Hersenbloeding: symptomen, oorzaak, behandeling en prognose

De belangrijkste symptomen van een hersenbloeding of hemorragische beroerte zijn verlammingen in het gezicht (scheve mond), verward en incoherent spreken en denken, verlammingen aan arm of been, verlies van gezichtsvermogen, en tintelingen. Een hersenbloeding, ook wel hemorragische beroerte genoemd, ontstaat als er plotseling een bloedvat in de hersenen openbarst of lekt, waardoor er bloed uit de bloedvaten in de hersenen terechtkomt en het omliggende hersenweefsel beschadigd raakt. De meest voorkomende oorzaak van een hersenbloeding is een hoge bloeddruk. Bij een hersenbloeding is het belangrijk dat je zo snel mogelijk behandeld wordt. Des te langer de hersenbloeding duurt, des te meer hersenweefsel beschadigd raakt en hoe ernstiger de gevolgen.

• Wat is een hersenbloeding?
• Hersenbloeding: hoe vaak komt het voor?
• Oorzaken van een hersenbloeding
• Hoge bloeddruk
• Hoofdtrauma
• Aneurysma
• Aangeboren bloedvatafwijkingen
• Amyloïde angiopathie
• Hersentumoren
• Drugsgebruik
• Bloed- of bloedingsstoornissen
• Beschermende factoren
• Voeding en leefstijl
• Vitamine C verlaagt kans op hersenbloeding
• B-vitamines verlagen mogelijk het risico op een beroerte
• Symptomen van een hersenbloeding
• Complicaties
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van een hersenbloeding
• Acute behandeling
• Operatie
• Medicatie
• Revalidatie
• Revalidatietraject
• Fysiotherapie
• Ergotherapie
• Logopedie
• Psychische begeleiding
• Duur van het traject
• Prognose
• Algemeen
• Langetermijnprognose beroerte op jonge leeftijd 'nogal slecht'
• Preventie: voorkomen van hersenbloedingen

Wat is een hersenbloeding?

Op een gewone zaterdagochtend zat Janine, 52 jaar, aan de keukentafel met een kop koffie toen ze ineens een stekende pijn in haar hoofd voelde, alsof iemand een elastiek strak om haar schedel trok. "Gewoon stress," dacht ze, maar toen begon haar arm te tintelen en voelde ze zich duizelig. Haar man zag haar gezicht scheef trekken en aarzelde geen moment – hij belde 112. In het ziekenhuis bleek het een hersenbloeding. De arts legde uit dat ze door snel te handelen haar leven hadden gered. Janine herinnert zich weinig van die ochtend, maar het besef dat een paar minuten het verschil maakten, is haar altijd bijgebleven.

Een hersenbloeding, ook wel hemorragische beroerte genoemd, ontstaat als er plotseling een bloedvat in de hersenen openbarst of lekt, waardoor er bloed uit de bloedvaten in de hersenen terechtkomt en het omliggende hersenweefsel beschadigd raakt.

Een hersenbloeding wordt in de volksmond ook wel een beroerte genoemd. Er worden twee typen beroerte onderscheiden:

• Ischemische beroerte (een herseninfarct), veroorzaakt door bloedstolsels in een slagader die de bloedtoevoer naar de hersenen blokkeert;
• Hersenbloeding, veroorzaakt door een bloeding in de hersenen.

Ongeveer 80% van alle beroertes zijn ischemisch. Bij een ischemische beroerte sluit een bloedstolsel of vaatvernauwing een bloedvat in de hersenen af, met als gevolg dat een deel van de hersenen te weinig zuurstof krijgt en afsterft.

Beschadiging van een deel van de hersenen door een onderbreking in de bloedtoevoer, wordt ook CVA (cerebrovasculair accident) genoemd.

