Lepeltjesnagels (koilonychia): symptomen en oorzaken

Koilonychia is de medische term voor lepeltjesnagels, wat verwijst naar de aanwezigheid van een nagelafwijking in de vorm van dunne en holronde nagels. Lepeltjesnagels kunnen veroorzaakt worden door diverse onderliggende aandoeningen, maar het kan ook veroorzaakt worden door agressieve chemische stoffen waarmee je nagels in aanraking komen. Bij baby's en jonge kinderen komt het soms voor aan de grote teennagels en de duimnagels. Dit betreft geen afwijking en de afwijking zal vanzelf uit de nagel groeien. Behandeling van lepeltjesnagels of koilonychia hangt af van de oorzaak. Vermijd het in aanraking komen met agressieve chemische stoffen of bescherm je handen. Verder is onderzoek naar interne problemen geboden bij onverklaarde lepeltjesnagels.

• Wat zijn lepeltjesnagels?
• Synoniemen
• Koilonychia symptomen
• Oorzaken van lepeltjesnagels
• Aandoeningen
• Vitamine B12-tekort
• IJzertekort
• Trauma aan de nagel
• Agressieve stoffen
• Beroepsziekte
• Voedingstekorten
• Risicofactoren koilonychia
• Lepeltjesnagels of koilonychia bij baby of kind
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van holle nagels
• Onderliggende aandoening behandelen
• IJzerrijk voedsel
• Zelfzorg
• Prognose van lepeltjesnagels
• Preventie

Wat zijn lepeltjesnagels?

Lepeltjesnagels is een aanduiding voor een type nagelafwijking, waarbij de nagels dun en holrond zijn (holle nagels). Het is een veelvoorkomende nagelafwijking die gemakkelijk over het hoofd kan worden gezien, aangezien milde gevallen soms moeilijk te herkennen zijn. De naam is afgeleid van het Griekse woord 'Koilos' (= hol) en 'Onyx' (= nagel).

Synoniemen

de medische benaming van lepeltjesnagels is koilonychia. Het s de term voor holle nagels. In de literatuur wordt soms ook de naam spoon nails gebezigd.

Koilonychia symptomen

De symptomen van lepeltjesnagels of koilonychia zijn:

• een holle vorm van de nagel
• in het midden is de nagelplaat enigszins verzonken
• naar de nagelwallen loopt de nagelplaat iets omhoog
• de nagelplaat is vaak ook iets dunner dan normaal
• één nagel of meerdere nagels zijn aangedaan

Een normale nagel heeft een licht bolle kromming van de nagelplaat, maar bij een lepeltjesnagel is de nagelplaat in het midden daarentegen enigszins verzonken en naar de nagelwallen loopt het juist weer iets omhoog. De nagel zier eruit als een lepeltje, waar een druppel op kan blijven liggen. Tevens is de nagelplaat veelal wat dunner dan normaal. Lepeltjesnagels zijn op zich ongevaarlijk, maar de nagelafwijking kan een indicatie zijn van een ernstiger onderliggend gezondheidsprobleem wat medische aandacht behoeft.

Oorzaken van lepeltjesnagels

De oorzaken van lepeltjesnagels kan sterk variëren. Erfelijkheid kan een rol spelen, maar hoeft niet.

Aandoeningen

Met lepeltjesnagels geassocieerde afwijkingen of aandoeningen zijn:

• Plummer-Vinson syndroom. Een ernstig ijzergebrek kan resulteren in het syndroom van Plummer-Vinson.
• Hemochromatose. Dit duidt op een ziekte waarbij er teveel ijzer in het lichaam aanwezig is.
• Schildklierziekten. Lepeltjesnagels kunnen ook optreden bij schildklieraandoeningen, zoals hypothyreoïdie waarbij je schildklier te weinig schildklierhormonen maakt.
• Nierinsufficiëntie (onvoldoende nierwerking).
• Perifere ischemie. Ischemie verwijst naar weefselschade welke wordt veroorzaakt door gebrek aan bloed en zuurstof, als gevolg van een bloedstolsel dat een vernauwde slagader blokkeert.
• Systemische lupus erythematodes (SLE). SLE is een auto-immuunziekte, met symptomen in allerlei organen. Het kan ook nagelafwijkingen veroorzaken.
• Ziekte van Raynaud. Hierbij zijn je vingers en tenen soms niet goed doorbloed, waardoor ze verkleuren.
• Nail-patella syndroom. Dit is een autosomaal dominante aandoening die afwijkingen aan de nagels, knieschijven, ogen, het bekken en soms ook de nieren veroorzaakt.
• Malnutritie (ondervoeding).

