Chronische prostatitis: symptomen, oorzaak en behandeling
Prostatitis is een ontsteking van de prostaat die vaak gepaard gaat met pijn. Prostatitis kan chronisch of acuut zijn. Acute prostatitis is een tijdelijke aandoening die plotseling optreedt. Het kan slechts enkele dagen of weken duren en reageert vaak goed op de behandeling. Chronische prostatitis ontwikkelt zich geleidelijk en kan maanden of zelfs jaren aanhouden. Prostatitis wordt als chronisch beschouwd als de symptomen gedurende 3 maanden of langer aanhouden. Het reageert mogelijk niet goed op de behandeling die een arts aanbeveelt. Prostatitis is de belangrijkste oorzaak van urinewegaandoeningen bij mannen onder de 50 jaar en de derde meest voorkomende urinewegaandoening bij mannen ouder dan 50 jaar. Chronische prostatitis komt vaker voor dan acute prostatitis.- Casus: chronische prostatitis – als je alles voelt, maar niets kunt vinden
- Prostaat
- Wat is chronische prostatitis?
- Soorten of typen chronische prostaatontsteking
- Chronische bacteriële prostatitis
- Chronische niet-bacteriële prostatitis
- Prostatodynie
- Vóórkomen
- Symptomen
- Onderzoek en diagnose
- Vraaggesprek
- Lichamelijke onderzoek
- Urineonderzoek
- Vervolgonderzoek
- Verwachte duur
- Preventie
- Behandeling
- Prognose
Casus: chronische prostatitis – als je alles voelt, maar niets kunt vinden
Tom (35) liep al maanden rond met een zeurend, branderig gevoel in zijn onderbuik en bekken, soms uitstralend naar zijn liezen of onderrug. Plassen deed pijn, hij moest vaak en snel, en na seks voelde hij zich nog dagen beurs. De huisarts dacht eerst aan een blaasontsteking, toen aan stress, maar de urine was schoon, PSA normaal, en antibiotica hielpen niets. Toch bleven de klachten, en het gevoel van schaamte en frustratie groeide.Na meerdere verwijzingen kwam hij terecht bij een uroloog, die sprak over chronische prostatitis – of, zoals men het nu liever noemt: het chronisch bekkenpijnsyndroom bij mannen. Geen bacterie, geen duidelijke schade, maar wel een overprikkeld zenuwstelsel en gespannen bekkenbodem. Het was een opluchting om eindelijk een naam te horen, maar ook verwarrend: "Dus het zit niet tussen m’n oren, maar het is ook geen infectie?"
De behandeling was breed: bekkenfysiotherapie om de spanning te verminderen, pijnstilling, stressreductie en gesprekken bij een psychosomatisch therapeut. Geen quick fix. Geen pil die alles oploste. Maar langzaam kreeg Tom inzicht in de verbanden tussen spanning, houding, ademhaling en pijn. En beetje bij beetje verbeterde zijn functioneren, zelfs al bleven de klachten in vlagen terugkomen.
Nu is hij er nog niet “vanaf”, maar hij leeft ermee – met minder paniek, meer grip en meer rust. “Het was een opluchting toen iemand eindelijk zei: ‘Dit is echt, je bent niet gek, en je bent niet de enige’,” vertelt hij. Zijn verhaal laat zien: chronische prostatitis is niet alleen een medische puzzel, maar ook een persoonlijke zoektocht naar balans, vertrouwen en herstel.
Prostaat
De prostaat is een kleine klier die deel uitmaakt van de lagere urinewegen bij mannen. Het zit onder de blaas en omringt de urethra (plasbuis). De prostaat maakt deel uit van het mannelijke voortplantingssysteem en heeft tot functie het aanmaken van prostaatvocht voor het vervoeren van zaadcellen. De spieren van deze klier helpen ook om sperma door de urinebuis te duwen tijdens de ejaculatie. Vanwege de locatie en functie van de prostaat kunnen problemen met de prostaat zowel de urinelozing als de seksuele functie negatief beïnvloeden.Wat is chronische prostatitis?