De behandeling van een hersenbloeding is afhankelijk van de locatie, oorzaak en omvang van de bloeding. Chirurgie kan nodig zijn om de zwelling te verminderen, opgehoopt bloed te verwijderen en een bloeding te voorkomen. Bepaalde medicijnen kunnen ook worden voorgeschreven. Deze omvatten pijnstillers, corticosteroïden of diuretica teneinde zwelling te verminderen en anticonvulsiva om epileptische aanvallen onder controle te brengen. De behandeling van een hersenbloeding is erop gericht verdere bloedingen te voorkomen door de onderliggende oorzaak te behandelen of weg te nemen.

Hersenbloeding: hoe vaak komt het voor?

Een hersenbloeding is geen alledaags gespreksonderwerp, maar het treft meer mensen dan je misschien denkt. In Nederland krijgen elk jaar ongeveer 5.000 mensen hiermee te maken. Dat is zo’n 15% van alle beroertes. In België zijn de cijfers vergelijkbaar, met jaarlijks iets meer gevallen per hoofd van de bevolking door iets hogere risicofactoren zoals roken en obesitas. Wereldwijd? Daar lopen de aantallen in de miljoenen. Elk jaar krijgen meer dan 10 miljoen mensen een beroerte, en daarvan is 10-20% een hersenbloeding.

Mannen versus vrouwen: wie loopt meer risico?
Hersenbloedingen discrimineren niet, maar er zijn wél verschillen tussen mannen en vrouwen. Mannen hebben over het algemeen een iets hoger risico, vooral als ze jonger zijn. Hoge bloeddruk, vaak gecombineerd met een ongezondere leefstijl, speelt daarbij een rol. Bij vrouwen stijgt de kans vooral na de menopauze. Hormonen zoals oestrogeen beschermen normaal gesproken de bloedvaten, maar na de menopauze verdwijnt dat schild langzaam.

En dat is nog niet alles. Vrouwen hebben vaker een slechtere uitkomst na een hersenbloeding. Dat kan komen door subtiele verschillen in bloedvaten of hoe het lichaam op schade reageert. Een reminder om extra goed op jezelf te letten, ongeacht je leeftijd.

Kinderen versus volwassenen: hoe zit dat?
Bij kinderen is een hersenbloeding zeldzaam, maar het komt voor. Vaak door aangeboren afwijkingen zoals arterioveneuze malformaties (een abnormale verbinding tussen aderen en slagaders). Bij volwassenen, vooral na de 50, zijn hoge bloeddruk en diabetes veel vaker de boosdoeners.

Interessant genoeg hebben baby’s een aparte categorie. Tijdens de geboorte kunnen complicaties, zoals zuurstoftekort, leiden tot een hersenbloeding. Maar dankzij de plasticiteit van een babybrein is het herstelpotentieel vaak verbazingwekkend hoog.

Klimaat en geografie: wat doet je omgeving?
Je locatie en het klimaat waarin je leeft, kunnen verrassend veel invloed hebben. Neem de Nederlandse overzeese gebieden zoals Aruba en Curaçao: hier zijn hersenbloedingen iets vaker gerelateerd aan slecht gecontroleerde hoge bloeddruk. Eetgewoonten (gefrituurd eten, zoutgebruik) en minder toegang tot preventieve zorg spelen daarbij een rol.

In koude klimaten, zoals Scandinavië, kunnen schommelingen in temperatuur de bloeddruk beïnvloeden, wat het risico verhoogt. Zelfs een koude winterdag in Nederland kan bij kwetsbare mensen de trigger zijn voor een beroerte.

Nederland en België: gelijkenissen en verrassingen
In Nederland en België zien we opvallend veel gelijkenissen in het aantal hersenbloedingen, maar er zijn subtiele verschillen.

• Nederland: Hier wordt de nadruk gelegd op preventie via huisartsen en gezondheidsprogramma’s. Resultaat? Een relatief lage sterfte na een hersenbloeding.
• België: Hier is de consumptie van rood vlees en roken iets hoger, wat net een extra risico kan toevoegen. Dat benadrukt het belang van gerichte preventie, zoals betere controle van bloeddruk en gezondere voedingspatronen.

Genetica: zit het in je bloed?
Soms zit het risico letterlijk in je DNA. Erfelijke aandoeningen zoals Marfan-syndroom of Ehlers-Danlos maken de bloedvaten kwetsbaarder en verhogen je risico op een hersenbloeding. Als een ouder of grootouder er een heeft gehad, is jouw kans ook groter.

