Hoge bloeddruk en overgewicht: oorzaken, gevolgen & afvallen

Er is een sterk verband tussen overgewicht en hoge bloeddruk (hypertensie). De kans is tevens groter dat je bepaalde aandoeningen krijgt, zoals diabetes (suikerziekte), hart- en vaatziekten, gewrichtsaandoeningen en bepaalde vormen van kanker, als je overgewicht hebt. Mensen met hoge bloeddruk hebben een twee tot vier keer hoger risico op beroerte, hartaanval, hartfalen en atherosclerose (slagaderverkalking). Alle reden dus om af te vallen en er vervolgens voor te zorgen dat je een gezond gewicht handhaaft. Over het algemeen wordt aanbevolen om veel fruit, groenten en magere zuivelproducten te eten. Bovendien moet ervoor worden gezorgd dat er minder verzadigde en verborgen vetten worden gegeten, zoals die in worst, kaas en koek. Alcohol en met name zout voedsel moeten ook uit het menu worden geweerd. Wie dit advies serieus neemt en voldoende beweegt, merkt al snel de positieve effecten ervan: een verlaging van de bloedsuikerspiegel, gewichtsverlies en een bloeddrukverlaging.

• Oorzaken van hoge bloeddruk bij overgewicht
• Het hormoon ANP en je bloeddruk
• Oorzakelijk mechanisme
• Verband tussen insulinespiegel, vetweefsel en hoge bloeddruk
• Andere factoren die hypertensie verergeren
• Symptomen
• Gevolgen van hoge bloeddruk
• Gezonde voeding als preventieve maatregel
• BMI en buikomvang
• Afvallen bij overgewicht
• Wonderdiëten en jojo-effect
• Gezond eten en bewegen
• Eetgewoonten veranderen
• Voorkom verleidingen en vraag om hulp
• Zoek afleiding
• Iedere dag bewegen

Oorzaken van hoge bloeddruk bij overgewicht

Bij overgewicht wordt je hart en de bloedsomloop zwaarder belast, aangezien een grotere lichaamsmassa van bloed moet worden voorzien. Daarnaast ontstaan er ontstekingsprocessen in het buikvetweefsel in het lichaam. In de bloedvaten leiden deze processen tot voortijdige vaatverkalking (atherosclerose). De vaten verliezen hun elasticiteit en er vormt zich afzetting op de vaatwand, wat ook de bloeddruk verhoogt. Veel personen met ernstig overgewicht hebben ook een hoog vetgehalte in het bloed (triglyceriden, LDL-cholesterol), wat de wanden van de bloedvaten extra belast en atherosclerose in de hand werkt. Een vernauwing van de bloedvaten leidt uiteindelijk tot circulatiestoornissen. Dit beschadigt de inwendige organen, zoals hart en nieren.

Het metabolisme is vaak verminderd bij mensen met een hoge body mass index, ze produceren te veel van het bloedsuikerverlagende hormoon insuline. De reden hiervoor is meestal dat de lichaamscellen onvoldoende reageren op dit hormoon en het lichaam het daardoor in te hoge mate afgeeft. Een van de effecten van insuline is bijvoorbeeld om de afbraak van een bepaald eiwit (ANP, atriaal natriuretisch peptide) te bevorderen. ANP reguleert de bloeddruk in het menselijk lichaam. Zwaarlijvige mannen en vrouwen hebben vaak een verlaagd ANP-gehalte, wat op zijn beurt de bloeddruk verhoogt.

Het hormoon ANP en je bloeddruk

Oorzakelijk mechanisme

Een bepaald mechanisme maakt duidelijk waarom mensen met overgewicht of obesitas vaak aan hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten lijden: een hormoon die de bloeddruk verlaagt, wordt in hoge mate door hun vetweefsel opgenomen, wat ertoe leidt dat de geabsorbeerde stof niet (in voldoende mate) in de bloedbaan aanwezig is. Het verhoogde insulinegehalte bij fors overgewicht of obesitas is primair verantwoordelijk voor dit proces.