Chronische prostatitis is een ontsteking van de prostaat ofwel prostaatontsteking die 3 maanden of langer aanhoudt. De symptomen van een chronische prostaatontsteking bestaan vaak uit pijn, problemen met het seksuele functioneren en problemen met plassen. Veel gezondheidsproblemen, waaronder terugkerende bacteriële infecties en schade aan de zenuwen of spieren in het bekkengebied, kunnen chronische prostatitis veroorzaken.Soorten of typen chronische prostaatontsteking
De drie belangrijke typen chronische prostatitis zijn:Chronische bacteriële prostatitis
In geval van chronische bacteriële prostatitis veroorzaakt een bacteriële infectie zwelling (een vergrote prostaat) en ontsteking van de prostaat. Artsen kunnen deze diagnose definitief stellen als bacteriën en witte bloedcellen in de urine worden aangetroffen. Chronische bacteriële infectie is verantwoordelijk voor een klein percentage van de gevallen van chronische prostatitis.Chronische niet-bacteriële prostatitis
Chronische niet-bacteriële prostatitis wordt ook wel inflammatoir chronisch bekkenpijnsyndroom genoemd. Deze diagnose wordt gesteld als je typische symptomen van chronische prostatitis hebt, terwijl er geen bacteriën in een urinemonster worden aangetroffen. De oorzaak van de meeste gevallen van niet-bacteriële prostatitis wordt anno 2025 niet goed begrepen. De urine bevat vaak witte bloedcellen. Sommige patiënten kunnen een persistente laaggradige infectie hebben die niet kan worden gedetecteerd in een (normaal) urinemonster. De meeste patiënten met niet-bacteriële prostatitis hebben echter geen tekenen van een infectie, zelfs niet wanneer meer geavanceerde tests worden uitgevoerd.Prostatodynie
Prostatodynie wordt ook wel niet-inflammatoir chronisch bekkenpijnsyndroom genoemd of gewoonweg 'prostaatpijn'. Hierbij zijn er wel symptomen van prostatitis aanwezig, maar er is geen bewijs van prostaatinfectie of prostaatontsteking. Anno 2025 is er nog heel weinig bekend over waarom sommige mensen (vaak jongemannen die verder gezond van lijf en leden zijn), dit probleem ontwikkelen. Mogelijke verklaringen zijn een abnormale opbouw van druk in de urinewegen, irritatie als gevolg van een auto-immuun of chemisch proces, of pijn die wordt gegenereerd in de zenuwen en spieren in het bekken (bekkenpijn).Vóórkomen
Chronische prostatitis komt vaak voor en treft volwassen mannen van alle leeftijden en van alle achtergronden. Ongeveer vijf procent van de mannen krijgt op enig moment in zijn leven last van chronische prostatitis. Ongeveer 25% van de mannen die een urloog bezoekt, heeft last van chronische prostatitis.Symptomen
He kunt een chronische ontsteking in de prostaat ontwikkelen die geen symptomen veroorzaakt. Dit kan dan worden ontdekt tijdens een onderzoek voor een ander urologische aandoeningen, zoals een vergrote prostaat of onvruchtbaarheid. Prostatitis veroorzaakt meestal zwelling van de prostaatklier, een vergrote prostaat. De prostaat omringt de urethra (plasbuis). De gezwollen prostaat drukt op de plasbuis en veroorzaakt pijn of andere problemen met plassen. Typische symptomen van chronische prostatitis zijn:- branderig gevoel tijdens of na het plassen
- moeite met het beginnen met plassen
- een zwakke urinestroom
- vaak nadruppelen
- vaak aandrang om (dringend) te plassen
- vaak plassen
- het gevoel dat de blaas niet volledig kan worden geleegd
- pijn tijdens of na een orgasme
- pijn bij het ejaculeren
- moeite met ejaculeren
- tekenen van een infectie, zoals koorts, koude rillingen, misselijkheid of braken
Sommige mannen merken de symptomen nauwelijks op of slechts in lichte mate. Andere mannen hebben veel last van chronische prostatitis en vinden dat de symptomen interfereren met hun werk, vrijetijdsbesteding en seksueel genot.