En hier is iets fascinerends: Aziatische bevolkingsgroepen hebben wereldwijd een hoger risico. Dit komt waarschijnlijk door genetische verschillen in hoe bloedvaten zich vormen en reageren op hoge bloeddruk.

Wereldwijde verschillen: van West tot Oost
Wereldwijd toont de epidemiologie een duidelijk patroon.

• Hoog risico: Sub-Sahara Afrika en Zuidoost-Azië. Hier zijn hoge bloeddruk, slecht gecontroleerde diabetes en beperkte toegang tot zorg belangrijke factoren.
• Laag risico: Noordwest-Europa, inclusief Nederland. Preventieve zorg en betere leefstijlen maken een groot verschil.
• Unieke trends: In Japan zijn hersenbloedingen fors gedaald dankzij een nationale campagne tegen zoutgebruik. Het land laat zien dat kleine veranderingen grote resultaten kunnen opleveren.

Een blik op de toekomst
Met een ouder wordende wereldbevolking zullen hersenbloedingen in absolute aantallen toenemen. Maar de technologie staat niet stil. Van AI-gestuurde risicomodellen tot genetische tests: we komen steeds dichter bij gepersonaliseerde preventie.

Hersenbloedingen blijven een serieuze aandoening, maar door deze verschillen te begrijpen en preventie te verbeteren, maken we de toekomst steeds een beetje helderder. Zorg goed voor jezelf – je hersenen verdienen het! 🧠✨

Oorzaken van een hersenbloeding

Hoge bloeddruk

De meest voorkomende oorzaak van een hersenbloeding is onbehandelde hypertensie (hoge bloeddruk). Door hoge bloeddruk verslechtert de kwaliteit van bloedvaten. Na verloop van tijd kan een verhoogde bloeddruk de arteriële wanden verzwakken, waardoor er een scheurtje in komt en er uiteindelijk een hersenbloeding ontstaat.

Hoofdtrauma

Letsel is de meest voorkomende oorzaak van een hersenbloeding voor mensen onder de 50 jaar.

Aneurysma

Een uitstulping van de wand van een hersenslagader die uiteindelijk kan barsten.

Aangeboren bloedvatafwijkingen

Een arterioveneuze malformatie is een aangeboren afwijking van de bloedvaten waarbij er een directe verbinding ontstaat tussen kleine slagaders en kleine aders en dit kan later in het leven een hersenbloeding veroorzaken.

Amyloïde angiopathie

Dit betreft een erfelijke ziekte van de bloedvaten, waardoor hersenbloedingen kunnen ontstaan. In de wand van die vaten hoopt zich amyloïd op. Dit is een giftig eiwit. Dit veroorzaakt herhaaldelijk hersenbloedingen en infarcten, vooral bij oudere personen.

Hersentumoren

Een hersentumor zoals een angioom of hersenmetastasen (uitgezaaide kanker naar de hersenen) kunnen een hersenbloeding veroorzaken.

Drugsgebruik

Cocaïne- of drugsmisbruik kan de bloedvaten verzwakken en leiden tot bloedingen in de hersenen in het gebied waar de tumor zich bevindt.

Bloed- of bloedingsstoornissen

Door een probleem met de bloedstolling kan ook gemakkelijker een hersenbloeding ontstaan. Voorbeelden hiervan zijn hemofilie en sikkelcelanemie.

Beschermende factoren

Beschermende factoren van een hersenbloeding omvatten je voeding en lichaamsbeweging.

Voeding en leefstijl

Je moet ernaar streven voedingsmiddelen te eten die de gezondheid van hart en hersenen verbeteren. Voedingsmiddelen met een hoog gehalte aan verzadigde vetten, transvet en cholesterol kunnen het cholesterolgehalte in het bloed verhogen. Calorierijke voeding en gebrek aan lichaamsbeweging kunnen leiden tot overgewicht en obesitas. Overgewicht kan bijdragen aan verhoogde bloeddruk, diabetes, hartaandoeningen en beroertes. Je moet ook voldoende bewegen en actief blijven. Lichaamsbeweging helpt mensen niet alleen om af te vallen, maar kan ook bijdragen aan het verlagen van het risico op een beroerte.