Bepaalde inflammatoire huidaandoeningen, waaronder psoriasis en lichen planus, worden ook geassocieerd met koilonychia of lepeltjesnagels.

Vitamine B12-tekort

Als je lichaam te weinig B12 binnenkrijgt, worden je nagels erg droog, broos en gaan ze er donkerder uitzien. Lepeltjesnagels worden ook geassocieerd met een vitamine B12-tekort. Voedsel dat rijk is aan vitamine B12 is onder ander (vette) vis, lever, eieren en zuivelproducten zoals kaas en melk.

IJzertekort

Een tekort aan ijzer kan leiden tot lepeltjesnagels of koilonychia:

• IJzergebreksanemie. Anemie (bloedarmoede), in het bijzonder ijzergebreksanemie (bloedarmoede als gevolg van ijzergebrek), komt vaak voor. Een ijzertekort kan verschillende oorzaken hebben, zoals onder meer een tekort in de voeding, verminderde opname van ijzer in de dunne darm of bloedverlies.
• IJzertekort zonder anemie. Veelal treden de symptomen van een ijzertekort (snel vermoeid, een bleke huid, snel buiten adem, rusteloze benen, nagelafwijkingen) al op voordat er sprake is van bloedarmoede.

Trauma aan de nagel

Een trauma aan de nagel kan leiden tot een lepeltjesnagel of koilonychia.

Agressieve stoffen

Je nagels kunnen ook beschadigd raken door het gebruik van agressieve chemische stoffen, zoals:

• benzine;
• diesel;
• thinner;
• terpentine;
• zepen; en
• oliën.

Beroepsziekte

Lepeltjesnagels komen bij sommige beroepen vaker voor (beroepsziekte), bijvoorbeeld als je vaak in contact komt met oliën, zepen en oplosmiddelen. Het wordt vaak gezien bij mensen die in een autogarage werken, schilders, glaszetters, maar ook bij tandartsen en slagers.

Voedingstekorten

Veranderingen aan de nagels zoals lepeltjesnagels of koilonychia, kan komen door een voedingstekort. IJzergebrek is de meest voorkomende oorzaak van koilonychia. IJzergebreksanemie is 's werelds meest voorkomende voedingsdeficiëntie-aandoening en komt het meest voor bij vrouwen in de vruchtbare leeftijd en kinderen. IJzergebrek kan het gevolg zijn van een van de volgende gezondheidsproblemen:

• onvoldoende ijzer in de voeding
• onvermogen om voldoende ijzer uit het dieet te absorberen
• ondervoeding
• een maagbloeding of darmbloeding
• kanker
• coeliakie (glutenintolerantie)

Onvoldoende inname van foliumzuur, eiwit en vitamine C kan ook bijdragen aan een ijzertekort.

Risicofactoren koilonychia

Mensen die ouder zijn of een slechte bloedstroom naar hun vingers en tenen hebben, kunnen dunnere nagels hebben, wat hun risico op het ontwikkelen van koilonychia of lepeltjesnagels kan vergroten. Mensen met een hoger risico op ijzertekort, zoals menstruerende vrouwen, vegetariërs en veganisten, lopen mogelijk een groter risico om koilonychia te ontwikkelen.

