Alfa-gal-syndroom: Allergisch voor vlees door tekenbeet

Mensen die gebeten worden door een teek lopen het risico om een tekenaandoening te ontwikkelen. Diverse soorten teken kunnen ziektes veroorzaken, waaronder de Lone Star-teek en de Ixodes ricinus-teek. Een tekenbeet van deze teken kan verschillende tekenziekten veroorzaken, zoals het alfa-gal-syndroom. Dit syndroom, dat in Amerika, Nederland en andere Europese landen voorkomt, veroorzaakt een vertraagde allergische reactie op het eten van vlees. Klachten zoals diarree, huidproblemen en een verlaagde bloeddruk zijn mogelijke symptomen van deze aandoening. Er bestaat geen volledige genezing of vaccin voor het alfa-gal-syndroom; de behandeling richt zich vooral op het vermijden van vlees. De ziekte werd voor het eerst beschreven in 2006 en komt steeds vaker voor door de opwarming van de aarde. Door enkele preventieve maatregelen kan het risico op een tekenbeet echter aanzienlijk worden verminderd.

• Epidemiologie van tekenziekte
• Amerika
• Nederland en andere Europese landen
• Andere continenten
• Oorzaken: Lone Star- of Ixodes ricinus-teken met alfa-gal-suikermolecuul
• Informatie Ixodes ricinus-teek (schapenteek)
• Overdracht
• Risicofactoren voor een tekenbeet
• Locatie van tekenbeet
• Symptomen na tekenbeet: Allergische reactie na het eten van rood vlees
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van de tekenaandoening
• Vlees vermijden
• Allergische reactie
• Prognose is redelijk goed
• Complicaties van een beet door Lone Star- of Ixodes ricinus-teek
• Preventie van alfa-gal-syndroom

Epidemiologie van tekenziekte

Amerika

De Lone Star-teek (Amblyomma americanum) komt vooral voor in de zuidoostelijke en zuidcentrale staten van Amerika. Door de opwarming van de aarde breidt de teek zich echter uit naar noordelijke en westelijke delen van het continent. Sinds de eerste beschrijving van de ziekte zijn er in Amerika enkele honderden gevallen van het alfa-gal-syndroom gerapporteerd. Dit aantal neemt toe naarmate de teek zich verder verspreidt.

Nederland en andere Europese landen

De tekenziekte werd aanvankelijk in 2007 in Amerika beschreven. Pas in juli 2017 werd duidelijk dat ook in Nederland en andere Europese landen gevallen van deze tekenziekte zijn vastgesteld. Volgens een tekenexpert van het RIVM, werd op 1 juli 2017 bevestigd dat de voedselallergie wordt veroorzaakt door de Ixodes ricinus-teek, niet de Lone Star-teek. Het werkelijke aantal patiënten ligt waarschijnlijk hoger dan tot nu toe is gemeld. Tekenbeten komen het vaakst voor van maart tot eind augustus, zowel in Amerika als in Europa. Tijdens milde winters kunnen teken ook actief zijn, terwijl ze in droge zomers minder vaak worden aangetroffen.

Andere continenten

Het alfa-gal-syndroom komt ook voor in Australië en Azië, waar andere soorten teken alfa-gal-moleculen kunnen overdragen.

Oorzaken: Lone Star- of Ixodes ricinus-teken met alfa-gal-suikermolecuul

Informatie Lone Star-teek
Lone Star-teken (Amblyomma americanum) zijn vooral te vinden in bossen met dichte ondergroei en rond rustplaatsen van dieren. Deze teken zijn te herkennen aan een witte vlek, stip of ster op hun rug die lijkt op de vorm van de Amerikaanse staat Texas (bijnaam: 'Lone Star State'). Deze markering maakt deel uit van het schild van de teek. Lone Star-teken staan bekend om hun vermogen om lange afstanden af te leggen om een gastheer te bereiken.

Informatie Ixodes ricinus-teek (schapenteek)

Uiterlijk
De Ixodes ricinus-teek, ook wel de schapenteek genoemd, veroorzaakt niet alleen de ziekte van Lyme en tekenencefalitis (TBE) in Europese landen, maar ook het alfa-gal-syndroom. De Ixodes ricinus-teek is de meest voorkomende teek in Nederland en komt voor in vochtige omgevingen zoals bossen, weilanden, tuinen, parken en duinen. De teek is plat en donkerbruin van kleur. Een volwassen vrouwelijke teek kan tot vier millimeter lang zijn, en na het voeden met bloed kan deze tot één centimeter groeien.

Cyclus
De Ixodes ricinus-teek ondergaat een ontwikkelingscyclus van gemiddeld drie jaar, die bestaat uit vier fasen: ei, larve, nimf en volwassen teek. De volwassen teek ontwikkelt zich via drie gastheren. Larven en nimfen parasiteren op kleine zoogdieren en vogels, terwijl de volwassen teken vooral herten, hazen, reeën, vossen, marters, schapen, runderen, honden en mensen als gastheer hebben. Nimfen bijten vaak mensen en zijn belangrijke overdragers van ziekten.

Overdracht

Wanneer een vrouwelijke Ixodes ricinus-teek zich voedt met het bloed van een zoogdier, zoals een koe of een varken, neemt ze alfa-gal, een suikermolecuul, op. Alfa-gal is een koolhydraatmolecuul dat voorkomt in zoogdierlijk vlees. Bij een latere beet van de teek in een mens, wordt alfa-gal in het lichaam van de gebeten persoon overgedragen. Het immuunsysteem reageert hierop door alfa-gal-antilichamen aan te maken, wat leidt tot een allergische reactie bij het consumeren van vlees dat alfa-gal bevat.