Het hormoon ANP (atriaal natriuretisch peptide) wordt normaal gesproken geproduceerd door cellen in het hart, meer bepaald in het rechteratrium, zodra een hoge bloeddruk ervoor zorgt dat de hartwand uitrekt. Wanneer het vrijgekomen hormoon in de bloedbaan circuleert, ontspannen de spieren en wordt het gevoel van dorst verminderd. Bovendien worden de nieren gestimuleerd om meer urine uit te scheiden. Al deze processen resulteren in een verlaging van de bloeddruk en beschermen het lichaam tegen hart- en vaatziekten zoals aderverkalking (atherosclerose), hartaanvallen of beroertes.

Verband tussen insulinespiegel, vetweefsel en hoge bloeddruk

Dit controlemechanisme is echter verstoord bij mensen met extreem overgewicht. Aangezien iemand met fors overgewicht een grotere kans op ​​hoge bloeddruk heeft, zou er eigenlijk een verhoogde productie en circulatie van hert hormoon ANP moeten zijn. In plaats daarvan is het tegenovergestelde waar: er zit bijzonder weinig ANP in hun bloedbaan. Het constant stijgende insulinegehalte zorgt voor een overproductie van dockingpunten (receptoren) voor het hormoon in het vetweefsel, wat ertoe leidt dat een groot deel van het ANP in het bloed zich aan de receptoren bindt en van daaruit letterlijk wordt 'afgezogen'. Er is dus een direct verband tussen insulinespiegels, vetweefsel en een verhoogd risico op hart- en vaatziekten.

Andere factoren die hypertensie verergeren

Het is bekend dat roken een negatieve invloed heeft op de bloeddruk omdat het de bloedvaten belast en atherosclerose bevordert. Ook kan stress de bloeddruk (tijdelijk) verhogen. Diabetes type 2 kan ook atherosclerose en hoge bloeddruk verergeren. Bovendien verhoogt overmatig alcoholgebruik de bloeddruk. Evenzo leidt het eten van te veel zout bij sommige mensen tot hogere bloeddrukwaarden.

Symptomen

Hoge bloeddruk wordt als een verraderlijke aandoening beschouwd omdat het aanvankelijk geen symptomen veroorzaakt en daarom lange tijd onopgemerkt kan blijven. Daarom moet de bloeddruk regelmatig worden gecontroleerd en moet in een vroeg stadium aangevangen worden met een ​​antihypertensieve behandeling.

Een zeer hoge bloeddruk kan merkbaar zijn door symptomen zoals duizeligheid, oorsuizen, hartkloppingen, gezichtsstoornissen (zoals wazig zien), kortademigheid, zweten of bewustzijnsverlies. Deze symptomen verdwijnen wanneer de bloeddruk weer normaal wordt. Onbehandelde, permanente hypertensie kan leiden tot ernstige schade aan de gezondheid.

Gevolgen van hoge bloeddruk

De gevolgen van hoge bloeddruk worden vaak onderschat. Beroerte, hartaanval en plotselinge hartdood vormen niet alleen een bedreiging voor ernstige maar zelfs levensbedreigende complicaties. Maar niet alleen het hart en de hersenen worden aangetast, ook de bloedvaten in het hele lichaam staan ​​onder permanent hoge druk. Onbehandelde hypertensie is een van de grootste risicofactoren om ziek te worden.

Het probleem van hoge bloeddruk is dat het in eerste instantie geen symptomen veroorzaakt. Pijn of merkbare afwijkingen treden alleen op als er al schade is ontstaan. De diagnose wordt daarom meestal gesteld tijdens een routineonderzoek door een arts. Je krijgt dan adviezen over het veranderen van levensstijl, aandacht voor je dieet, meer bewegen en mensen met overgewicht wordt geadviseerd om af te vallen. In sommige gevallen wordt direct medicatie voorgeschreven. Het is voor veel mensen echter moeilijk om hun leefstijl te veranderen en om trouw de tabletten volgens voorschrijft in te nemen, omdat er geen lijden is.

Je hart moet bij hypertensie constant pompen tegen de verhoogde druk, die het overweldigt en beschadigt. Een mogelijk gevolg is boezemfibrilleren, ook wel atriumfibrilleren of atriale fibrillatie genoemd. De onder druk staande slagaders kunnen veranderen, verharden en versmallen als gevolg van aderverkalking. Ook kan er door hoge bloeddruk de kans op groei en scheuren van een aneurysma groter doordat de druk op de vaatwand groter is.