Vitamine C verlaagt kans op hersenbloeding

Voeding die rijk is aan vitamine C kan mogelijk het risico op een hersenbloeding verlagen. Dat blijkt uit een onderzoek dat werd gepresenteerd tijdens een jaarlijkse bijeenkomst van de American Academy of Neurology. Aan het onderzoek werkten 65 mensen mee die een hersenbloeding hebben gehad en een controlegroep van 65 gezonde personen. Bij alle deelnemers werd het vitamine C-gehalte in het bloed gemeten. Bij 41 procent bleek het gehalte aan vitamine C normaal, bij 45 procent was het laag en bij 14 procent kon er gesproken worden van een tekort aan vitamine C. Over het algemeen bleken de patiënten die een hersenbloeding hadden doorgemaakt weinig vitamine C in hun bloed te hebben, terwijl de gezonde proefpersonen normale gehaltes lieten zien. (Bron: www.nationalezorggids.nl, 19 februari 2014.)

B-vitamines verlagen mogelijk het risico op een beroerte

Chinees onderzoek wijst erop dat vitamine B-supplementen mogelijk het risico op een beroerte kunnen verlagen. Het onderzoek is gepubliceerd in het medische tijdschrift Neurology. Eerdere studies op dat gebied lieten onduidelijke resultaten zien. Derhalve bestudeerden Chinese wetenschappers 14 onderzoeken met bijna 55.000 patiënten. In deze studies werd de werking van vitamine B vergeleken met een placebo (een als geneesmiddel voorgeschreven middel zonder werkzame bestanddelen) of een hele lage dosis van de vitamine. De deelnemers werden gedurende minimaal zes maanden gevolgd. In totaal kregen bijna 2.500 deelnemers een beroerte.

Vitamine B verlaagde de kans op een beroerte met in totaal 7%. Op de ernst van een beroerte of de kans van overlijden bleken de vitamine B-supplementen geen invloed te hebben. Foliumzuur leek het effect te verminderen. De onderzoekers keken daarnaast specifiek naar vitamine B12 en zagen geen lager risico op een beroerte. (Bron: www.gezondheidsnet.nl, 23 september 2013.)

Symptomen van een hersenbloeding

De symptomen van een hersenbloeding kunnen variëren en hangen af van de plek in de hersenen die getroffen wordt en de grootte van het getroffen gebied. De klachten ontstaan plotseling en kunnen zijn:

• verlammingen in het gezicht (bijvoorbeeld een scheve mond);
• verward en incoherent spreken en denken;
• verlammingen of zwakheid aan arm of been;
• verlies van of veranderingen in gezichtsvermogen;
• tintelingen of gevoelloosheid (in ledematen of tong);
• een plotselinge ernstige hoofdpijn;
• misselijkheid of braken;
• slikproblemen;
• moeilijkheid schrijven of lezen;
• verlies van de fijne motoriek, zoals trillende handen;
• verlies van coördinatie;
• wankel gevoel, evenwichtsverlies en duizeligheid;
• een abnormale smaaksensatie;
• bewustzijnsverlies.

Houd in gedachten dat veel van deze symptomen afzonderlijk ook kunnen worden veroorzaakt door andere omstandigheden dan een hersenbloeding.

Complicaties

Wat zijn de complicaties van een hersenbloeding? Afhankelijk van de locatie van de bloeding en hoe lang je hersenen zonder zuurstof waren, kunnen complicaties bestaan uit:

• verminderde taalvaardigheid
• vermoeidheid
• problemen met slikken
• problemen met he gezichtsvermogen
• verlammingen of gevoelsstoornissen aan één kant van het lichaam
• longontsteking
• cognitieve stoornissen (geheugenverlies, problemen met denken), verwardheid
• zwelling van de hersenen
• toevallen
• depressie, emotionele problemen
• koorts

Onderzoek en diagnose

Beeldvormend onderzoek wordt gebruikt om de exacte locatie van de bloeding in de hersenen te lokaliseren. Onder meer een CT- of MRI-scan van de hersenen kan worden gedaan. Bloedonderzoek en eventueel een hartfilmpje of een onderzoek van de bloedvaten in de hals, kunnen ook nodig zijn.

