Koilonychia (lepeltjesnagels): Nagelaandoening

Nagels geven een goed idee over de gezondheid van een persoon. Sommige patiënten ervaren als gevolg van een medisch probleem wijzigingen aan de nagel(s). Dit uit zich in veranderingen aan de kleur, vorm of textuur van de nagels. Lepeltjesnageltjes (koilonychia) is een nagelafwijking waarbij de vorm van de nagels aangetast is. De nagels van patiënten met koilonychia buigen naar binnen en doen denken aan het uiterlijk van een lepel. De misvormde nagels komen voor bij heel wat aandoeningen, al spelen omgevingsfactoren ook een rol. Het is van belang om elke nagelwijziging te laten controleren door een arts zodat hij het eventueel onderliggend probleem zo snel mogelijk kan diagnosticeren en aanpakken.

• Epidemiologie van koilonychia
• Oorzaken: Symptoom van andere aandoening
• Auto-immuunaandoeningen
• Behandeling voor kanker
• Blootstelling aan de omgeving
• Genetische aandoeningen
• Huidziekten
• Trauma aan de nagel
• Verzorgingsproducten
• Voedingstekorten
• Andere aandoeningen
• Risicofactoren van nagelafwijking
• Symptomen: Misvormde nagels
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van lepeltjesnagels
• Prognose van nagelaandoening
• Preventie

Epidemiologie van koilonychia

Koilonychia bij volwassenen duidt vaak op een ernstig onderliggend medisch probleem. Bij circa 30% van de pasgeboren baby’s komen lepeltjesnageltjes voor, maar dit verdwijnt meestal spontaan na enkele jaren. Baby’s hebben de nagelafwijking vaak aan de grote tenen die nog erg fragiel zijn op jonge leeftijd. Baby’s met lepeltjesnagels lijden echter soms ook aan een ziekte.

Oorzaken: Symptoom van andere aandoening

Meestal is koilonychia een symptoom van een andere aandoening. Diverse oorzaken zijn bekend voor de misvormde nagels, maar soms is de oorzaak niet te achterhalen.

Auto-immuunaandoeningen

Patiënten met systemische lupus erythematosus, een auto-immuunziekte, lijden soms aan koilonychia. Naast de nagelverandering kampt de patiënt ook met vermoeidheid, koorts en gezwollen gewrichten.

Behandeling voor kanker

Chemotherapie en radiotherapie zijn belangrijke kankerbehandelingen die soms ook leiden tot koilonychia.

Blootstelling aan de omgeving

Sommige mensen, zoals haarstylisten, werken vaak met producten die petroleum bevatten. Zij lopen hierdoor meer risico op het krijgen van koilonychia. Ook het werken met andere chemische middelen verhoogt het risico op de misvormde nagels. De nagelafwijking komt bovendien vaker voor bij patiënten die op grote hoogte leven. De lucht op hogere hoogten bevat namelijk minder zuurstof dan op lagere niveaus. Door verminderde zuurstof gaat het lichaam extra rode bloedcellen produceren, waardoor de toevoer van ijzer door het lichaam wordt uitgeput. Wanneer mensen op grote hoogte leven en lijden aan de nagelziekte, zijn deze vaak van middelbare leeftijd. Deze patiënten eten bovendien een ijzerarme voeding, wat bijdraagt aan de totstandkoming voor koilonychia.

Genetische aandoeningen

Lepeltjesnageltjes verschijnen sneller bij een aantal genetische aandoeningen, zoals hemochromatose (ijzerstapelingsziekte met orgaanschade) en het nail patella-syndroom (aandoening met afwijkingen aan nagels en knieschijven).

Huidziekten

Bepaalde inflammatoire huidaandoeningen, waaronder psoriasis (chronische huidziekte met droge huid en schilfers) en lichen planus (aandoening met symptomen aan mond, huid en geslachtsorganen), zijn bovendien geassocieerd met koilonychia.

Trauma aan de nagel

Een trauma aan de nagel, inclusief nagelbijten, veroorzaakt soms de nagelafwijking lepeltjesnagels.

Verzorgingsproducten

Als de patiënt veel nagellak, zeep, olie en reinigingsmiddelen gebruikt, tast dit soms ook de textuur van nagels aan, met lepeltjesnagels als gevolg.

Voedingstekorten

IJzergebrek is de meest voorkomende oorzaak van koilonychia. Een tekort aan ijzer in het bloed (ferriprieve anemie) is wereldwijd de vaakst voorkomende vorm van een voedingstekort. Vooral vrouwen in de vruchtbare leeftijd en kinderen zijn aangetast door ijzerdeficiëntie.