De bloedvaten van de ogen hebben ook last van de hoge druk, er is een risico op verminderd zicht of verlies van gezichtsvermogen.
Vooral de nieren zijn betrokken omdat hoge bloeddruk niet alleen een oorzaak maar ook een gevolg is van chronische nierschade. Bij hoge bloeddruk is de druk in de bloedvaten te hoog waardoor er ook te veel druk op de nierfilters wordt uitgeoefend. Die raken beschadigd wat kan leiden tot nierfalen. Bij de ontwikkeling van etalagebenen, speelt hoge bloeddruk een belangrijke rol als risicofactor.

Gezonde voeding als preventieve maatregel

Mensen die risico lopen of getroffen worden, hoeven echter niet al hun hoop te vestigen op het levenslang slikken van medicijnen. Er zijn een paar maatregelen die je kunt nemen om overgewicht en hoge bloeddruk te voorkomen. Een preventieve maatregel is bijvoorbeeld uitgebalanceerde en gezonde voeding, die in combinatie met voldoende beweging overgewicht voorkomt en daarmee het risico op hoge bloeddruk aanzienlijk verlaagt. Veel mensen denken echter pas aan een gezonde levensstijl als er al complicaties zoals hoge bloeddruk zijn opgetreden. Ongeacht of je slechts licht overgewicht of obesitas hebt, er is bijna altijd de mogelijkheid van een dieet.

Het is belangrijk om je dieet en voedingspatroon consequent te veranderen en regelmatig te bewegen. Je wilt niet alleen afvallen, maar ook een gezond gewicht handhaven. Als je door ziekte overgewicht hebt, is het raadzaam om het dieet samen met een arts of voedingsdeskundige te bespreken om negatieve gevolgen voor de gezondheid bij het afvallen uit te sluiten. Dus als je op tijd begint af te vallen, heb je veel minder kans op hoge bloeddruk.

Diëten kunnen niet alleen preventief worden gebruikt. Personen met overgewicht die al een hoge bloeddruk hebben, kunnen ook positieve vorderingen maken door hun dieet te veranderen (zie onder).

BMI en buikomvang

Aan de hand van de body Mass Index (BMI) kun je bepalen of je een gezond gewicht hebt. Bij een BMI tussen de 25 en 30 ben je te zwaar en boven de 30 heb je ernstig overgewicht. Afvallen en streven naar een gezond gewicht is dan het dringende advies, om daarmee het risico op een te hoge bloeddruk en zogenoemde 'welvaartsziekten' te verminderen.

Niet alleen je BMI, maar ook je buikomvang is van belang. De buikomvang zegt iets over de hoeveelheid buikvet. Buikvet ligt dicht bij de organen en is een risicofactor voor diabetes type 2 en hart- en vaatziekten. Je bent te dik als je man bent en de omtrek van je middel meer is dan 102 cm of als je vrouw bent en de omtrek van je middel meer is dan 88 cm. Ligt je BMI ergens tussen 25 en 30 en is je buikomtrek niet te groot, probeer dan om niet verder aan te komen. Afvallen kan wel wenselijk zijn als je te kampen hebt met gezondheidsklachten die mede samenhangen met je gewicht. Maar als je BMI ergens tussen de 25 en 30 ligt en je buikomvang is te groot, dan moet je sowieso proberen om 10% af te vallen. Een dergelijke gewichtsafname kan al tot een significante gezondheidswinst leiden. Bij een BMI van 30 of meer is er duidelijk sprake van overgewicht en krijg je het advies om af te vallen. Ook hierbij geld dat gestreefd wordt naar een gewichtsafname van 10% (het doel is dus niet een ideaal gewicht).