Behandeling van een hersenbloeding

Een hersenbloeding is een medische noodsituatie die onmiddellijke aandacht vereist. Als je denkt dat iemand een hersenbloeding heeft, bel dan direct 112. De behandeling begint vaak al in de ambulance, omdat snelle actie levens kan redden en de kans op blijvende schade vermindert. In het ziekenhuis volgt dan een uitgebreid behandeltraject.

Acute behandeling

In het ziekenhuis gaat de focus op het stabiliseren van de patiënt. De artsen controleren de bloeddruk, zorgen voor voldoende zuurstof en starten vaak meteen met medicijnen om de zwelling van de hersenen te verminderen. Soms wordt er ook bloedverdunnende medicatie gegeven om te voorkomen dat er nog meer bloedvaten barsten.

Operatie

Als de bloeding groot is of druk veroorzaakt op de hersenen, kan een spoedoperatie nodig zijn. Hierbij wordt het opgehoopte bloed verwijderd en, indien nodig, wordt het beschadigde bloedvat hersteld. Dit haalt de druk van de hersenen af en voorkomt verdere schade. Soms wordt er een drain geplaatst om het hersenvocht af te voeren en zwelling te verminderen.

Medicatie

Naast de acute zorg kunnen medicijnen worden voorgeschreven om risicofactoren zoals hoge bloeddruk of een stollingsprobleem onder controle te houden. Bloeddrukverlagers zijn essentieel om te voorkomen dat de bloeding verergert of dat er opnieuw een bloeding ontstaat. Andere medicijnen helpen bij het herstellen van de bloedcirculatie en hersenfunctie.

Revalidatie

Na een hersenbloeding volgt vaak een lange periode van revalidatie. Afhankelijk van de schade kan dit bestaan uit fysiotherapie, ergotherapie, en logopedie. Het doel is om functies zoals praten, bewegen en zelfstandig functioneren weer terug te krijgen. De revalidatie kan weken, maanden of zelfs jaren duren, afhankelijk van de ernst van de bloeding.

Revalidatietraject

Na een hersenbloeding begint het revalidatietraject zodra de patiënt stabiel is. Dit traject verschilt per persoon, afhankelijk van de ernst van de bloeding en de schade aan de hersenen. Hier volgt wat je kunt verwachten tijdens het herstelproces.

Fysiotherapie

Het doel van fysiotherapie is om de verloren bewegingen en kracht terug te winnen. Dit kan variëren van opnieuw leren lopen tot het herstellen van fijne motoriek. In het begin worden vaak eenvoudige oefeningen gedaan, gericht op het versterken van spieren en verbeteren van de balans. Naarmate het herstel vordert, worden de oefeningen intensiever om het dagelijks functioneren te verbeteren.

Ergotherapie

Ergotherapie richt zich op het leren omgaan met praktische vaardigheden in het dagelijks leven. Denk hierbij aan jezelf aankleden, koken, of andere dagelijkse taken uitvoeren. De ergotherapeut helpt om weer zelfstandig te worden en biedt hulpmiddelen of technieken om bepaalde handelingen makkelijker te maken.

Logopedie

Als praten of slikken moeilijk is geworden na de hersenbloeding, komt logopedie in beeld. De logopedist werkt aan spraak- en taalvaardigheden en helpt bij het herstellen van het vermogen om duidelijk te communiceren. Ook als er slikproblemen zijn, wordt hier intensief aan gewerkt om veilig te kunnen eten en drinken.