Risicofactoren voor een tekenbeet

Mensen die in bosrijke gebieden wonen of regelmatig in dichtbegroeide bossen met hoog gras en struiken komen, lopen een hoger risico op een tekenbeet. Voorbeelden van risicogroepen zijn boswachters en mensen die veel tijd buiten doorbrengen in dergelijke omgevingen.

Locatie van tekenbeet

Teken bevinden zich vaak op warme en vochtige plekken op het lichaam, zoals:

• Achter de knieholtes
• In de haren
• In de liezen
• Net achter de oren
• Onder de oksels
• Rond de schaamstreek

Symptomen na tekenbeet: Allergische reactie na het eten van rood vlees

Vertraagde reactie van symptomen
De symptomen van het alfa-gal-syndroom verschijnen meestal pas twee tot zes uur na het eten van (rood) vlees. Alfa-gal kan ook voorkomen in sommige medicijnen die gelatine als stabilisator bevatten, zoals prednison. Zowel het vlees zelf als vleesbouillon kan symptomen veroorzaken. Omdat alfa-gal eerst door het maagdarmkanaal moet worden opgenomen, kunnen de symptomen vertraagd optreden.

Tekenen van een allergische reactie
Milde tot matige allergische reactie
Enkele uren na de consumptie van rood vlees kunnen symptomen optreden zoals netelroos, braken, een loopneus, galbulten, jeuk, misselijkheid, niezen, hoofdpijn, maagklachten, diarree en zwelling van de lippen, ogen, tong en keel.

Ernstige allergische reactie: Anafylactische shock
Soms kan een patiënt een anafylactische shock ervaren, een ernstige allergische reactie die onmiddellijke medische hulp vereist. Symptomen van anafylaxie zijn onder andere een zeer lage bloeddruk (hypotensie), een verhoogde hartslag (tachycardie), ademhalingsproblemen, bewusteloosheid en ernstige zwellingen. Anafylaxie ontstaat vaak na herhaalde blootstelling aan alfa-gal, waardoor het immuunsysteem meer antilichamen aanmaakt. De symptomen verschijnen meestal drie tot zes uur na een maaltijd met vlees.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van het alfa-gal-syndroom kan uitdagend zijn omdat veel patiënten geen eerdere allergieën hebben en de allergische reactie pas na meerdere keren eten van vlees wordt gekoppeld aan het syndroom. Artsen kunnen de diagnose soms missen of verwarren met andere aandoeningen. Een allergie- en bloedonderzoek zijn essentieel voor het vaststellen van het alfa-gal-syndroom.

Behandeling van de tekenaandoening

Vlees vermijden

Er is momenteel geen volledige genezing of vaccin beschikbaar voor het alfa-gal-syndroom. De behandeling bestaat uit het vermijden van vlees van zoogdieren zoals koeien, varkens en lammeren. Sommige patiënten vermijden ook organen van zoogdieren, zoals lever en nieren, en mogelijk ook zuivelproducten, afhankelijk van de symptomen. Indien allergische reacties optreden door medicatie, moet de arts dit mogelijk aanpassen.

Allergische reactie

Bij de eerste tekenen van een allergische reactie kan het gebruik van epinefrine auto-injectoren (EpiPennen) nuttig zijn. Bij ernstige allergische reacties is spoedeisende hulp nodig. Patiënten ontvangen vaak adrenaline, antihistaminica en corticosteroïden. Symptomatische behandeling wordt eveneens ingezet door de arts.

Prognose is redelijk goed

De meeste patiënten kunnen geen vlees eten, maar door een aangepaste voeding kunnen de symptomen meestal worden beheerst. Sommige patiënten kunnen af en toe een kleine hoeveelheid vlees verdragen.

Complicaties van een beet door Lone Star- of Ixodes ricinus-teek

In ernstige gevallen kan een tekenziekte leiden tot de dood. Bij vermoeden van een allergische reactie na een tekenbeet is het belangrijk om onmiddellijk medische hulp te zoeken.

Preventie van alfa-gal-syndroom

Het voorkomen van tekenziekten kan door enkele maatregelen worden bereikt:

• Vermijd tekenrijke gebieden: Blijf weg van dichte bossen en struikrijke gebieden met veel hoog gras.
• Gebruik van insectenwerende middelen: Breng insectenwerende middelen aan die DEET of permethrine bevatten.
• Draag beschermende kleding: Trek lange broeken en sokken aan om blootstelling aan teken te verminderen.
• Controleer regelmatig op teken: Controleer het lichaam regelmatig op teken en verwijder deze onmiddellijk met een pincet.
• Volg je gezondheid op: Bij een tekenbeet, let op symptomen zoals huiduitslag, koorts, hoofdpijn, gewrichtspijn, spierpijn of gezwollen lymfeklieren binnen dertig dagen na de beet. Raadpleeg een arts indien nodig.
• Advies voor reizigers: Reizigers naar gebieden waar alfa-gal-syndroom voorkomt, zoals bepaalde delen van de Verenigde Staten, Australië en Azië, moeten extra voorzorgsmaatregelen nemen. Dit omvat het gebruik van effectieve tekenwerende middelen, het dragen van beschermende kleding en het regelmatig controleren op teken. Reizigers dienen zich ook bewust te zijn van de lokale risico's en gezondheidsadvies in de regio die ze bezoeken.

Lees verder

• Allergieën en allergische reactie: Contact met allergenen
• Tekenbeten voorkomen en teken verwijderen bij mensen
• Tekenziekten: Door tekenbeten overgedragen infecties
• Voedselallergie en voedselintolerantie: Symptomen
• Anafylaxie: Ernstige allergische reactie