Onderzoek en diagnose

Vaak zal de arts de diagnose lepeltjesnagels of koilonychia stellen op basis van hun uiterlijk. De arts zal tevens nagaan wat de onderliggende oorzaak is van lepeltjesnagels. De arts zal vragen stellen over je gezondheid en je medische voorgeschiedenis in ogenschouw nemen. Aan de hand van bloedonderzoek kan onderzocht worden of er sprake is van een ijzertekort, een ijzeroverschot of een vitamine B12-tekort. Als er geen sprake is van een systemische ziekte of een tekort, dan kan lepeltjesnagels het gevolg zijn van nagelschade, erfelijkheid of omgevingsfactoren. Lepelnagels zonder onderliggende systemische ziekte zijn niet van invloed op je gezondheid.

Behandeling van holle nagels

Hoe worden lepelnagels of koilonychia behandeld?

Onderliggende aandoening behandelen

Als lepeltjesnagels zijn geassocieerd met een specifieke aandoening, zal de arts een behandelingsplan voor die ziekte opstellen. Bloedarmoede is de meest voorkomende oorzaak van lepeltjesnagels. In dat geval zal de arts ijzersupplementen voorschrijven en dieetveranderingen aanbevelen, zodat je meer ijzer uit voedsel binnenkrijgt. Zorg ervoor dat je de aanwijzingen van de arts opvolgt bij het nemen van de ijzersupplementen, zodat je lichaam de juiste hoeveelheid opneemt. Als je lichaam geen vitamine B12 uit levensmiddelen absorbeert, kan de arts periodieke vitamine B12-injecties voorschrijven.

IJzerrijk voedsel

Eet een ijzerrijk dieet om bloedarmoede te voorkomen:

• rundvlees
• lamsvlees
• gevogelte
• donkergroene groenten zoals spinazie, postelein, paksoi, andijvie
• gedroogd fruit, zoals rozijnen en abrikozen
• brood en volkorenproducten
• peulvruchten
• noten

Je lichaam kan meer ijzer uit vlees opnemen dan uit andere bronnen. Als je ervoor kiest om geen vlees te eten, is het verstandig om te kiezen voor vleesvervangers met voldoende ijzer. Meer voedsel consumeren met vitamine C helpt je lichaam om ijzer uit voedsel te absorberen.

Zelfzorg

Er zijn enkele basismaatregelen die je kunt doen om de conditie van je lepels te verbeteren:

• Houd je nagels schoon en kort.
• Gebruik een huidverzachter of olie om je nagels goed gehydrateerd te houden.
• Vermijd nagelbijten.

Prognose van lepeltjesnagels

Hoe lang het duurt voordat lepeltjesnagels of koilonychia herstelt, is afhankelijk van de oorzaak. Als lepeltjesnagels verband houden met bloedarmoede, kun je je een week na het verhogen van je ijzerinname weer wat beter voelen, maar het kan maanden duren voordat dit zichtbaar wordt in de nagels. Je vingernagels groeien langzaam en je teennagels groeien nog langzamer. Bij vingernagels die zijn aangedaan door koilonychia, bedraagt de hersteltijd gemiddeld zes maanden, terwijl dit twaalf tot achttien maanden bedraagt bij teennagels.

Preventie

Wat kunt je doen om lepelnagels te voorkomen? Het is belangrijk om je nagels schoon en kort te houden om trauma aan de nagels te voorkomen, en ook om infecties in de beschadigde gebieden te voorkomen. Het gebruik van een huidverzachter of olie op je nagels na het douchen of baden zal ervoor zorgen dat ze in goede conditie blijven.

Andere preventieve maatregelen bestaan uit:

• Vermijd nagelbijten.
• Zorg ervoor dat je schoenen goed passen en houd je voeten schoon en droog.
• Gebruik geen nagellak totdat je nagels weer normaal zijn.
• Draag werk- of huishoudhandschoenen om je handen te beschermen tijdens het werken met chemicaliën of het afwassen.
• Eet een voedzaam dieet.

Lees verder

• Broze nagels: oorzaken en behandeling van brokkelige nagels
• Schimmelnagels: symptomen wit-gele, groene of bruine nagels
• Gele nagel-syndroom: symptomen, oorzaak en behandeling
• Lijnen van Beau: overdwarse groeven nagel / deuken nagel
• Nagelbijten (onychofagie): symptomen, oorzaak en afleren