Psychische begeleiding

Naast fysieke en praktische begeleiding is er ook vaak aandacht voor het mentale aspect van herstel. Een hersenbloeding kan emotioneel zwaar zijn, en psychologische begeleiding helpt bij het verwerken van wat er is gebeurd. Dit helpt bij het omgaan met mogelijke beperkingen of veranderingen in het leven.

Duur van het traject

Het revalidatietraject duurt weken tot maanden, afhankelijk van de mate van herstel. In sommige gevallen is langdurige ondersteuning nodig, vooral als er blijvende beperkingen zijn. Het traject wordt op maat gemaakt en regelmatig geëvalueerd om te zien waar extra ondersteuning nodig is.

Het doel van de revalidatie is om zoveel mogelijk zelfstandigheid en kwaliteit van leven terug te krijgen, stap voor stap.

Prognose

Algemeen

Veel mensen die een hersenbloeding hebben gehad, overleven. Overlevingspercentages nemen echter af wanneer de bloeding optreedt in bepaalde delen van de hersenen of als de initiële bloeding erg groot was. In principe moet je binnen drie uur na de start van de intracerebrale bloeding behandeld worden; de resultaten zijn dan over het algemeen beter. Des te langer je zonder behandeling blijft, des te groter de kans dat je ernstige complicaties krijgt, zoals een tweede bloeding of een bloeding op een andere locatie, een infectie, blijvende zenuwschade, een coma en de dood.

Als je de bloeding overleeft, kan het herstel en het revalidatieproces vele maanden duren. De overlevingskansen bedragen ongeveer 60% en grofweg 70% van de mensen die het overleven ervaart langdurige beperkingen na een intracerebrale bloeding zoals:

• doorligwonden
• depressie
• longontsteking
• urineweginfectie
• urine-incontinentie
• moeite met spreken
• moeite met bewegen aan één kant van het lichaam
• het verlies van gevoel aan één kant van het lichaam
• geheugenproblemen
• hoofdpijn
• vermoeidheid

Binnen enkele weken tot een half jaar kunnen veel uitvalsverschijnselen herstellen. Door oefenen kun je leren met de uitvalsverschijnselen om te gaan. Je kunt ook hulpmiddelen krijgen.

Langetermijnprognose beroerte op jonge leeftijd 'nogal slecht'

Een op de acht jongvolwassenen die in Nederland door een beroerte of hersenbloeding worden getroffen, is 10 jaar nadien nog steeds afhankelijk van zorg, zo blijkt uit een studie uitgevoerd door Frank-Erik de Leeuw en collega’s in Nijmegen (Stroke, 2014; epub 27 februari). Eerdere studies kwamen tot iets minder slechte uitkomsten, zeggen de auteurs, maar die betroffen vaak een wat jongere onderzoeksgroep en hanteerden een minder specifieke vragenlijst. 'Samenvattend: de prognose na een ischemische en hemorragische beroerte op jonge leeftijd is nogal slecht,' aldus de onderzoekers. (Bron: Ned Tijdschr Geneeskd. 2014;158:C2086)

Preventie: voorkomen van hersenbloedingen

De kans op een beroerte kan verminderd worden door:

• Het behandelen van hoge bloeddruk: studies tonen aan dat 80% van de patiënten met een hersenbloeding, een voorgeschiedenis hebben van hoge bloeddruk. Het belangrijkste is verandering van voeding, lichaamsbeweging en medicatie.
• Niet roken.
• Geen drugs gebruiken. Cocaïne verhoogt het risico van een hersenbloeding.
• Rij voorzichtig en draag een gordel.
• Draag altijd een helm op een (motor)fiets.
• Corrigerende chirurgie. Als een persoon lijdt aan afwijkingen, zoals aneurysma's, kan een operatie helpen om te voorkomen dat deze zwakke plek in de toekomst voor problemen zorgt.

Lees verder

• Beroerte of CVA: symptomen, oorzaken en behandeling
• Herseninfarct: symptomen, oorzaak, gevolgen en behandeling
• TIA: symptomen, oorzaken, behandeling, prognose en preventie
• Atherosclerose (aderverkalking): symptomen en behandeling
• Hoge bloeddruk: symptomen, oorzaken, gevolgen en behandeling