Afvallen bij overgewicht

Wonderdiëten en jojo-effect

Er bestaan talloze diëten om af te vallen. Op internet kun je allerlei wonderdiëten vinden, die veel beloven maar weinig (blijvend) resultaat bieden. Vaak val je er snel van af, maar als je niet leert je eetgedrag te veranderen, heeft het geen blijvend effect en kun je het bereikte effect niet handhaven. Het beruchte jojo-effect treedt dan op: je vervalt al snel in je oude voedingspatronen en komt binnen de kortste keren weer op je oude gewicht.

Jojo-effect is niet alleen zeer frustrerend, maar het is ook nog eens slecht voor je lichaam. Je lichaam past zich tijdens het afvallen aan de veranderende omstandigheden aan, dat wil zeggen dat het minder energie binnenkrijgt, waardoor het ook minder gaat verbranden. Verander je dus na het dieet weer naar je normale eetpatroon, dan blijft je lichaam nog steeds op een lager pitje eten verbranden, en daardoor vliegen de kilo's er weer snel aan. Kortom: ga niet op dieet. Maar wat dan wel?

Gezond eten en bewegen

Om blijvend af te vallen zul je meer energie moeten verbruiken dan je inneemt. Je lichaam gaat dan vet verbranden en je valt af. Dit kun je bewerkstelligen door gezond te eten, meer te bewegen en (alleen bij ernstig overgewicht) een energiebeperkter dieet. Op de website van het Voedingscentrum kun je alles lezen over gezonde voeding. Het Voedingscentrum geeft praktische en gemakkelijk toepasbare tips. Heel veel mensen hebben baat bij een plantaardig dieet.

Eetgewoonten veranderen

Verander allereerst stap voor stap je gewoonten. Loop vooral niet te hard van stapel. Dat zorgt alleen maar voor teleurstellingen. Er zijn veel kleine stapjes te bedenken, die je per keer kunt invoeren. Neem de tijd. Gebruik bijvoorbeeld geen suiker meer in koffie en thee. Stop met het drinken van frisdrank en smeer je brood met halvarine in plaats van margarine of roomboter. Smeer het broodbeleg niet al te royaal en eet niet vaker dan één keer per dag kaas op brood. Drink niet meer elke avond alcohol en stap over op gezonde en licht verteerbare tussendoortjes in plaats van koekjes en chips.

Voorkom verleidingen en vraag om hulp

Voorkom verleidingen door niet te winkelen als je trek hebt en door zo min mogelijk snoep, snacks en koek in huis te halen. Maar ook door regelmatig en op vaste tijden te eten (verdeeld over de dag), en start de dag met een goed ontbijt. Kook niet meer dan je nodig hebt, schep niet voor een tweede keer op en eet rustig en ontspannen. Zoek steun in je omgeving, zowel in je directe omgeving als bij lotgenoten. Je kunt ook desgewenst professionele begeleiding inschakelen.

Zoek afleiding

Zoek afleiding als je het even moeilijk hebt. Spreek van te voren met jezelf af wat je gaat doen als je een 'eetbui' voelt opkomen. Ga een eindje wandelen, fietsen of hardlopen. Poets je tanden, ga in bad, neem wat kauwgom. Zoek een doe-activiteit: een kast leegruimen, een trui breien, schoffelen in de tuin, enz. Maak er echter geen probleem van als het een keertje misgaat. Dat je een keer uitglijdt is heel normaal. Sta op en ga weer verder. Ga verder niet te veel op de weegschaal staan: hierdoor kun je gemakkelijk ontmoedigd worden.

Iedere dag bewegen

Elke dag een half uur matig intensief bewegen heeft al een gunstig effect op je gezondheid. Hiermee wordt bedoeld dat je in die mate beweegt dat je hartslag en ademhaling iets versnelt, bijvoorbeeld de hond uitlaten, naar het werk fietsen of lopend de boodschappen doen. Neem de trap in plaats van de lift, enz. Beweeg zoveel je kunt, maar ga niet over je grenzen heen.

Lees verder

• Hoge bloeddruk behandeling: medicijnen en leefstijl
• Overgewicht en obesitas: definitie, gevolgen en behandeling
• Hoge bloeddruk gevolgen: hart, nieren, ogen en hersenen
• Hoge bloeddruk: symptomen, oorzaken, gevolgen en behandeling
• Hoge bloeddruk verlagen zonder medicijnen: voeding en dieet