Onderzoek en diagnose
Vraaggesprek
Als de arts prostatitis vermoedt, zal hij of zij vragen stellen over je klachten. De arts zal daarbij ook je medische voorgeschiedenis in ogenschouw nemen, bekijken welke medicijnen je slikt, vragen hoeveel cafeïne en alcohol je drinkt en of je seksuele contacten hebt gehad die je risico op seksueel overdraagbare aandoeningen (soa's) kunnen vergroten. De symptomen van sommige seksueel overdraagbare aandoeningen kunnen lijken op die van prostatitis.Lichamelijke onderzoek
De arts zal daarna je prostaatklier onderzoeken door een gehandschoende vinger in je rectum te steken. Bij chronische prostatitis kan de klier opgezwollen, stevig en gevoelig zijn, maar het kan ook normaal aanvoelen. Je kunt pijn ervaren of een dringende behoefte hebben om te urineren wanneer er druk wordt uitgeoefend op de prostaat. De arts zal je tevens onderzoeken op andere problemen die je klachten kunnen veroorzaken.Urineonderzoek
De volgende stap zal zijn om je urine te onderzoeken op zoek naar witte bloedcellen en bacteriën. De bevindingen van het urineonderzoek zijn afhankelijk van het specifieke type chronische prostatitis:- Bij bacteriële prostatitis zal de urine witte bloedcellen en bacteriën bevatten, vooral nadat de arts stevig op de prostaat heeft gedrukt. De urine bevat meestal het type bacteriën dat wordt aangetroffen bij de meeste urineweginfecties.
- Bij niet-bacteriële prostatitis kan de urine die na de prostaatmassage wordt ingenomen, witte bloedcellen bevatten. Er worden echter geen bacteriën aangetroffen. De urinecultuur vertoont geen afwijkingen.
- Bij prostatodynie zal het urinespecimen helder zijn, zelfs nadat de arts stevig op de prostaat heeft gedrukt.
Vervolgonderzoek
In de meeste gevallen van chronische prostatitis is bovenstaande voldoende om een diagnose te stellen en aan te vangen met de behandeling. Af en toe kan iemand vage of ongebruikelijke symptomen hebben. Dan zal de arts andere diagnoses overwegen, zoals interstitiële cystitis of blaaspijnsyndroom, urethritis of plasbuisontsteking, goedaardige prostaatvergroting of zelfs prostaatkanker. In een dergelijke situatie kan de arts aanvullende bloedonderzoek of urineonderzoek aanbevelen, een echografie van de prostaat, een onderzoek van de blaas met een verlichte telescoop (cystoscopie) of een naaldbiopsie van de prostaat, waarbij een stukje weefsel wordt weggehaald ten behoeve van onderzoek onder de microscoop.Verwachte duur
Het kan weken tot maanden duren voordat de diagnose chronische prostatitis wordt gesteld. Sommige gevallen van chronische prostatitis reageren snel op behandeling en de symptomen verdwijnen dan binnen enkele dagen.In andere gevallen kunnen de symptomen weken of maanden aanhouden of zelfs over een periode van jaren terugkomen.Preventie
Chronische prostatitis kan niet worden voorkomen.Behandeling
Gedurende vele jaren vormden antibiotica de kern van de behandeling van chronische bacteriële prostatitis. Omdat het voor antibiotica moeilijk is om in de prostaatklier te komen, moeten ze gedurende een langere periode, vaak vier of meer weken, in hoge doses worden gegeven. Zelfs als er geen bacteriën in de urine worden aangetroffen, kan de arts vermoeden dat er sprake is van chronische bacteriële prostatitis. In die situatie zal hij of zij een antibioticakuur voorschrijven. Sommige mannen ervaren verlichting van deze behandeling. In veel gevallen zullen antibiotica echter niet het probleem oplossen. Er zijn andere mogelijke behandelingen is beschikbaar voor mannen die niet door antibiotica zijn geholpen:- Alfa-blokkers kunnen worden voorgeschreven om de spieren van de blaas te ontspannen. Deze kunnen symptomen van aandrang, nadruppelen en andere plasklachten verlichten. Soortgelijke effecten kunnen worden waargenomen met geneesmiddelen die de grootte van de prostaat verkleinen, waaronder finasteride.
- Pijnstillers, ontstekingsremmende medicijnen en spierverslappers kunnen helpen bij pijn en spierspasmen.
- Sommige mannen vinden verlichting met warme baden of met biofeedbacktraining om de spanning in de bekkenspieren te verminderen.
Het vermijden van cafeïne en alcohol kan irritatie van de blaas en prostaat verminderen. Sommige artsen raden aan om vaker te ejaculeren of door de prostaat regelmatig te masseren (prostaatmassage).