IJzergebrek is mogelijk het gevolg van één van de volgende gezondheidsproblemen:

• coeliakie (maag- en darmproblemen door het eten van gluten)
• een darmbloeding
• kanker
• ondervoeding
• onvoldoende ijzer in de voeding
• problemen met de absorptie en de spijsvertering

Door een tekort aan foliumzuur, een gebrek aan eiwit en een tekort aan vitamine C ontstaat mogelijk ook ijzertekort. Patiënten met het Plummer-Vinson-syndroom (slikproblemen en ijzergebrek) lijden sneller aan lepeltjesnageltjes. Bij deze ziekte ervaren patiënten klachten als gevolg van een langdurig ijzergebrek.

Andere aandoeningen

Lepeltjesnageltjes is eveneens geassocieerd met volgende aandoeningen:

• een hartziekte
• een nierziekte
• glossitis (ontsteking van de tong met glad en rood tongoppervlak)
• hypothyreoïdie (een slechte functie van schildklierhormoon)
• musculoskeletale aandoeningen (problemen aan onder andere botten, spieren en pezen)
• pica (eetstoornis: eten van niet-eetbare stoffen)
• schimmelnagels
• spieraandoeningen en botaandoeningen en aandoeningen die de botten en spieren aantasten
• ziekte van Raynaud (wijzigingen in huidskleur met koude en pijn)

Risicofactoren van nagelafwijking

Ouderen of patiënten met een slechte bloedcirculatie naar de vingers en tenen, hebben vaak dunnere nagels, wat het risico op het ontwikkelen van koilonychia verhoogt. Patiënten met een hoger risico op ijzertekort, zoals menstruerende vrouwen en vegetariërs, lopen mogelijk ook een groter risico op het krijgen van lepeltjesnageltjes.

Symptomen: Misvormde nagels

Platte nagels zijn één van de eerste tekenen van koilonychia. Dit teken is aanwezig voordat de karakteristieke concave vorm (hol middendeel) van lepeltjesnageltjes zich ontwikkelt. Patiënten met de nagelafwijking kunnen als het ware een druppel water vasthouden in de nagels. De nagelaandoening is gemakkelijker te waar te nemen op de vingernagels dan op de teennagels. De nagelvervorming gaat vaak gepaard met een zwelling en pijn. In ernstige gevallen verdunnen de nagelplaten en komen de nagels gemakkelijker volledig los uit het nagelbed (onycholyse), wat nagelpijn met en een nagelverkleuring zich meebrengt omdat hierdoor meestal een secundaire infectie optreedt (geïnfecteerde nagel). Een patiënt met ijzergebreksanemie is moe en vertoont andere tekenen van bloedarmoede.

Diagnose en onderzoeken

Om de oorzaak van de nagelafwijking vast te stellen, doorloopt de arts samen met de patiënt de volledige medische geschiedenis. Vervolgens is een lichamelijk onderzoek en een bloedonderzoek nodig. Meestal is de arts al op basis van de aanwezige symptomen in staat om de juiste diagnose te stellen, maar verdere diagnostische onderzoeken zijn vaak nodig om de onderliggende oorzaak op te sporen.

Behandeling van lepeltjesnagels

De behandeling voor koilonychia hangt af van de oorzaak van de nagelaandoening. IJzertekort is een vaak voorkomende oorzaak van koilonychia. Meer ijzerrijke voeding eten of ijzersupplementen nemen, is nodig om lepeltjesnageltjes te behandelen. Vlees en dierlijke producten zijn de beste bronnen van ijzer die van nature in de voeding aanwezig is. Bonen, bladgroenten en verrijkte graanproducten zijn goede ijzerrijke alternatieve voor vegetariërs In veel landen zijn tarweproducten en babyvoeding verrijkt met ijzer. Het combineren van vegetarische bronnen van ijzer met vitamine C-rijk voedsel, zoals citrusvruchten, verhoogt eveneens de ijzerabsorptie (opname van ijzer in het lichaam). Sommige oorzaken van koilonychia, zoals genetische aandoeningen, behandelt de arts symptomatisch. Deze oorzaken zijn niet te voorkomen door voedingsaanpassingen of andere wijzigingen in de levensstijl.

Prognose van nagelaandoening

Afhankelijk van de oorzaak, duurt het soms wel een tijdje alvorens de nagels zich herstellen naar hun natuurlijke vorm. Bij vingernagels die zijn aangetast door koilonychia, bedraagt de hersteltijd gemiddeld zes maanden, terwijl dit twaalf tot achttien maanden bedraagt bij teennagels.

Preventie

Het gebruik van huidverzachtende zalven of crèmes na het baden houdt de nagels soepel en in de juiste vorm. Nagelbijten is afgeraden. Verder is het van belang om ijzerrijke voedingsproducten te consumeren. Verder is het belangrijk om steeds handschoenen te gebruiken bij het tuinieren of wanneer de nagels worden blootgesteld aan agressieve chemicaliën of stoffen.

Lees verder

• Nagelafwijkingen: Veel voorkomende veranderingen aan nagels
• Nagels: Veranderingen in kleur, sterkte en textuur
• Nagelgezondheid: Tips voor gezonde en goed uitziende nagels