebruiken in plaats van rood vlees.

Wees voorzichtig met insectenbeten

In sommige gevallen kan het Alfa-gal-syndroom verergeren door insectenbeten, met name de beet van de teken. Deze teken kunnen alfa-gal overbrengen via hun speeksel, wat een reactie kan uitlokken bij mensen die gevoelig zijn voor het syndroom. Het is belangrijk om je goed te beschermen tegen tekenbeten door insectenwerende middelen te gebruiken en je huid goed bedekt te houden als je in gebieden bent waar teken vaak voorkomen.

Gebruik een adrenaline-injector

Voor mensen die ernstige reacties ervaren als gevolg van het Alfa-gal-syndroom, zoals anafylaxie, is het belangrijk om altijd een adrenaline-injector bij je te hebben. Dit kan levensreddend zijn in geval van een ernstige allergische reactie. Bespreek met je arts hoe je de injector moet gebruiken en wanneer je deze moet toedienen.

Regelmatige controles bij je arts

Omdat het Alfa-gal-syndroom soms verergerd kan worden door onvoorziene blootstelling aan alfa-gal, is het essentieel om regelmatig medische controles te ondergaan. Een arts kan je helpen de situatie nauwkeurig te volgen en je advies geven over hoe je de aandoening het beste kunt beheren, vooral als je nieuwe symptomen ervaart of als de intensiteit van je reacties toeneemt.

Leef een gezonde levensstijl

Het handhaven van een gezond voedingspatroon en het onderhouden van een goede lichamelijke gezondheid kan helpen om je algehele welzijn te verbeteren en je immuunsysteem te ondersteunen. Het regelmatig uitvoeren van fysieke activiteiten, voldoende slaap krijgen en stress verminderen kunnen bijdragen aan je algehele gezondheid en je vermogen om allergieën beter te beheren.

Het Alfa-gal-syndroom kan een uitdaging zijn, maar met de juiste voorzorgsmaatregelen kun je een gezond en gelukkig leven leiden. Het is belangrijk om samen met je arts te werken aan een behandelplan en je allergieën zorgvuldig te beheren.

Misvattingen rond alfa-gal-syndroom

Het alfa-gal-syndroom is een relatief onbekende allergische aandoening die wordt veroorzaakt door een beet van een teek. Dit kan leiden tot een vertraagde allergische reactie op rood vlees en andere producten van zoogdieren. Er bestaan echter veel misvattingen over deze aandoening, waardoor het vaak niet tijdig wordt herkend of verkeerd begrepen wordt.

Alfa-gal-syndroom is hetzelfde als andere voedselallergieën

Veel mensen denken dat het alfa-gal-syndroom op dezelfde manier werkt als klassieke voedselallergieën, zoals een allergie voor pinda’s of schaal- en schelpdieren. In tegenstelling tot directe allergische reacties, treedt een reactie bij alfa-gal vaak pas uren na het eten van rood vlees op, waardoor de link met voeding minder snel wordt gelegd.

Alleen vlees veroorzaakt een reactie bij alfa-gal-syndroom

Hoewel rood vlees de bekendste trigger is, kunnen ook andere dierlijke producten een allergische reactie uitlokken. Dit omvat onder andere gelatine, bepaalde medicijnen met dierlijke bestanddelen en zelfs zuivelproducten zoals melk en kaas. Patiënten moeten daarom hun voedingspatroon zorgvuldig aanpassen en etiketten grondig controleren.

Het syndroom veroorzaakt alleen huiduitslag en jeuk

Sommige mensen denken dat de symptomen beperkt blijven tot milde huidreacties. In werkelijkheid kan alfa-gal-syndroom ernstige symptomen veroorzaken, zoals maagklachten, een daling van de bloeddruk, ademhalingsproblemen en zelfs anafylaxie. Dit maakt het essentieel om de aandoening serieus te nemen en medische hulp te zoeken bij symptomen.

Een negatieve allergietest sluit alfa-gal-syndroom uit

Het standaard bloedonderzoek voor voedselallergieën detecteert niet altijd alfa-gal-specifieke antilichamen. Daarom kan een negatieve test een foutief gevoel van veiligheid geven. Gespecialiseerde tests en een gedetailleerde medische anamnese zijn vaak nodig om de diagnose te bevestigen.

Mensen met alfa-gal-syndroom kunnen nooit meer vlees eten

Hoewel de meeste patiënten wordt aangeraden rood vlees te vermijden, kunnen sommigen na verloop van tijd hun tolerantie opnieuw testen onder begeleiding van een arts. De ernst van de allergie varieert per persoon, en bepaalde patiënten kunnen kleine hoeveelheden verdragen zonder symptomen te ontwikkelen.

Alfa-gal-syndroom is ongeneeslijk en permanent

In sommige gevallen kunnen de symptomen na verloop van tijd verminderen of verdwijnen, vooral als de patiënt verdere beten van teken vermijdt. Het immuunsysteem kan zich aanpassen, maar dit is niet gegarandeerd. Regelmatige controles en een gepersonaliseerd dieetplan blijven noodzakelijk om risico’s te minimaliseren.

Lees verder

• Allergieën en allergische reactie: Contact met allergenen
• Tekenbeten voorkomen en teken verwijderen bij mensen
• Tekenziekten: Door tekenbeten overgedragen infecties
• Voedselallergie en voedselintolerantie: Symptomen
• Anafylaxie: Ernstige allergische reactie